اقتدار سنتی در حال زوال است

 سومین نشست از گروه شبهای سپیدرود با سخنرانی دکتر فردین علیخواه استاد جامعه شناسی دانشگاه گیلان با موضوع جوانان دهه هشتادی در دفتر نشریه گیلان امروز برگزار شد .

دکتر علیخواه در این نشست برای شناخت بیشتر نسل جوان به بررسی دوران جدید و برخی ویژگی های مهم این دوره و همچنین نسل های جدید خاصه دهه ۸۰ ( زومرها) در بین حاضران پرداخت.

شتاب اجتماعی، ضدیت با سلسله مراتب، خود مرجع بودن، جامعه ناپذیری، افزایش شکاف نسلی، فروپاشی الگوهای قدیمی و سنتی، صراحت، مرزهای شناور، هویت های سیال، میل به تفرد و خصوصی سازی فضاهای عمومی، تحرک پذیری ، استحاله در تکنولوژی و رسانه، جنسیت زدایی شدن رابطه‌ها، تغییر کانون های قدرت ، نگاه سهل به اخلاقیات و بی‌علاقگی به روایت‌های کلان از جهان از مهمترین مولفه های این دوره و نسل جدید عنوان شد.

جامعه ناپذیری نسل نو

دکتر علیخواه  در ابتدا با ابراز خوش بینی از ظهور این نسل پویا، و این که هدف وی نه ارائه راهکار بلکه درک بهتر دوران و ویژگی های جوانان این نسل است بیان کرد: جامعه شناسی اصطلاحی دارد تحت عنوان جامعه پذیری و انگار پیش فرض این بوده که همه باید جامعه پذیرشوند. این در حالی است که با توجه به آنچه در نسل جدید می‌بینم انگار دغدغه جامعه شناسی امروز باید جامعه ناپذیری باشد.

ما شاهد فروپاشی الگوهای سنتی هستیم و پیش بینی این که بحث فرهنگ و اجتماع به چه سمت می‌رود قدری سخت است، ولی چیزی که می‌شود با اطمینان بیشتری از آن سخن گفت این است که این الگوهای سنتی در جوامعی مثل جوامع ما در حال متلاشی شدن هستند.

وی متذکر شد: تعبیر آسیب شناسی برای از خطوط تعیین شده اجتماعی خارج شدن دیگر صحیح بنظر نمی‌رسد چرا که خود این کلمه یعنی ما انتظار داریم همه در یک خط مشخصی حرکت کنند و اگر از این خط خارج شود آسیب است.

فروپاشی الگوهای سنتی

این استاد جامعه شناسی در ادامه  تصریح کرد: ما شاهد فروپاشی الگوهای سنتی هستیم و پیش بینی این که بحث فرهنگ و اجتماع به چه سمت می‌رود قدری سخت است، ولی چیزی که می‌شود با اطمینان بیشتری از آن سخن گفت این است که این الگوهای سنتی در جوامعی مثل جوامع ما در حال متلاشی شدن هستند.

مرزبندی‌هایی که نسلهای قبل و دهه‌های قبل شاهدش بودیم، مرزهای فرهنگی سخت و صلب بود اما امروز شاهد مرزهای شناور به لحاظ فرهنگ و الگوهای فرهنگی هستیم، هویت ها موقتی تر می‌شود، شتاب تغییر کردن آدمها بیشتر می‌شود، بعضی‌ها از این به ” زندگی در وضعیت سیال ” تعبیر کرده‌اند.

نسل جدید نسبت به سلسله مراتبی که قانع نشود گارد دارد فرقی ندارد چه در بحث جامعه باشد چه در ساختارهای قدرت. حتی جاهایی بنظر می‌رسد نه تنها در برابر اتوریتی بلکه در خصوص ثروت هم چنین است .

وی بیان کرد: اگر جامعه را بعنوان متن در نظر بگیریم ، در جامعه شناسی از برخی روایت‌ها تحت عنوان “جدا افتادگی از متن” یاد می‌شود، نسل جدید می‌خواهد از متن متمایز و متفاوت بشود. گاهی اوقات بحثهایی هست بعنوان فردیت و جمعیت، هرچه نسلها به سمت قدیم تر می‌رود گرایش به جمعیت بیشتر است، به سمت نسل جدید که می‌آییم این طیف به سمت فردیت بیشتر گرایش پیدا می‌کند .

ضد سلسله مراتب

دکتر علیخواه اظهار کرد: تحقیقات من نشان می‌دهد نسل جدید ضد سلسله مراتب است می‌خواهد جامعه را مجبور کند که به خواسته‌هایش احترام گذاشته شود ، نسل قدیم سفت و سخت طرفدار سلسله مراتب بود.

بنظر می‌رسد اقتدار سنتی در جامعه ما رو به زوال است و به سرعت کم رنگ می‌شود و شکلهای جدیدی از اتوریتی در حال ظهور است. زاکربرگ و ایلان ماسک بعنوان قهرمان‌های جدید جهان و منبع اتوریتی مطرح می‌شوند .

نسل جدید نسبت به سلسله مراتبی که قانع نشود گارد دارد فرقی ندارد چه در بحث جامعه باشد چه در ساختارهای قدرت. حتی جاهایی بنظر می‌رسد نه تنها در برابر اتوریتی بلکه در خصوص ثروت هم چنین است .

بنظر می‌رسد اقتدار سنتی در جامعه ما رو به زوال است و به سرعت کم رنگ می‌شود و شکلهای جدیدی از اتوریتی در حال ظهور است. زاکربرگ و ایلان ماسک بعنوان قهرمان‌های جدید جهان و منبع اتوریتی مطرح می‌شوند .

نسل های دهه ۸۰ نگاه جنسیت زده ندارند و با مشکلات نسل های قبل در مورد جنسیت مواجه نیستند. جنسیت در تعاملات اجتماعی کم رنگ شده است. جنسیت زدایی شدن رابطه و سلسله مراتب مردانگی که یک هاله اجتماعی دورشان بود در این نسل کم رنگ شده  و این نقطه مثبتی در این نسل است.

گریز از مرکز

گریز از مرکز و شکستن قواعد از دیگر ویژگی‌های نسل جدید است، هرچه بیشتر به سمت جامعه سنتی می‌رویم فشار اجتماعی برای این که در خط مشخصی حرکت کنیم بیشتر است و به راحتی نمی‌شود از این خط کشی و مرز بندی‌ها خارج شد اما به سمت جهان امروز که می‌آییم این مرز بندی ها و قواعد برایشان بی‌معنا است.

نسل جدید این جسارت را دارد که بر عکس نسلهای قدیمی تر زیاد نگران قضاوت دنیای بیرون نیست، بنظر می‌رسد ” خودت باش” شعار نسلهای جدید است .

 خود مرجع بودن

دکتر علیخواه یادآور شد: در جامعه شناسی تعبیری است بعنوان جدا افتادگی از متن ، تیتر مشهوری از نسل جدید بعنوان Me generation  نام می‌برد یعنی  نسلی که خودش برایش مهم است، اول رضایت و لذت خودش برایش مهم است.

لذت بردن یکی دیگر از ویژگی‌های نسل جدید است. نسل های قدیم تر گناه اندیشی در بین شان زیاد بود نسل جدید کمتر گناه اندیش است و مرجعش روایت‌های بزرگ مثل دین نیست بلکه  رفتارهایش خود مرجع است .

فضای خود مرجع بودن در نسل جدید وجود دارد خودشان تصمیم می‌گیرند چه چیز خوب و چه چیز بد است . نسل قدیم به مفهومی بعنوان آبرو توجه می‌کردند برای نسل های جدیدتر این مفهومی سنتی است .

شتاب اجتماعی

وی افزود: جامعه شناسان معتقدند ما امروزه شاهد تغییرات سریعی در جهان هستیم، شتاب زندگی و شتاب اجتماعی خیلی سریع تر شده است  تکنولوژی مدام در حال تغییر و پیشرفت است و این با خود  تبعات اجتماعی نیز دارد . در جامعه شناسی تعریف نسل هر ۲۵ سال بود اما تغییرات سریع باعث شده این شکاف نسلی به ۱۰ سال و شاید حتی پنج سال و کمتر رسیده است . در جامعه شناسی بحثی دارم تحت عنوان آثار اجتماعی تکنولوژی مواردی چون هوش مصنوعی، مهندسی ژنتیک، خودروی بدون راننده. به دهه هشتادی‌ها نسل z یا digital native گفته می‌شد اما با شتاب تکنولوژی مفاهیم جدیدی می‌آید که از این نسل بعنوان  digital native    newیاد می‌کند . تفکیک جهان ما از رسانه سخت شده، انگار در تکنولوژی استحاله شده‌ایم .گوشی‌ها فردیت و تفرد را تقویت می کند‌، حتی بحث مکان هم تفاوت پیدا کرده است و اکنون افراد با یک گوشی در ازدحا آدمها دنبال کنج و گوشه امن خود می‌گردند.

به گفته دکتر علیخواه؛ تبعات اجتماعی این مساله وسیع تر شدن  شکاف نسل در دوران جدید است وقتی می‌گوییم تغییرات اجتماعی در دوران امروز سریع است، شکاف نسلی هم پر رنگ تر می‌شود، عده ای از تکنولوژی عقب می‌مانند، بحث سن را خیلی‌ها بعنوان شکاف دیجیتال یاد می‌کنند. سالمندان تکنوفوبیا سراغشان می‌آید از تکنولوژی جدید می‌ترسند .اغلب مفاهیم به خاطر این فضای تکنولوژی و شتاب اجتماعی دچار دگرگونی شده‌اند. مفاهیمی چون صمیمیت عشق شرم بنظر می‌آید که دچار دگردیسی می‌شوند و شما سایه شکاف نسل و شتاب اجتماعی را در این مفاهیم می‌بینید .

در افراد متعلق به  نسل‌های قبل تر، هویت‌ها و فکرها ثبات بیشتری داشتند. آنچه جامعه شناسان از آن بعنوان روایت‌های بزرگ نام می‌برند معتقدان بیشتری داشت. روایتهایی که می‌خواست تمام دنیا را تفسیر و تبیین کند. وقتی به سمت نسلهای جدید می‌آییم دنبال روایت‌های خرد و کوچک هستند .

تحرک پذیری کم و صراحت در زندگی

این جامعه شناس ادامه داد: برخی حتی برای تشریح بعضی رفتارهای جوانان  اصطلاح game  را  به کار می برند، فضا انگار برای آنها گیم و بازی است. حتی هویت را نیز یکجور بازی می‌دانند انگار می تواند از یک فضا به فضایی دیگر برود .

نسل جدید برای خود قلمرو سازی می‌کند فضای عمومی را خصوصی سازی می‌کند هدفون گذاشتن و گوش دادن به موسیقی مورد علاقه خود، خصوصی سازی فضا است .

در شغل هم همین اتفاق افتاده است. تحرک پذیری نسل جدید موج شده نتوانند  ۳۰ سال را در یک شغل ثابت بگذرانند. برای همین می‌گویند نسل جدید تحرک پذیری‌اش خیلی بالا است. خیلی از محققان این حوزه می گویند در نسل جدید برای شغل انگار باید پرونده جدیدی برای دهه هشتادی ها (زومرها)گشود . دلیلش این است که خیلی از شغلهای ما به تکنولوژی ، متصل شده و در این میان با سرعت تغییر تکنولوژی شغلهایی خواهند رفت  و شغلهای جدیدی خواهند آمد.

وی با تاکید بر اینکه نسل جدید در سبک زندگی حتی آن نگاهی که نسلهای محافظه کار قدیم به مساله هویتی داشتند را ندارد ادامه داد: بنظر می‌رسد اینها انعطاف پذیرتر هستند و هویتی سیال دارند. تعبیر تحرک اجتماعی برای این نسل به کار می‌رود ، برخی بعنوان سرک کشیدن مستمر یاد می‌کنند نسل جدید مدام می خواهد از مسایل  سر در بیاورد. چیزی که دوست دارد .

وی ادامه داد: دغدغه حاکمیت در عصر جدید این است که آن چیزهایی که در قرن بیستم وحدت ایجاد می‌کرد دیگر جواب نمی‌دهد . چگونه حاکمیت می‌تواند گروه های اجتماعی را به همدیگر وصل کند . وی با اشاره به فیلم “برادران لیلا ” اذعان کرد: ممکن است خیلی‌ها از صحنه سیلی زدن فرزند به پدر آزرده شوند اما این به معنای ضد سلسله مراتب بودن و صراحت در زندگی بعنوان یک پدیده اجتماعی و دوره گذار است که زندگی را برای نسل بعدی راحت‌تر خواهد کرد.

دکتر علیخواه با بیان این که بخشی از این بحثها مانند صراحت و ضد سلسه مراتب بودن و عصیانگری اقتضای سن نسل جدید است تصریح کرد : باید چشم انداز را وسیع تر و امید بخش ببینیم، این دوره گذار است و فضا را برای نسل های بعدی راحت تر خواهد بود.