شهر باران در آستانه اردیبهشت 1404 شاهد مراسم گرامی‌داشت محمدتقی پوراحمد جکتاجی، پژوهشگر، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار و مدیرمسؤول نشریه «گیله‌وا» در همایش بزرگداشت نام‌آوران کتابخانه ملی و تکریم مقام شامخ حامیان کتاب ایران بود.
آیینی که با حضور دکتر غلامرضا امیرخانی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، هادی حق‌شناس استاندار گیلان و جمع کثیری از فرهیختگان این دیار در تالار مرکزی شهر رشت برگزار شد.
مفاخر، حافظه تاریخی هر سرزمین‌اند
«سیدهاشم موسوی»، استاد مردم‌شناسی دانشگاه گیلان با بیان اینکه مفاخر حافظه‌ی تاریخی هر سرزمین‌اند پیرامون شخصیت فرهنگی محمدتقی پوراحمد جکتاجی گفت: بی‌تردید پویایی، سرزندگی و شادابی گیلان‌پژوهی امروز، مدیون جکتاجی است؛ مردی که تمام وقت در گیلان و فرهنگ آن زندگی می‌کند و به تعبیر زنده‌یاد محمدعلی فروغی، استعداد ادای وظایف انسانیت به سرزمینش را به کمال داراست.
وی جکتاجی را مهم‌ترین چهره‌ی گیلان‌شناسی و نماینده‌ی شایسته‌ی فرهنگ گیلان نامید و خاطرنشان کرد: امروز هر کسی از هر جایی بخواهد درباره‌ی گیلان و تاریخ و سرزمینش بداند و بنویسد، باید به آثار و مکتب جکتاجی مراجعه نماید.
این استاد دانشگاه، جکتاجی را الگویی برای «زندگی در هوای فرهنگ» عنوان و تصریح کرد: هر کسی برای پژوهش در خصوص گیلان به ما کنشگران عرصه‌ی فرهنگ مراجعه کند، نخستین جایی که او را ارجاع می‌دهیم، محضر استاد جکتاجی است که نه تنها خشت اول گیلان‌شناسی روشمند، بلکه همچنان آخر گیلان‌شناسی است.
وی افزود: استاد جکتاجی در کارهای مردم‌شناسی خود، همچنان که به بیان لحظات زیستن و ثبت آن اصرار دارد، به درگیری و تعهد داشتن به زندگی بهتر برای افراد مورد مطالعه نیز روی می‌آورد.
سید هاشم موسوی: مهم‌ترین چهره‌ی گیلان‌شناسی و نماینده‌ی شایسته‌ی فرهنگ گیلان است. امروز هر کسی از هر جایی بخواهد درباره‌ی گیلان و تاریخ و سرزمینش بداند و بنویسد، باید به آثار و مکتب جکتاجی مراجعه کند
وی سرمقاله‌های جکتاجی در «گیله‌وا» را نمونه‌ی اعلای کارهای مردم‌شناسی به‌عنوان انسانی‌ترین رشته‌ی علوم انسانی دانست و گفت: این همان آرمانی است که استاد جکتاجی را به سوی مردم‌شناسی درگیر می‌کشاند؛ یعنی وقتی مردم‌شناسی با احساس انسانی می‌تواند در دردهای مردمان مورد مطالعه‌ی خود مشارکت و برای کاهش دردهایشان به‌طور مؤثر و جدی اقدام کند.
دکتر موسوی تأکید کرد: این چهره‌ی ماندگار فرهنگ گیلان، همواره با کارهای مردم‌شناسی و مردم‌نگاری به زیست‌جهان مردم گیلان کمک کرده است.
او ادامه داد: جکتاجی به‌خوبی دریافته که مردم‌شناسی راه نجات ایران است و از این رو، مردم‌شناسی را راهی برای زیستن و بودن در این جهان انتخاب کرده است.
دکتر موسوی در خاتمه ابراز امیدواری کرد : از سرمایه‌های فرهنگی و تاریخی گیلان مراقبت کنیم.
گیله‌وا؛ شامخ‌ترین مجموعه گیلان‌شناسی
«علی امیری»، معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان، در این مراسم گفت: مجله‌ی گیله‌وا، پس از گذشت 33 سال از چاپ نخستین شماره و انتشار 181 شماره، بی‌تردید شامخ‌ترین، جامع‌ترین، شاخص‌ترین و منسجم‌ترین مجموعه گیلان‌شناسی و گیلان‌پژوهی است.
وی با اشاره به پدید آمدن جریان نوینی در مطالعات گیلان‌شناسی با انتشار گیله وا از سال 1381 افزود: از همان شماره‌ی اول روشن بود که جکتاجی در حال پدید آوردن کانونی منسجم برای شناخت مسائل گیلان و بازشناسی بزرگان علم و فرهنگ و ادب این دیار است.
علی امیری: جریان نوین مطالعات گیلان‌شناسی با انتشار گیله وا از سال 1381 شروع شد. از همان شماره‌ی اول روشن بود که جکتاجی در حال پدید آوردن کانونی منسجم برای شناخت مسائل گیلان و بازشناسی بزرگان علم و فرهنگ و ادب این دیار است
امیری خاطرنشان کرد: بسیاری از موضوعاتی که امروز به دغدغه‌های فرهنگی استان تبدیل شده‌اند، نخستین‌بار در مجله‌ی گیله‌وا پایه‌گذاری شدند. جکتاجی حتی پیش از تأسیس پژوهشکده‌ی گیلان‌شناسی توسط دانشگاه گیلان، ضرورت آن را مطرح کرده بود. همچنین 17 سال قبل از راه‌اندازی مرکز اسناد و کتابخانه ملی گیلان، نامه‌ای در این خصوص نگاشته بود.
وی یادآور شد: گیله‌وا در سال 1379 پیشنهاد برگزاری برنامه‌ای برای میرزا کوچک را مطرح کرد که در سال 1381 به برگزاری نخستین همایش بازشناسی نهضت جنگل و همچنین مطالعات مشروطه‌خواهی شد. امیری همچنین به تأسیس انتشارات «گیلکان»، مدیریت خانه‌ی فرهنگ، و انتشار آثار برجسته در حوزه‌ی گیلان‌شناسی توسط جکتاجی اشاره کرد و افزود: او خود را به‌راستی به‌عنوان یک موقوفه‌ی زنده برای فرهنگ گیلان و ایران ثبت کرده است.
پیوند کتابخانه و گیلان در شخصیت جکتاجی
«غلامرضا امیرخانی»، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در این مراسم گفت: در نخستین سفر استانی‌ام، بسیار خرسندم که در جمع مردم فرهیخته گیلان حضور دارم.
وی افزود: در 10 سال گذشته برای شش تن از فرهیختگان ایران بزرگداشت برگزار کرده‌ایم و این، هفتمین برنامه‌ی ما و نخستین بزرگداشت خارج از تهران است.
امیرخانی با اشاره به سخن مشهور خورخه لوئیس بورخس، رییس کتابخانه ملی آرژانتین، که گفته بود “بهشت باید شبیه کتابخانه باشد”، افزود: من استاد جکتاجی را ملتقا و محل تلاقی کتابخانه و گیلان می‌دانم. وی با اشاره به سابقه‌ی درخشان جکتاجی در کتابخانه ملی اظهار کرد: در دهه‌ی 50، جکتاجی تاریخ جامعی از کتابخانه ملی ایران نوشت که در سال 57 و در آستانه‌ی انقلاب منتشر شد و هنوز هم مرجعی برای محققان است.
امیر خانی: در دهه‌ی 50، جکتاجی تاریخ جامعی از کتابخانه ملی ایران نوشت که در سال 57 و در آستانه‌ی انقلاب منتشر شد و هنوز هم مرجعی برای محققان است
گیله‌وا؛ آیینه تمام‌نمای گیلان
«هومن یوسفدهی»، پژوهشگر و نویسنده‌ی گیلانی، نیز در ادامه این مراسم با اشاره به سرمقاله‌های انتقادی جکتاجی در مجله‌ی گیله‌وا گفت: گیله‌وا، آیینه‌ای تمام‌نما از گیلان این روزگار است.
وی خاطرنشان کرد: این مقالات، که بخشی از آن‌ها در کتاب گیلان، استان آخر گردآوری شده‌اند، بازتاب‌دهنده‌ی مسائل عمرانی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی گیلان‌اند.
وی افزود: استاد جکتاجی با انتشار مجله‌ی گیله‌وا و مجموعه‌ی گیلان‌نامه، میدانی نو برای پژوهش‌های گیلان‌شناسی فراهم کرد.
هومن یوسف دهی: گیله‌وا، آیینه‌ای تمام‌نما از گیلان این روزگار است. این مقالات، که بخشی از آن‌ها در کتاب گیلان، استان آخر گردآوری شده‌اند، بازتاب‌دهنده‌ی مسائل عمرانی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی گیلان‌اند
وی یادآور شد: پیش از جکتاجی، پژوهش در زمینه‌ی تاریخ، زبان، شعر و داستان گیلکی، جایگاه چندانی در نشریات کشور نداشت. اما انتشار گیله‌وا، بستر لازم را برای این‌گونه فعالیت‌ها ایجاد کرد.
یوسفدهی همچنین اظهار داشت: تشویق‌ها و حمایت‌های استاد جکتاجی باعث شد بسیاری از پژوهشگران به تحقیق درباره‌ی گیلان روی آورند؛ و از این بابت نیز، مدیون او هستیم.
گیله‌وا یک دانشنامه است
«هوشنگ عباسی»، نویسنده، پژوهشگر و از سردبیران وقت «گیله‌وا»، با اشاره به نیم قرن دوستی با جکتاجی گفت: گیله‌وا امروز یک مجله نیست، بلکه یک دانشنامه است. همه کسانی که به گیلان عشق می‌ورزند، می‌توانند مسائل مختلف گیلان، اعم از مشکلات و نارسایی‌ها، پیشرفت‌ها و زیبایی‌ها را در «گیله‌وا» ببینند.
وی با بیان اینکه حد و‌اندازه‌ای برای عشق جکتاجی به گیلان، تاریخ، فرهنگ و محیط زیست آن متصور نیست، خاطرنشان کرد: استاد جکتاجی گیلان و گیلان‌دوستی را به ما آموخت.
عباسی یادآور شد: در تمام این سال‌ها، استاد جکتاجی سختی‌های کار نشر «گیله‌وا» را به دوش کشیدند و برای فرهنگ و مردم ما تلاش بسیاری کردند.
زندگی بدون فرهنگ بی‌معناست
«هادی حق‌شناس»، استاندار گیلان، نیز در آیین گرامی‌داشت استاد جکتاجی گفت: زندگی بدون فرهنگ، بدون باورها، سنت‌ها، موسیقی، نقاشی، فیلم، تئاتر و سایر هنرها، معنا ندارد.
وی با اشاره به اینکه صاحب این فرهنگ مردم هستند و خالقان آن، کنشگران و اصحاب فرهنگ، افزود: خوشبختانه گیلان عزیز در زمینه غنای فرهنگی سابقه دیرینه‌ای دارد.
استاندار گیلان با تأکید بر اینکه کیفیت زندگی ما ارتباط مستقیمی با فرهنگ دارد، خاطرنشان کرد: آمادگی داریم که از همه کسانی که برای فرهنگ این دیار تلاش می‌کنند قدردانی کنیم.
وی اظهار داشت: این کار نه تنها برای بزرگداشت مفاخر گیلان، بلکه برای ارائه مدل و الگویی به نسل حاضر و آینده است، تا بدانند ما قدردان خالقان فرهنگ، هنر، ادب و دانش هستیم.
حق‌شناس با بیان اینکه تمدن در دنیا به برج و بارو نیست، بلکه به سابقه فرهنگی و تاریخ بستگی دارد، گفت: ما نیاز به آثار ارزشمند فرهنگی و خالقان این آثار برای ارتقای کیفیت زندگی داریم.
استاندار گیلان با اشاره به غنای تاریخ و فرهنگ این دیار گفت: اگر نیاکان ما این تمدن را برای ما ساختند، حتما ما نیز به همت شما می‌توانیم برای نسل حاضر و آتی تمدن بسازیم.
هوشنگ عباسی: گیله‌وا امروز یک مجله نیست، بلکه یک دانشنامه است. همه کسانی که به گیلان عشق می‌ورزند، می‌توانند مسائل مختلف گیلان، اعم از مشکلات و نارسایی‌ها، پیشرفت‌ها و زیبایی‌ها را در «گیله‌وا» ببینند
تلاش برای تولید مؤثر
«محمدتقی پوراحمد جکتاجی» در این آیین با قدردانی از دست‌اندرکاران گفت: تلاش من نه به‌خاطر مورد تجلیل قرار گرفتن، بلکه کوششی برای تولید مؤثر در حوزه‌ی کتاب و دنیای اطراف آن بود.
وی با اشاره به علاقه‌اش برای فعالیت در حوزه‌های کتاب، کتابداری، کتاب‌شناسی، تدریس کتابداری، مدیریت کتابخانه، نشر، کتاب‌فروشی و مطبوعات افزود: با ورود به کتابخانه ملی، در این جهان غرق شدم. جکتاجی یادآور شد: زمستان سال 1353 در کتابخانه ملی ایران استخدام شدم و سال 1356 به گیلان منتقل شدم. در فاصله‌ی نزدیک به سه سال، سه تألیف داشتم که تاریخچه‌ی کتابخانه ملی ایران اکنون جزو منابع شناخت این نهاد است.
وی با بیان اینکه با ورود به کتابخانه ملی دنیایم تغییر کرد، گفت: کتابخانه ملی ایران یکی از معدود جاهایی است که هنوز کلمه‌ی وزین “ملی” را حفظ کرده و این جای خوشنودی است.
جکتاجی با قدردانی از استاندار گیلان برای حضور در این مراسم تأکید کرد: تا زنده‌ایم باید پیگیر مطالبات به‌حق باشیم و از نقدهای غیرمنصفانه بپرهیزیم.
جکتاجی: با ورود به کتابخانه ملی، در این جهان غرق شدم. زمستان سال 1353 در کتابخانه ملی ایران استخدام شدم . در فاصله‌ی نزدیک به سه سال، سه تألیف داشتم که تاریخچه‌ی کتابخانه ملی ایران اکنون جزو منابع شناخت این نهاد است
گیله‌وا پژواک زیست جهان گیلان
آیین بزرگداشت استاد جکتاجی، تنها پاسداشت یک فرد نبود، بلکه تجلی احترام به سال‌ها تلاش بی‌وقفه در راه حفظ هویت، فرهنگ و تاریخ گیلان بود. در روزگاری که فراموشی بر حافظه‌ی جمعی سایه افکنده، چنین گردهمایی‌هایی بارقه‌ی امیدی است برای پاسداشت ریشه‌ها و میراث فرهنگی این سرزمین.
مجله‌ی گیله‌وا، همچون آیینه‌ای بی‌زنگار، چهره‌ی راستین این دیار را بازتاب داد و اکنون، نه تنها یک نشریه، که سرمایه‌ای فرهنگی و مردمی است.
حضور جمع کثیری از مردم که بخشی به دلیل کمبود جا در بیرون سالن ایستاده بودند و سخنان فرهیختگان این مراسم، گواهی روشن بود بر تأثیر ژرف استاد جکتاجی؛ مردی که قلمش روایتگر دردها و زیبایی‌های گیلان بود، و‌اندیشه‌اش چراغ راه نسل امروز و آینده.
تقدیر از امثال استاد جکتاجی، نه فقط ادای دین، که نشانه‌ی زنده بودن روح یک ملت است؛ ملتی که می‌داند چگونه از نگاهبانی گنجینه‌های انسانی خود، الگویی برای فردا بسازد.
مراسم بزرگداشت استاد جکتاجی به پایان رسید اما عشق او و دیگر کنشگران فرهنگ و هنر و ادبیات و دانش به این سرزمین و بهروزی آن همچنان ساری و جاری است.
