سرگذشت نافرجام تقاطع‌ها در رشت

چندی قبل رییس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر از احداث ۵ پل جدید در رشت خبر داد و ضرورت احداث پل های جدید عبور و مرور خودرویی را،  باتوجه به برنامه ریزی ها و ریل گذاری ها در زیرساخت حمل و نقل شهر اجتناب ناپذیر دانست. وی در جلسه علنی شورای شهر رشت تا قبل از تایید رسمی انتخاب شهردار از سوی وزارت کشور عنوان کرد: با دریافت حکم شهردار رشت، احداث ۵ پل در شهر رشت را در دستور کار خواهیم داشت. عباس نژاد ریاست کمیسیون حمل و نقل در مورد جانمایی این تقاطع های غیر همسطح افزود: بعد از شروع به کار شهردار جدید و دریافت مجوز رسانه ای خواهند شد.

مسعود عباس‌نژاد: سال گذشته زمان ابلاغ پروژه ها و عملیات اجرایی آنقدر به تعویق افتاد که حتی از ماه ششم سال فراتر رفت و اجراهای عمرانی به ماه نهم سال کشید که در نهایت در پایان سال اجراها کم بازده و با نارضایتی پیمانکار و شهروندان همراه بود.

تعویق طولانی از ابلاغ تا اجرای پروژه ها

فروردین ماه سالجاری در جلسه مشترک کمیسیون های حمل و نقل، عمران و برنامه و بودجه شورای اسلامی نیز اشاره شد: برای انجام پروژه های عمرانی در شش ماه اول سال باید اقدام شود. با توجه به زمان معنادار برای پروژه های عمرانی در رشت به دلیل موقعیت آب و هوایی ۶ ماه نخست سال مناسب ترین زمان برای تسریع انجام پروژه های عمرانی است. مسعود عباس نژاد در این جلسه گفت: متاسفانه در شش ماهه اول سال گذشته در اجرای پروژه های عمرانی عملکردی نداشتیم و روزهای بلند و آفتابی سال به هدر رفت و صرف فرآیندهای مکاتبات اداری و فراخوان ها شد. وی در ادامه افزود: سال گذشته زمان ابلاغ پروژه ها و عملیات اجرایی آنقدر به تعویق افتاد که حتی از ماه ششم سال فراتر رفت و اجراهای عمرانی به ماه نهم سال کشید که در نهایت در پایان سال اجراها کم بازده و با نارضایتی پیمانکار و شهروندان همراه بود.

ریاست کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر رشت؛ سال ۱۴۰۲ را سال کار و سازندگی برای کلانشهر مرکزی استان گیلان در نظردارد. وی همچنین با اشاره به فرصت های از دست رفته برای این شهر در سال گذشته بیان کرد: با توجه به فرصت پیش رو و پیش بینی تحقق بودجه‌های مفید برای شهرداری در سال ۱۴۰۲، انتظار داریم که مدیران مناطق و سازمانهای عمرانی ابلاغ‌های خود را تا پایان فروردین به پیمانکاران اعلام و فرآیند اجرا حتما در ابتدای اردیبهشت ۱۴۰۲ شروع شود.

گسترش شهرنشینی و استفاده روز افزون از اتومبیل، محدودیتها در توسعه شبکه های ارتباطی و معابر درون و برون شهری بر مشکل ازدحام ترافیک افزوده است. اهمیت بررسی مشکلات ترافیکی و ارایه راه حل‌هایی برای تغییر وضعیت حاد ترافیکی موجود از دغدغه‌های اصلی شهرهای بزرگ و مدیران شهری محسوب می‌شود. تصادفات ترافیکی، آلودگی های صوتی و زیست محیطی پیشامد نامطلوب جریان ترافیک می‌باشد. طبق آمار بخش اعظمی از تصادفها در داخل معابر شهری در محدوده تقاطع های متراکم صورت می‌پذیرد. علت اصلی بروز تصادف در تقاطع؛ همگرا شدن مسیرهای مختلف در یک نقطه است. پیچیدگی و جابجایی وسایل نقلیه در تقاطع موجب افزایش نقاط برخورد و لذا افزایش تصادفات در جریان‌های مختلف ترافیکی می‌گردد.

از مباحث مورد توجه مدیریت شهری در حل معضل ترافیک و روان سازی معابر شهری و به منظور کاهش گره‌های ترافیکی؛ تبدیل تقاطع‌های همسطح به غیر همسطح است. تقاطع غیرهمسطح؛ تبادلی است که اتصال خیابان های واقع در یک یا چند سطح مجزا را فراهم می‌کند وحرکت ترافیک بین دو یا چند خیابان یا بزرگراه را در ترازهای مختلف مهیا می‌سازد. در جهان امروزیِ شهرها؛ احداث به وفور این تقاطع های غیرهمسطح باعث شده کلانشهرها در مقیاس جهانی به سمت و سوی دو یا چند طبقه شدن سوق یابند. این تبادل ها در معابر درون و برون شهری از سطح بار ترافیکی معابر کاسته و به عبور و مرور خودروها سرعت بخشیده و با بهره برداری آنها به کاهش تلفات انرژی، زمان و همچنین کاهش آمار تصادف و اثرات منفی زیست محیطی کمک شایانی نموده است.

در ایران نیز کلانشهرهایی همچون تهران، تبریز، اصفهان و … از دهه هفتاد به سمت تبدیل تقاطع همسطح به غیرهمسطح در معابر شهری گام های وسیعی برداشته‌اند. اکنون پس از دو دهه از عمر این رویکرد و همچنین حجم وسیع احداث این نوع تبادل ها در تهران، می‌توان پایتخت کشور را یک کلانشهر دو طبقه شده نامگذاری کرد. از آن زمان تاکنون هر جا نقطه کور ترافیکی ایجاد می‌شد، در راستای روان‌سازی تردد و تسهیل عبور و مرور شهروندان؛ مدیریت شهری اقدام به احداث روگذر و یا زیرگذر در آن مسیر می‌کرد.

تقاطع‌های چهارگانه غیرهمسطح رشت

 کلانشهر رشت نیز با توجه به رشد وسیع، افزایش جمعیت و اتومبیل طی دهه‌های متوالی با مشکلات فراوانی در حوزه ترافیک روبرو شده است. بررسی طرح جامع حمل ونقل و ترافیک رشت از سال ۸۶ آغاز شد و در این مدت بارها برای تصویب به شورای عالی ارسال و هر بار به دلایلی با آن موافقت نشد. در نهایت شورای چهارم رشت موفق به تصویب طرح جامع حمل ونقل وترافیک رشت شد. تصویب طرح جامع حمل و نقل و ترافیک نوید خوبی برای رفع مشکلات ترافیکی شهر بود. رضا رسولی از اعضای سابق شورای شهر و ریاست کمیسیون حمل و نقل و ترافیک در مورد این طرح گفته بود: این طرح درسه افق کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت طراحی شده ومباحثی از جمله بازگشایی معابر، رینگ سوم شهر، توسعه سیستم حمل ونقل همگانی و انبوه بَر در کریدورهای شمال، جنوب شهر درآن مطرح شده است.

سرگذشت پل های عبور و مرور خودرویی در رشت و همچنین استان گیلان آنچنان بر مسیر امیدواری حرکت نداشته و اجرای تقاطع های غیر همسطح در رشت از آغاز روند خود در اواخر دهه ۸۰ با چالش ها و اتفاقاتی عجیب همراه بوده اند. از اشکال فنی در محاسبات و طراحی تا نشست و فروریزش، از نگرانی مردم برای تاخیر زمان بهره برداری تا شهری که مدتها به کارگاه بزرگ عمرانی تبدیل شده بود. در سایر شهرهای استان نیز از احداث پل های ماشین رو خبرهای خوبی به گوش نمی‌رسد. همین اواخر دستگاه قضا برای تسریع در امور اجرایی و عمرانی تقاطع غیرهمسطح لاهیجان فرصتی ضرب الاجلی پیش بینی کرد و تاکید کرد که حداکثر زمان پیش بینی شده برای تکمیل طبقه زیرین پل ۳ ماه است و اجرای کامل پروژه ظرف ۶ ماه آینده باید به اتمام برسد.

در مرکز استان گیلان؛ تا به امروز ۴ تقاطع غیرهمسطح احداث شده است. از این تعداد پل ها فقط تقاطع غیرهمسطح یخسازی دارای (روگذر-زیرگذر) است و سایر پل ها فقط به صورت روگذر در دو مسیر رفت و برگشت به بهره برداری رسیده اند. جانبازان، یخسازی، انتظام و باستانی شعار تقاطع های غیر همسطحی هستند که در طول بیش از یک دهه از آغاز روند احداث معابر طبقاتی در رشت اجرا شده اند. تقاطع های غیرهمسطح ولیعصر و امام حسین(ع)که در این سالها جز پروژه هایی محسوب می‌شدند که شهرداران وقت هربار نوید آغاز اجرای آنرا می‌دادند و چند دوره شورایی را نیز در بر می‌گیرد. با ایجاد این تقاطع ها؛ ترافیک همیشگی در محدوده های معین، میدان ولیعصر (فلکه فرزانه) به بلوار شهید انصاری، بلوار ولیعصر به بلوار انصاری و جاده انزلی به بلوار خرمشهر کمتر خواهد شد. تا به امروز اجرای این تقاطع های غیرهمسطح در چند دوره شهرداری، تنها با خودنمایی  شهرداران وقت همراه بوده و هیچ تجهیز کارگاهی برای اجرای آنها در شهر دیده نشده است.

تفاهم نامه با قرارگاه خاتم، هیاهوی بسیار برای هیچ

 در این زمینه ریاست شورای شهر رشت در مورد پروژه های ترافیکی شهر رشت به مرور عنوان کرد: اولویت ما در مباحث ترافیکی؛ احداث تقاطع های غیرهمسطح از جمله تقاطع غیر همسطح ولیعصر بر روی میدان فرزانه است و همچنین باید در تسریع اجرای رینگ ۹۰ متری و کانال ژ پنج نیز تلاش کنیم. از آن جهت که در حال حاضر شهر رشت فاقد کمربندی دور شهر است و این موضوع باعث می‌شود که ترافیک خروجی به داخل شهر منتقل شده و به این خاطر بدنبال آن هستیم تا هرچه زودتر این پروژه های ترافیکی را تعیین و تکلیف کنیم. وی همچنین در مورد اجرای تقاطع غیرهمسطح ولیعصر گفت: پیمانکار بومی پروژه هیچ مشکلی در اجرا ندارد و مراحل مختلف قبل اجرا را انجام داده است. برای آغاز فرایند اجرای این روگذر باید آن نقشه نهایی چپگردِ تقاطع که بدلایل امنیتی حایز اهمیت است، به موافقت برسد. پس از این تاییدیه بلافاصله پیمانکار کار خودش را آغاز خواهد کرد.

حسن کارگرنیا: در دوره شورای ششم هیچگونه تفاهم نامه ای با قرارگاه خاتم در مورد احداث تقاطع‌ها نداریم. اما در دوره گذشته و شهردار وقت یک تفاهم نامه ای با قرارگاه خاتم برای چند تقاطع غیرهمسطح از جمله میدان امام حسین و نیروی دریایی و رینگ ۹۰ متری ترتیب داده شد اما هیچگاه این تفاهم نامه به مرحله بستن قرارداد برای اجرا نرسید.

کارگرنیا در مورد پرسش مهلت زمانی پروژه تا اجرا گفت: تا قبل از شروع ۶ ماهه دوم سال این نوید را به شهروندان رشت خواهیم داد. وی همچنین در مورد قرارگاه خاتم در اجرای پروژه های عمرانی و علی الخصوص ترافیکی و احداث پل های روگذر بیان کرد: در دوره شورای ششم هیچگونه تفاهم نامه ای با قرارگاه خاتم در مورد احداث تقاطع‌ها نداریم. اما در دوره گذشته و شهردار وقت یک تفاهم نامه ای با قرارگاه خاتم برای چند تقاطع غیرهمسطح از جمله میدان امام حسین و نیروی دریایی و رینگ ۹۰ متری ترتیب داده شد اما هیچگاه این تفاهم نامه به مرحله بستن قرارداد برای اجرا نرسید و هیچ پیش پرداختی نیز از سوی شهرداری برای قرارگاه خاتم صورت نگرفت. همچنین آن تفاهم نامه با موعد مقرر، مهلت آن به پایان رسیده است.

طی دهه‌های مختلف با وجود عدم توسعه یافتگی معابر شهری رشت، نمی‌توان فقط با اضافه کردن یک یا دو تقاطع غیرهمسطح دیگر در این شهر از حجم ترافیک کاست. در سالهای اخیر بهره‌برداری تقاطع‌های غیرهمسطح بدون در نظر گرفتن رینگ های دور شهر آنچنان در روان سازی ترافیک موثر عمل نکرده‌اند.

یکی از مشکلات و معضلات زندگی شهری، ازدحام ترافیک و سختی رفت و آمد در سطح شهرها به ویژه کلانشهرها است. کلانشهر رشت نیز با کارکردهایی که در سطح درون و برون منطقه ای داراست از این معضل که دامنگیر کلانشهرهای شلوغ است، در اَمان نمانده است. با توجه به اظهارات اعضای شورای شهر، احداث تقاطع های غیرهمسطح از جمله ولیعصر از لحاظ مالی بودجه مصوب خود را دارد. در حال حاضر با شرایطی که شهر رشت دارد، علیرغم توسعه انسانی و خودرویی، توسعه خیابانی نداشته است. بنابراین احداث تقاطع های غیرهمسطح توام با اجرای رینگ ۹۰ متری و کانال ژ پنج در شهر می‌تواند موثر باشد. طی دهه‌های مختلف با وجود عدم توسعه یافتگی معابر شهری رشت، نمی‌توان فقط با اضافه کردن یک یا دو تقاطع غیرهمسطح دیگر در این شهر از حجم ترافیک کاست. در سالهای اخیر بهره‌برداری تقاطع‌های غیرهمسطح بدون در نظر گرفتن رینگ های دور شهر آنچنان در روان سازی ترافیک موثر عمل نکرده‌اند.

 بطور مثال تقاطع ناهمسطح شهدای پلیس، از طرح‌های شهرداری کرج؛ یک نمونه از این تقاطع ها در مرکز استان البرز بود که با بهره برداری از این تقاطع امید می رفت که مشکل تردد و ترافیک رفع شود، اما نه تنها برطرف نشد که خود نیز به کلاف سردرگم تبدیل شد. در کلانشهر رشت نیز بایستی پروژه های عمرانی و ترافیکی این شهر در یک بازه زمانی یکسان نسبت به هم آغاز و اجرای تقاطع های غیرهمسطح با معابر همسطح و علی الخصوص کمربندی دور شهر، رینگ ۹۰ متری و کانال ژ پنج با پیشرفت فیزیکی متناسب اتفاق افتد تا بتوان در روان سازیِ گره های ترافیکی این شهر تدبیری مناسب یافت. با این تفاسیر اجرا کردن این نوع تقاطع های غیرهمسطح بجای اینکه مرکز خودنمایی شهرداران و دوره های شورایی باشد، باید با یک برنامه ریزی و زمانبندی دقیق به بهره برداری مناسب برسند.