بلدیه رشت به موزه مردم شناسی تبدیل می‌شود

قریب به یکصد سال از احداث بنای تاریخی ساختمان شهرداری رشت که از اولین ساختمان های ویژه ی شهرداری در ایران است می‌گذرد. ساختمان زیبایی که برگرفته از معماری نئوکلاسیک اروپا و خصوصاً معماری سنت پیترزبورگ روسیه و توسط یکی از معماران ارمنی-آلمانی مقیم رشت به‌نام «آرتم سرداراف» طراحی و مهندسی شد.

براساس منابع تاریخی، ساخت این عمارت تاریخی در بین سال های ۱۲۸۶ تا ۱۳۰۵ خورشیدی یعنی در حدود ۱۹ سال طول کشید و در سال ۱۳۰۸ نیز برج ساعت بروی برج دیده بانی این بنا اضافه شد.

با انتقال اداره بلدیه رشت به این عمارت که در تاریخ ۴ اردیبهشت سال ۱۳۰۵ مصادف با تاج‌گذاری پهلوی اول انجام شد؛ این بنای تاریخی درطی یک قرن گذشته تا کنون به‌عنوان ساختمان شهرداری رشت شناخته می‌شود.

کاخ عمارت تاریخی شهرداری رشت در تاریخ ۲۶ آبان سال ۱۳۵۶ با شماره ی ۱۵۱۶ به ثبت رسمی آثار ملی ایران و سازمان میراث فرهنگی رسیده است.

با این وجود عمارت شهرداری رشت که از ابتدای ساخت تا سال ۱۳۶۹ سالها استوار بر جای خود ایستاده بود و بعد از زلزله بازسازی بخشهای فروریخته آن توسط «مهندس روبرت واهانیان» انجام شد، دیگر هیچ گاه مورد بازسازی و مرمت اصولی قرار نگرفت. اما سالها مقاومت و ایستادگی این بنا در مواجه با بارندگی، رطوبت شدید و اهمال در حفظ و نگهداری از سوی دستگاه بهره بردار، در نهایت موجب شد در وضعیت بحرانی ریزش قرار بگیرد.

از اینرو در سال ۱۳۹۸ طی تفاهم نامه ای مابین شهرداری رشت و اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان، نخستین گامها برای مرمت اصولی این بنای تاریخی برداشته شد.هرچند که حدود ۴ سال طول کشید تا قدم های عملیات اجرایی آغاز مرمت بنای ساختمان ساعت شهرداری در شهریور ۱۴۰۱ برداشته شود.

در حال حاضر که حدود ۴ ماه از شروع مرمت و بازسازی عمارت تاریخی شهرداری رشت می‌گذرد به سراغ مسوولان بازآفرینی شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی و نیز پیمانکار پروژه رفتیم تا جزییات بیشتری از مراحل وضعیت مرمت این بنا کسب کنیم.

اولین مرمت اصولی بعد از یک قرن

«خاطره محجوب» معاون بازآفرینی سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت با اشاره به فازبندی پروژه مرمت ساختمان ساعت به مرور گفت: در مرحله اتمام سربندی و نصب ورق گالوانیزه بروی بام یال شرقی هستیم و فاز بعدی عملیات که مرمت جامع بنا خواهد بود بعد از اتمام سربندی یال غربی و در سال آینده اجرایی می شود.

وی کل عملیات مرمت ساختمان ساعت را تعویض سقف، تاسیسات زیرساخت، نازک کاری، بازسازی،احیا سیستم های هواکش و ذهکشی اعلام و تاکید کرد: کلیه این اقدامات بر اساس طرح مطالعاتی مشاور ذیصلاح و طبق مصوبه میراث فرهنگی اجرایی می شود.

ساختمان ساعت شهرداری رشت در طول عمر خود به جز زلزله رودبار و مقاوم سازی بعد از زلزله هیچگاه مورد مرمت اصولی قرار نگرفته بود.اکنون بعد از گذشت حدود یک قرن این بنا برای اولین بار مرمت اصولی می شود.

محجوب با بیان اینکه بعد از اتمام تعویض سقف، مرمت جامع بنا آغاز می‌شود تصریح کرد: مباحث بروز رسانی مرمت و برآوردهای مالی آن در فازهای بعدی خواهد بود که بعد از مناقصه پیگری خواهد شد.

 معاون بازآفرینی سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت در خصوص کاربری نهایی ساختمان ساعت شهرداری اظهار کرد: مرمت کلی بنا تا حدود دو سال آینده به طول می‌کشد و فعلا بهره برداری از آن در دستور کار نیست. ضمن اینکه در تفاهم نامه با میراث فرهنگی مقرر شده بعد از مرمت و بازسازی این ساختمان به موزه مردم شناسی   تغییرکاربری دهد.

محجوب با تاکید به اینکه ساختمان ساعت شهرداری رشت در طول عمر خود به جز مقاوم سازی و بازسازی بخشهای فرو ریخته بعد از زلزله رودبار هیچگاه مورد مرمت اصولی قرار نگرفته بود افزود: اکنون بعد از گذشت حدود یک قرن این بنا برای اولین بار مرمت اصولی می‌شود.

 وی هزینه انجام شده تا این مرحله را حدود ۴ میلیارد تومان بیان کرد و گفت: سازمان عمران و بازآفرینی در حال بروزرسانی مصالح و اعتبارات مورد نیاز در فازهای بعدی است.

محجوب تاکید کرد: کلیه اعتبارات اختصاص یافته به این پروژه از محل اعتبارات داخلی شهرداری رشت بوده است.

وفاداری به معماری اولیه و اصالت بنا

با توجه به اینکه درساخت ساختمان تاریخی شهرداری رشت از معماری کشورهای اروپایی و روسیه الگو برداری شده اما کالبد بنا با امکانات و مصالح بومی و در بستر فرهنگ ایرانی اجرایی شده است، در مرمت این بنا پیمانکار و مجری پروژه تا چه میزان به اصالت بنا و استفاده از مصالح بومی و قدیمی بکار رفته در آن پایبند بوده؟

در بخش تعویض سقف با بکار گیری چوب نراد روسی و حلب به سبک قدیم و زاموک بهره گیری شده و سعی کردیم با کمک استادکاران بومی به اصالت سقف بنا وفادار بمانیم.

«سارا ارجمندی» پیمانکار گرید مرمت و مجری پروژه ساختمان تاریخی ساعت شهرداری رشت که در روزمه خود مرمت قسمت شرقی قلعه رودخان و ساختمان فلاح چای لاهیجان را عهده دار بوده دراین باره به مرور تاکید کرد: در اجرای مرمت بنا تلفیقی از معماری مدرن و بومی و سنتی را بکار گرفته شده است.

 ارجمندی با اشاره به بکار گیری چوب نراد روسی و حلب به سبک قدیم در سقف بنا گفت: در بخش تعویض سقف از حلب به سبک زاموک بهره گیری شده و سعی کردیم با کمک استادکاران بومی رشت و شرق گیلان، این حلب ها به حالت سبک قدیم نصب شوند.

وی با تاکید به وفاداری به سبک و معماری اولیه بنا در زمان تاسیس اهار کرد: در سالهای گذشته صرفا مقاوم سازی برای این ساختمان اجرا شده بود که منجر به سنگینی سقف و فشار به بدنه بنا شد. اما در این پروژه با تهیه نقشه جامع و عکس برداری هوایی ، با نظارت کامل میراث فرهنگی به واچینی کامل سقف اقدام کردیم تا سنگینی بار از بنا برداشته شود.

 ارجمندی همچنین به استفاده از مصالح و آجرهای بومی برای نصب دودکش به شکل گذشته اشاره کرد و گفت:کلیه الحاقیه هایی که در مقاوم سازی سقف به دودکش ها اضافه شده بود مورد واچینی قرار گرفت.

کلیه اعتبارات اختصاص داده شده به این پروژه از محل اعتبارات داخلی شهرداری رشت بوده است. شرکت بازآفزینی شهری کشور تاکنون هیچگونه اعتباری برای این پروژه در نظرنگرفته است.

وی تاکید کرد: بیش از ۸۰ درصد مرمت یال شرقی ساختمان انجام شده و احتمالا تا پایان سال و شرایط مناسب آب و هوایی، تعویض سقف یال غربی هم به اتمام برسد.

بعداز اعلام وضعیت بحرانی ساختمان ساعت شهرداری در سال ۹۸ و نیاز مبرم به مرمت و نوسازی، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۱۳۹۹ موفق به دریافت اعتبار ۸ میلیارد تومانی از صندوق احیا و بهره برداری اماکن تاریخی و فرهنگی شد. اما این اعتبارعلیرغم برگزاری چند نوبت مناقصه وعدم تمایل پیمانکاران برای مشارکت در مرمت ساختمان تاریخی شهرداری برگشت داده شد. در سوی دیگر شرکت بازآفزینی شهری کشور تاکنون اعتباری برای این پروژه در نظر نگرفته. موضوعی که از سوی مدیر کل مراث فرهنگی و گردشگری استان نیز بدان اشاره شد.

 کمک به تجهیز موزه مردم شناسی شهرداری رشت

«ولی جهانی» مدیرکل گردشگری و میراث فرهنگی گیلان و ناظر پروژه مرمت ساختمان تاریخی شهرداری  رشت به مرور گفت: بزودی با اتمام سربندی و تعویض چوب و حلب های سقف فاز اول پروژه مرمت به پایان می رسد.

 وی با تاکید به رضایت بخش بودن مرمت ساختمان تا این لحظه به تبدیل آن به موزه مردم شناسی اشاره کرد و افزود: مرمت انجام شده در راستای تغییر کاربری به موزه خواهد بود و هنوز در مورد بهره بردار عمارت بعد از ترمیم تصمیم گیری نشده . البته به لحاظ اینکه بنا در اختیار شهرداری رشت قرار دارد و در تفاهم نامه منعقد شده باید به موزه مردم شناسی یا باستان شناسی تبدیل شود به شهرداری در تجهیز و در اختیار گذاشتن اشیا و اموال مورد نیاز موزه کمک می‌کنیم تا هر چه سریعتر به شبکه موزه های بین المللی دنیا و ایران متصل شود.

وی در خصوص وضعیت هتل ایران در مجاورت ساختمان ساعت شهرداری اضافه کرد: این بنای تاریخی در اختیار میراث فرهنگی است و مرمت آن نیز انجام شده است. منتها در صحبتی که با صندوق احیا داشتیم قرار بود ظرف مدت یک ماه پیمانکار و بهره برداری از هتل ایران را معرفی کند که با توجه به گذشت زمان و عملی نشدن این تعهد ، برای رفع بلاتکلیفی  بهره برداری از بنا ناچار به فسخ قرارداد و ادامه کار با سرمایه گذار جدید هستیم.