شهرهای پایدار؛ جایی که ترافیک، گرما نمی‌سازد

هر روز بیش از ۴۵۰ هزار خودرو در رشت تردد می‌کنند که به دنبالش بیش از ۱۰۰۰ تن دی‌اکسید کربن و ده‌ها گیگاوات‌ ساعت گرما تولید می‌شود. آیا این شهر بارانی با فضای سبز محدودش توان مقابله با این حجم آلودگی را دارد؟

 

 وقتی در خیابان­های شهر رشت قدم می‌­زنیم، انتظار هوای پاک و خیابان‌های سرسبز داریم اما متاسفانه این انتظار برآورده نخواهد شد.

 

محیط ­زیست شهری در واقع تمامی فضای شهری را در بر می­‌گیرد که هم شامل تمامی اشیا از ساختماهای و بناهای فیزیکی و تمامی خودروها و هم شامل موجودات زنده از انسان گرفته تا موش‌های فاضلاب می­‌شود و بدین سبب است که برای هر برآورد و ارایه راهکار هر چالشی از محیط زیست شهری باید تمامی اجزای آن را در نظر گرفت.

 

شاید مفهوم شهرهای پایدار و هوشمند از ارتباط همین اجزای محیط­ زیست شهری بیرون آمده است. یکی از این اجزای مهم که تاثیر مستقیم بر کیفیت زندگی شهروندان دارد بحث ترافیک است به ویژه تردد خودروها و هر وسیله­‌ای که کربن و گرما تولید می‌­کند.

 

این مساله در شهرهای بزرگ نمود بیشتری دارد. شهر رشت به عنوان یکی از شهرهای پرتردد با جمعیت شناور روزانه­‌ی زیادی که در خود پذیراست خود بر پیچیدگی مساله ترافیک می‌افزاید.

 

 امروزه در شهرهای پایدار دنیا، مدیریت ترافیک صرفا طراحی و بهسازی معابر نیست بلکه کاهش جزایر گرمایی و کاهش کربن و گرما را نیز باید مدنظر گرفت. در واقعا مدیریت هوشمند ترافیک مستلزم دیده شدن فضای سبز است. برای درک بهتر وضعیت شهر رشت کمی به آمار و ارقام نگاهی بیاندازیم.

 

در این بررسی همه اعداد و ارقام حداقل­ها را در نظر گرفته می­‌شود. رشت بر اساس آمار سال ۶۷۹.۹۹۵ هزار نفر جمعیت دارد که با توجه به جمعیت شناور، جمعیت روزانه آن به ۱.۱۰۰.۰۰۰ هزار نفر در فصل‌های غیرگردشگری می‌­رسد.

 

 به احتساب اینکه ۵۵ درصد از خانوارهای این شهر حداقل یک خودرو دارند که حدود ۹۹.۰۰۰ هزار خودرو می­‌شود و با جمع خودروهای حمل و نقل عمومی، سرویس­‌های مدارس، اداره‌­ها، شرکت‌ها و کارخانه‌­ها این مقدار را ۱۰۰.۰۰۰ هزار خودرو در نظر می‌گیریم. 

 

از جمعیت شناور ۴۰۰.۰۰۰ هزار نفرر رشت حدود ۳۵۰.۰۰۰ هزارنفر آن‌ها با خودرو تردد دارند. پس حداقل خودرویی که در روز در رشت تردد دارد حدود ۴۵۰.۰۰۰ هزار خودرو خواهد بود.

 

 البته تردد موتورسیکلت­‌ها در این روند محاسبه نشده است. تردد این مقدار خودرو در طول روز در رشت می‌­تواند چیزی حدود ۶۷۵ تا ۱۱۲۵ تن CO2 دی اکسیدکربن و ۳۶ تا۵/۲۲ گیگا وات ساعت گرما تولید کند. توقف خودروها در جزایرگرمایی مثل خیابان نواب، مطهری، صیقلان، و همچنین پارک خودرو در حاشیه خیابان‌ها و سایر معابر می‌­تواند ۱۶ تا ۱۷درصد بر این مقدار بیافزاید.

 

پارکینگ‌­های شهری می­‌توانند در کاهش این حجم از کربن و گرما کمک کننده باشند به ویژه در بهبود وضعیت پارک در حاشیه معابر. اما از سویی موجب افزایش کربن و گرما هم هستند. این که کدام یک از نتایج بالا باشد بستگی به مدیریت شهری و وجود نگاهی به مدیریت شهرهای پایدار دارد.

 

در شهری مانند رشت که فضا به ویژه در مرکز شهر بسیار محدود است، تخصیص زمین‌های مرکز شهر به پارکینگ در واقع از میزان املاک ارزشمندی که می­‌تواند به فضاهایی عمومی مانند فضای سبز اختصاص داده شود کم می‌کند.

 

باتوجه به کمبود فضای سبز در رشت، هم اکنون میزان فضای سبز موجود توان مقابله با کربن و گرمایی که از تردد خودروها تولید می‌­شود را دارا نیست. در خوشبینانه ­ترین حالت اگر سرانه فضای سبز این شهر را ۵ مترمربع به ازای هر نفر حساب کنیم، این سرانه، تنها ۳ درصد کربن و ۵ درصد گرمای ناشی از تردد خودروها توسط فضای سبز شهری را پاسخگو است. حال آنکه با توجه به جنگل‌های اطراف رشت این میزان نهایت به ۴۰ درصد برسد.

 

 هرچند که در اخبار جدید این مقدار ۱۱ مترمربع به ازای هر نفر اعلام شده که بسیار دور از ذهن است، در واقع فضای سبز شهری حداقل به ۱۵ مترمربع برای هر نفر در رشت نیاز دارد تا بتواند میزان کربن و گرمای تولیدی ناشی از تردد خودرهای محاسبه شده در این یادداشت را خنثی کند.

 

پس با توجه به کمبود سرانه­‌ی فضای سبز عملا تاسیس پارکینگ به تنهایی فقط افزایش تردد خودروها را در مراکز شهر رشت به دنبال دارد و این یعنی افزایش و بزرگ شدن جزایر گرمایی رشت.

 

در یک شهر پایدار برنامه ­ریزی شهری به گونه ای انجام می‌­شود که پایداری توسعه قابل لمس،  و نه در حد کلام و روی کاغذ باشد. مطالعه پیش از اجرا می­‌تواند راهکارهای مناسبی را ارایه دهد. شاید پارکینگ‌­های طبقاتی با پوشش سبز راهکار مناسبی باشد.

 

 همچنین استفاده از تکنولوژی مثل طراحی اپلیکشن جستجوی پارکینگ‌­ها می­‌تواند مقدار زیادی از تولید کربن و گرما راکاهش دهد زیرا خودروسوارها برای یافتن پارکینگ، چرخش اضافی در معابر را نخواهند داشت.

 

 همچنین در کنار آن به اصلاح قوانین تردد نیز باید فکر کرد. با افزایش پارکینگ‌ها افزایش خودروها  در بخش مرکزی شهر را شاهدیم  که خود ترافیک را افزایش می­‌دهد، ناگفته نماند که افزایش کافه و رستوران در بخش بافتهای مرکزی مانند شهرداری، تختی، سبزه میدان، حتی داخل بازار  نیاز به پارکینگ در این حوالی را افزایش می­‌دهد.

 

 تغییر در سیستم حمل و نقل عمومی که پایدار با شهر رشت باشد و ترویج فرهنگ دوچرخه­‌ سواری و پیاده­‌روی از دیگر ملزومات این حوزه به نظر می­‌رسد. اما متاسفانه در یکی دوسال اخیر رشد بی­‌سابقه پارکینگ­‌های خصوصی در بخش مرکزی رشت هیچ کمکی به کاهش ترافیک این مناطق نکرده­ است.