اگر مردم دلخور هستند، یک جای مکانیسم شورا می‌لنگد
گفت و گو با محمدحسن عاقل‌منش به بهانه روز شوراها
اول اردیبهشت هفته گذشته بود که «محمدحسن عاقل منش» عضو فرهنگی پنجمین دوره‌ی شورای اسلامی شهر رشت در یکی از کمیسیونهای این شورا به محقق نشدن انتظارات شهروندان از شورای پنجم اشاره کرد و گفت: «مرداد ماه سال جاری سومین سال از عمر فعالیتی شورای پنجم تمام می‌شود و شهروندان می‌خواهند بدانند که از شورای پنجم رشت چه عملکردی برجای مانده است.»
اشاره‌ی عاقل منش به بجا ماندن یادگاری ازعملکرد شورای پنجم درحالی مطرح می‌شود که درطی سه سال سپری شده ازعمر این شورا، شهروندان رشتی بیشتر از اینکه شاهد اجرای طرحها و پروژه های زیرساختی و عمرانی در راستای توسعه رشت باشند شاهد دعواهای جناحی و درگیریهای لفظی و از رسمیت افتادن جلسات شورا با «آبستراکسیون» پی در پی اعضای شورا بودند.
ازاین رو به بهانه ۹ اردیبهشت « روز شوراها» از محمدحسن عاقل منش که سابقه سه دوره حضور در پارلمان شهری رشت را در کارنامه‌ی خود دارد گفت و گو کردیم و از وی درباره عملکرد این شورا پرسیدیم.
ارزیابی شما به عنوان یکی از باسابقه ترین اعضای شورای شهر رشت از وضعیت و عملکرد شورا با توجه به آنچه در ابتدای ایجاد این نهاد مردمی پیش بینی شده بود چیست؟
اصل مهم شوراها در قانون اساسی که اجرای آن سالها به تعویق و تاخیر افتاد، ریشه در آموزه های دینی ما دارد. نه تنها در قرآن کریم بلکه در احادیث و روایات ائمه اطهار(ع) هم بر شور و مشورت و اهمیت شورا در انجام هر کار تاکید شده است. منطق هم می‌پذیرد که تضارب آرا و تبادل نظر درباره هریک از موضوعات مهم روز بهتر از تصمیم فردی و شخصی است.
اینک نهالی که در هفتم اسفند ماه ۱۳۷۷ با برگزاری نخستین دوره انتخابات سراسری شوراهای اسلامی با استقبال گسترده مردم کاشته شد به درخت تنومند و پرباری تبدیل شده است که درتصمیمات کوچک و بزرگ شهری با شور و مشورت تلاش می‌کند بهترین‌ها را برای شهر رقم بزند.
بنابراین با چنین پیشینه‌ای از شوراها، شورای پنجم به خوبی می‌داند که وارث چه گنجی عظیم و درختی پربار است. شورای پنجم هم اینک در راستای چهار دوره گذشته علی رغم اینکه محل تضارب آرا و نظرات متفاوت است به یقین در زمینه حفظ منافع شهروندان، جلب مشارکتهای اجتماعی و برنامه های مرتبط با توسعه و عمران شهر متحد و همگام است.
کار شورا وارد شدن در حیطه‌ی اجرا نیست. شورا مغز متفکر و موتور حرکت ماشین اجراییاتی است به نام شهرداری.
ما تلاش کرده ایم اختلافات سلیقه و نظرات متفاوت خود را درجهت توسعه و عمران شهر رشت تعریف و همسو کنیم. بدون شک شما هم می‌پذیرید که مثلاً پنج انگشت یک دست با هم برابر نیستند اما وقتی جمع می‌شوند می توانند، کاری را انجام دهند. جمع یازده نفره شورای پنجم نیز با احترام به نظرات و آرای یکدیگر در کنار هم برای توسعه و عمران شهر از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کند.
بعنوان عضوی که در چند دوره‌ی این شورا حضور داشتید تفاوت این دوره را با دوره های گذشته از لحاظ موقعیت زمانی و حضور اعضای متخصص درچه می دانید؟
بدون شک هر شورای شهر رشت ویژگی مخصوص به خود داشته است. از نظر فکری، استراتژی و برنامه. ممکن است یک شورا در وظیفه‌ی کاری خود که برنامه ریزی و سیاستگذاری بوده خوب عمل کرده باشد و مجری نتوانسته آن سیاستگذاریها را اجرایی کند و یا برعکس شورا سیاستگذاری و برنامه نداشته و مجری منتظر برنامه‌ی شورا نمانده و خود وارد عمل شده باشد. از مصادیق و اشارات جزئی دراین باره می‌گذرم که خدای نکرده وارد وادی ارزش‌گذاری نشده باشم.
شوراییان باید خوب به مسائل شهر بیاندیشند و برای برون رفت از مسائل برنامه ارائه دهند.
ببینید اصلاً قصدم این نیست که بگویم کدام شورا درست عمل کرده و یا کدام مجری سرخود وارد کار شده است، می‌خواهم اذهان را به این موضوع متوجه کنم که اصلاً کار شورا وارد شدن در حیطه‌ی اجرا نیست. شورا مغز متفکر و موتور حرکت ماشین اجراییاتی است به نام شهرداری.
اگر گاهی احساس می شود، مردم نگران و دلخور هستند، بدون شک یک جای این مکانیسم لنگ می زند.
شوراییان باید خوب به مسائل شهر بیاندیشند و برای برون رفت از مسائل برنامه ارائه دهند و شهرداری هم موظف است برنامه های مصوب را اجرایی کند. اگر گاهی احساس می شود، مردم نگران و دلخور هستند، بدون شک یک جای این مکانیسم لنگ می زند. ما باید با بررسی تمام مسیر، نقشه ای ترسیم کنیم که در نهایت آسودگی خاطر شهروندان پدید آید.
به نظر من هر قدر شهروندان پرسشگر، مطالبه جو و درخواست کننده باشند تصمیم گیران و تصمیم سازان شورایی و مجریان مدیریت شهری بیشتر وارد اجرای برنامه ها می شوند.
بدون شک درمسیرحرکت به سمت توسعه منهای رفتارهای شورا و شهرداری، پارامترهای کاهنده سرعت یا افزایش دهنده و انرژی بخش هم وجود دارد. اگر شهروندان در اجرای برنامه‌های مدیریت شهری مشارکت جو باشند این عامل را می‌توان به عنوان کاتالیزوری برای حرکتهای پیش رونده محسوب کرد و اگر رکود اقتصادی، کاهش درآمد که مثلاً تحریمها هم شامل این موضوع می شود و بی انگیزگی شهروندان در همکاری دیده شود، کارها آهنگی کم شتاب و روشنایی کم فروغ خواهند داشت.
شهروندان و صاحبنظران معتقدند این دوره از شورا ناکارآمد عمل کرده، به عقیده‌ی شما دلایل این ناکارآمدی چیست؟
به یکی گفتند از درجلویی از اتاق خارج می‌شوی یا از درعقبی گفت: « شما اول ثابت کن من از اتاق خارج می شوم! انتخاب در مساله‌ای دیگر است.» شما خودتان در پرسش مورد نظر فرض را بر این قرار داده‌اید که شورای فعلی ناکارآمد است اما من چنین استنباطی نمی‌کنم، خیلی از شرایط و پارامترها را برای ارزیابی باید در نظر گرفت.
واضح است در دوران رکود شدید اقتصادی، کاهش شدید قیمت و فروش نفت، تحریمهای ظالمانه، کاهش حمایتهای دولتی به دلیل آنکه دولت خودش درگیر مسائل ریز و درشت بسیاری است، باالتبع درآمدهای شهرداری رشت هم مانند دیگر شهرداریها کاهش می‌یابد.
وقتی ساخت و ساز کم می‌شود، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد، پرداخت عوارض و نوسازی به کمترین میزان خود می‌رسد و در نبود منبع درآمد پایدار برای شهرداری رشت اگر شما جای شورا و شهرداری بودید، چه می‌کردید؟ شهرداری باید درآمد داشته باشد تا کار اجرایی را وسعت دهد. این وضعیت بغرنج با هزینه‌هایی که کروناویروس به مدیریت شهری از نظر گندزدایی و ضدعفونی معابر و اماکن شهری تحمیل کرده، پیوند خورده است. حالا شهرداری با همین نیروها که توانشان روز به روز تحلیل می رود، هم باید کارهای عادی و روزانه شهر را انجام دهند و هم تلاشی مضاعف برای ضدعفونی و گندزدایی را برعهده بگیرد.
شهرداری یک شهر با میلیاردها تومان بدهکاری را تحویل گرفته است. از آنهایی که خارج گود نشسته و می گویند لنگش کن باید بپرسید، شما برای افزایش درآمدهای شهرداری چه برنامه‌ای دارید؟
شما ببینید با همه‌ی کمبودها و همه توقعاتی که دیگر سازمانها، تشکیلات و نهادها از شورا و شهرداری دارند و با کاهش درآمد شدید، شهرداری همچنان از نظر وسعت خدمتگزاری نهاد عمومی بزرگ خدمات رسان شهری است پس نمی توان اینگونه قضاوت کرد.
باید شرایط حاکم برجامعه را نیز مد نظر قرار داد. ما نمی توانیم برای کاهش درآمدهای شهرداری در شرایط بحرانی موجود به شهروندان فشار وارد کنیم و این سیاست کلی همه اعضای شورا است.
به نظر من با همه مسائلی که عرض کردم شورای پنجم تا اینجای کار تلاش داشته اختلاف نظرات را با کاهش تنش‌ها همراه کند.
آیا مشکلات شهری فعلی در رشت را ناشی از میراث به جامانده از مدیریت شهری دوره ثابت قدم می دانید؟
معمولاً رسم براین مبنا قرار گرفته که هرمدیر جدید عملکرد مدیر پیشین را زیر سوال می‌برد. اما به نظر من دوران شهرداری آقای ثابت قدم مختصات و شرایط خودش را داشت و دوران شهرداری نصرتی و حاج محمدی شرایط و ویژگی‌های خودش را. هر یک را باید در جای خود با شرایط زمانی و پیرامونی اش مورد بحث و بررسی قرار داد که به نظر من از حوصله این مصاحبه خارج است.
اما بنا به آماری که منتشر شده از شورای پنجم، شهرداری یک شهر با میلیاردها تومان بدهکاری را تحویل گرفته است. از آنهایی که خارج گود نشسته و می‌گویند لنگش کن باید بپرسید، شما برای افزایش درآمدهای شهرداری در شرایط بحرانی کنونی و پرداخت بدهی ها و دیون و … چه برنامه‌ای می توانید ارائه دهید یا دارید؟ ما وارث یکی از سخت‌ترین شرایط حاکم بر شورا و شهرداری بوده‌ایم و همچون ماشینی که نه لوازم یدکی دارد و نه روغن موتور و نه سوخت داریم این ماشین قدیمی را به پیش می‌بریم.
روزی نیست که در دورهمی‌های خود بر روی این مسایل تاکید نکنیم و به فکر راه حل نباشیم. اما باور کنید شرایط خیلی دشوار و بغرنج است.
چرا اعضای شورای شهر با هم متفقل القول نیستند. حتی شاهد یک بیاینه واحد و نظر کارشناسی در خصوص موضوعی خاص نیستیم؟
نیازی به بیانیه واحد نیست. شوراها در کارها نیاز به ارائه بیانیه واحد و همسان ندارند. شوراها برآیند نظرات جامعه هستند و جامعه هم همسان و همگون نیست. اما علی‌رغم این ناهمگونی شورا بایستی استراتژی و برنامه داشته باشد که ما با بررسی بودجه پیشنهادی شهرداری رشت در کمیسیونهای تلفیق و تصویب درصحن علنی تلاش خود را به کار گرفته ایم تا درشرایط سخت موجود، بسیاری از پروژه های کوچک و بزرگ در شهر اجرایی شود.
دقت کنید نیازی نیست هیچ یک از اعضای شورا فکر و نظر خود را به دیگری تحمیل کند بلکه باید روی برنامه ریزی تاکید شود که ما در پروژه های مصوب این موضوع را رعایت کرده‌ایم.
با سپاس از اینکه این فرصت را در اختیار من گذاشتید، امیدوارم هر چه زودتر کشور ما از دست این ویروس خطرناک خلاصی یابد تا بتوان روی برنامه ریزی در شهر تاکید بیشتر داشت.