نیاز رشت کدام است؟

رشت بزرگترین شهر شمال و دارنده عنوان تنها شهر خلاق خوراک یونسکو در کشور فاقد سیما و منظر مناسب در ورودی هایش است. ساختمانهای اداری، کارگاههای صنعتی، کشتارگاهها، شرکتهای تولیدی و تعمیرگاههای ماشین چندین دهه است که در ورودی‌های این شهر تنها سیما و منظری هستند که به چشم می آیند و بجز آلودگی‌های بصری کارایی دیگری ندارند.

 فقدان زیبایی های بصری و المان شهری متناسب با اقلیم و فرهنگ بومی، محلی که نمایانگر بخشی از تاریخ، هویت و فرهنگ مردمان این شهر باشد، سالهاست دغدغه رشتوندان و دوستداران رشت بوده و دست کم طی چهار دوره از عمر شوراهای شهر گذشته نیز طراحی و ساخت المان مناسب برای ورودی های این شهر از جمله طرحها و مصوباتی بود که هیچگاه به سامان نرسید.

درعین حال در ابتدای هفته جاری بود که یکی از اعضای شورای  شهر رشت در پست اینستاگرامی خود از طرحی اقتباس شده از ساختمان ساعت میدان شهرداری برای ورودی شهر رشت پرده برداری کرد. طرحی که بلافاصله با واکنش منفی کارشناسان شهرسازی و معماری استان قرار گرفت و به گفته کارشناسان از نمای رومی وغیر بومی برای آن بهره گیری شده است.  این درحالیست که پیش از رونمایی از این طرح هیچگونه فراخوانی به منظور دعوت از کارشناسان معماری برای ارایه طرح های پیشنهادی انجام نشده بود.

 طرحی برگرفته ازمعماری ساختمانهای شهرداری

 «محمد حسین رضویان» رئیس کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر رشت در پست خود در خصوص این طرح گفته: «طرح پیشنهادی برگرفته از سبک معماری ساختمانهای میدان مرکزی شهر است و اگرچه برای نمونه عمارت تاریخی شهرداری رشت نسبت به جامعه خود در زمان احداث بنایی مدرن بود اما به مرور و طی سالها این ساختمان نقش هویتی پیدا کرد و امروز شهر رشت را با چنین نمادی در سراسر ایران می‌شناسند.

وی اظهار کرد: عمارت تاریخی شهرداری رشت و میدان مرکزی رشت در دهه های اخیر مرکز رویدادهای مذهبی و ملی بوده است و اعزام رزمندگان به جبهه های هشت سال دفاع مقدس و تشییع شهیدان سرافراز در این مکان صورت گرفته است.

سید حسین رضویان افزود: طرح پیشنهادی برای ورودی شهر رشت در وحدت و یکپارچگی با معماری ساختمانهای میدان اصلی شهر با نظارت سازمان سیما و منظر طراحی شده و امیدوارم با جدیت در اجرای پروژه و پس از ساخت، شهر رشت از ورودی زیبا و در خور شان برخوردار باشد».

هیچکس در رشت نیست که بتواند بگوید دلداده‌ی عمارت تاریخی شهرداری نیست، اما معماری سده‌های پیش از این یکصدسال چه می‌شود؟ معماری بومی شهر رشت که نفس‌های آخر را می‌کشد چه؟ واقعا چه باید گفت غیر از اظهار تاسف

اما مخالفان طرح پیشنهادی ورودی رشت چه می گویند؟

وقتی معماری بومی رشت مهم نباشد

 «مصطفی بلورچی» دانش‌آموخته رشته معماری و عضو شورای سازمان سیما و منظر شهرداری رشت از جمله کارشناسانی بود که نسبت به این طرح واکنش نشان داد.

 بلورچی گفته: «وقتی نه معماری بومی رشت مهم باشد! و نه معماری اسلامی شهرمان! وقتی پشتوانه هویتی یک شهر نقطه اتکایش بشود معماری نئوکلاسیک و التقاطی که توسط معماران بلوک شرق در قریب یکصدسال گذشته طراحی و اجرا شده! چه باید گفت؟

هرچند هیچکس در رشت نیست که بتواند بگوید دلداده‌ی عمارت تاریخی شهرداری نیست، اما معماری سده‌های پیش از این یکصدسال چه می‌شود؟ معماری بومی شهر رشت که نفس‌های آخر را می‌کشد چه؟ واقعا چه باید گفت غیر از اظهار تاسف. البته اظهار تاسفی برای رفیقم آن عضو محترم شورای شهر ندارم چون متخصص این امر نیست، اما متاسفم برای سازمان سیما و منظر شهرداری رشت!»

درطول تاریخ چیزی تحت عنوان دروازه به این مفهوم که در آن شهرها موجود است نداشته است. عموما در گیلان دروازه های شهری به شکل دروازه نبوده و شهرهای ما همیشه در یک فضای شهری و کالبدی پیرامونی از جمله توسط پل های تاریخی و قراول خانه هایی برای حفاظت از شهر شکل گرفتند.

وی همچنین نوشت: «ریاست محترم سازمان بدانید با تایید و اجرای طرحی که هیچ نشانی از مؤلفه‌های معماری خاص شهری شهر رشت ندارد به ریشه‌های هویتی و تاریخی شهرمان ضربات جبران ناپذیری خواهید زد. حداقل انتظار این بود که پیش از تایید طرح درباره معماری بومی و اسلامی شهرمان یا تحقیق می‌کردید یا با متخصصین مشورتی صورت می‌گرفت. واقعا دوست دارم بدانم سیاست‌های سازمان سیما و منظر شهرداری رشت را چه کسی تدوین می‌کند!؟ چرا سلایق افراد مرجع تصمیمات مجریان قرار می‌گیرد!»

پل‌های تاریخی پیرامون شهر رشت

 در همین رابطه «بهزاد نیک فهم »کارشناس عمران و مهندس سازه نیز در گفت و گو با مرور ارایه  این طرح را حرکتی احساسی و صمیمانه توسط عضو شورا بیان کرد که البته سبب خیر شد و موجب شد طی مذاکره کوتاهی با شهردار پیش از آنکه به مناقصه گذاشته شود فعلا از دستور خارج شود.

نیک فهم در ابتدا با اشاره به سابقه تاریخی رشت اظهار کرد: رشت بر عکس سایر شهرهای فلات مرکزی کشور، درطول تاریخ چیزی تحت عنوان دروازه به این مفهوم که در آن شهرها موجود است نداشته است. عموما در گیلان دروازه‌های شهری به شکل دروازه نبوده و شهرهای ما همیشه در یک فضای شهری و کالبدی پیرامونی از جمله توسط پل‌های تاریخی و قراول خانه‌هایی برای حفاظت از شهر شکل گرفتند مانند پل عراق، پل طالشان و.. بنابراین شهر شت بر این مبنا پایه گذاری شد.

این کارشناس عمران ادامه داد: آنچه که در این بحث مهم و قابل توجه است اینست که آیا اساسا المان ورودی شهر باید نقش دروازه را ایفا کند یا خیر؟ در مطالعاتی که پیش ازاین انجام شده دروازه شهری بخش کوچکی از ورودی شهر، جدار، کف، فضای سبز و فضای عمومی است که بعد از اینها المان و مبلمان شهری قرار می گیرد. لذا اگر قرار باشد ورودی‌های رشت  مورد ساماندهی قرار بگیرد باید مبتنی بر مطالعات دقیق باشد.

نیک فهم تاکید دارد: کسانی که طرح فوق را طراحی کردند اصلا از اجرای مطالعات ساماندهی ورودی های رشت توسط کارشناسان راه وشهرسازی آگاهی و اطلاعی ندارند. بهتر است در اجرای چنین طرحهایی به طرحهای بالادستی متخصصین نیز توجه شود.

 مهندس سازه استان با تاکید به ضعیف بودن این طرح و بهرگیری از نمای رومی و سیمان بری افزود: در طراحی المان های شهری، اقتباس از یک امر تاریخی و توجه به زمینه فرهنگی و تاریخی آن نه در ظاهر و صورت بلکه به شکل معنایی و مفهومی بسیار مهم است. بنابراین صرف اینکه طرح فوق به لحاط محتوایی قابل بحث نیست اگر قرار باشد از گذشته درس بگیریم باید آن را معاصر سازی و بروزرسانی کنیم که ارزشمند خواهد بود.

پشت هر طراحی باید منطق روانشناسی، اجتماعی و تاریخی آن وجود داشته باشد. برای ورودی های شهری ابتدا باید معماری و محیط مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوانیم آن را طراحی کنیم. اینکه طرح چه پروسه ای را طی کرده و به این نتیجه رسیده یک افتضاح برای ورودی رشت است

وی با تاکید به برای ساماندهی ورودی های رشت و نصب المان نیازمند روش دموکراتیک فراخوان طرح و انتخاب مدیر و داوران ملی و بین اللملی برای بررسی طرحها هستیم.

منسوخ شدن ساخت المان و دروازه در ورودیهای شهرها

«روناک روشن» مهندس معمار نیز با بیان اینکه چگونه می شود چنین طرح و المانی برای رشت طراحی و ارایه می شود به مرور گفت: خروجی این طرح مشخص نیست.

وی افزود: آیا شهر رشت نیاز به ورودی و دروازه دارد؟ آیا در همه شهرهای مدرن چنین دروازه ای وجود دارد ؟ این درحالیست که ساخت المان و دروازه در ورودیهای شهرها منسوخ شده است.

 روشن با تاکید به اینکه پشت هر طراحی باید منطق روانشناسی، اجتماعی و تاریخی آن وجود داشته باشد اضافه کرد: برای ورودی های شهری ابتدا باید معماری و محیط مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوانیم آن را طراحی کنیم. اینکه طرح چه پروسه ای را طی کرده و به این نتیجه  رسیده یک افتضاح برای ورودی رشت است.

 این مهندس معمار با اشاره به وجود پلهای عابر پیاده در جاده تهران به میدان گیل رشت افزود: طی ۱۵ الی ۲۰ سال گذشته المانهای ورودی رشت با وجود این عناصر تغییر کرده است. درحالیکه در شهرهای دیگر برای ساخت پل های هوایی برای ارتباط  دو خیابان مسابقه و فراخوان گذاشته می شود و پلی مانند پل طبیعت به هویت معماری شهر تهران بدل می شود، طرح پیشنهادی المان ورودی رشت در ابتدا از حیث ارتفاع و مصالح  دارای مشکل و نواقص است. در کل مصالح به کار رفته در طرح در تضاد با آب و هوای رشت است و اصلا پاسخگوی اقلیم ما نیست.

روشن با تاکید به اینکه به نظر می ر سد رشت به المان ورودی نیاز ندارد اظهار کرد: ما در حال حاضر برای ورودی های رشت نیاز به درخت داریم . چناچه هویت ورودی فومن درختانش هستند .

وی با بیان اینکه این طرح از بیس و پایه مشکل دارد تاکید کرد: در ورودی های رشت پلیس راه، پل هوایی و دانشگاه گیلان داریم که بهتر است این عناصر نقش المان را برای این شهر ایفا کنند.