در حالی‌‌که مسئولان ماه‌هاست از کاهش قریب‌الوقوع قیمت‌ها در بازار کالاهای اساسی سخن می‌گویند، واقعیت‌ها در کف بازار اما مسیر دیگری را نشان می‌دهند. قیمت هر کیلوگرم مرغ که در مهرماه ۱۴۰۳ در محدوده 80 هزار تومان بود، اکنون پس از گذشت فقط یک سال به حدود ۱۸۰ هزار تومان رسیده است؛ یعنی افزایشی بیشتر از دو برابر، این میزان افزایش قیمت در استانی مانند گیلان که چندین برابر مصرف داخلی خود تولید دارد قابل تامل است.
تعطیلی بخشی از کشتارگاه‌های سپید ماکیان هم‌زمان با جهش قیمت مرغ
در مورد دلایل این جهش قیمت، علاوه بر استدلالات اقتصادی و فنی، شایعات و گمانه‌زنی‌های متعددی نیز در جریان است. یکی از موضوعات بحث‌برانگیز، تغییرات اخیر در مالکیت شرکت سپید ماکیان، بزرگ‌ترین زنجیره تولید و توزیع گوشت مرغ و بوقلمون کشور است.
این شرکت که در شهر صنعتی رشت مستقر است، در ماه‌های اخیر شاهد واگذاری ۵۵ درصد از سهام خود به مجموعه دام و طیور کوروش بوده است. منابع محلی می‌گویند تاکنون حدود ۱۷۰۰ نفر از کارگران این مجموعه تعدیل شده‌اند. هم‌زمان گزارش‌هایی از تعطیلی چند کشتارگاه وابسته به این شرکت نیز به گوش می‌رسد. برخی احتمال می‌دهند این توقف فعالیت‌ها، یکی از عوامل مؤثر در افزایش قیمت مرغ در بازار باشد.
رییس جهاد کشاورزی گیلان: شهریورماه امسال ۳۴ میلیون و ۴۷۵ هزار قطعه جوجه تولید و ۱۵ میلیون قطعه جوجه‌ریزی شد که توان تولید حدود ۲۵ هزار تن گوشت مرغ را فراهم کرده است
تولید بیش از ۱۷۰ میلیون قطعه جوجه یک‌روزه در گیلان
«صالح محمدی» رییس جهاد کشاورزی گیلان، در خصوص وضعیت تولید و توزیع مرغ، به مرور گفت: تا پایان شهریورماه امسال بیش از ۱۷۰ میلیون قطعه جوجه یک‌روزه در استان تولید و حدود ۸۰ میلیون قطعه در واحدهای پرورش نیمچه گوشتی جوجه‌ریزی شده است. به گفته وی، به طور میانگین ۵۰ درصد جوجه‌های تولیدی واحدهای مادر گوشتی استان در واحدهای نیمچه گوشتی داخل گیلان پرورش می‌یابند و مابقی برای تأمین نیاز سایر استان‌ها ارسال می‌شوند.
صالح محمدی افزود: شهریورماه امسال بیشترین میزان تولید و جوجه‌ریزی نسبت به ماه‌های گذشته و همچنین مدت مشابه سال قبل را به خود اختصاص داده است. در این ماه ۳۴ میلیون و ۴۷۵ هزار قطعه جوجه تولید و ۱۵ میلیون قطعه جوجه‌ریزی شد که توان تولید حدود ۲۵ هزار تن گوشت مرغ را فراهم کرده است. این میزان در مقایسه با شهریور سال گذشته به ترتیب ۲۷ درصد و ۱.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد.
وی با اشاره به وضعیت مطلوب صنعت طیور در گیلان اضافه کرد: این استان دارای ۸۸۵ واحد پرورش نیمچه گوشتی با ظرفیت بیش از ۲۸ میلیون و ۷۴۰ هزار قطعه، ۱۰۷ واحد مادر گوشتی با ظرفیت مولد بیش از ۴ میلیون و ۱۸۰ هزار قطعه، ۹ واحد اجداد گوشتی با ظرفیت بیش از ۲۷۳ هزار قطعه، ۱۸ واحد بوقلمون گوشتی با ظرفیت حدود ۱۰۴ هزار قطعه و ۸ واحد بوقلمون مادر با ظرفیت حدود پنجاه هزار قطعه است و افزود این ظرفیت‌ها فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری در صنعت طیور استان فراهم کرده است.
آمارهای رسمی از رونق تولید می‌گویند، اما در بازارِ پرنوسان مرغ، اعداد چیز دیگری روایت می‌کنند. برای بررسی این موضوع همچنین شایعاتی که پیرامون شرکت سپید ماکیان در جریان است، مرور با دکتر قاسم جوادزاده مقتدر، معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی گیلان، گفت‌وگو کرده است.
افزایش قیمت مرغ، ارتباطی به تغییرات سپید ماکیان ندارد
جوادزاده مقتدر در پاسخ به پرسش مرور درباره ارتباط بین گرانی مرغ و اتفاقات اخیر در شرکت سپید ماکیان می‌گوید: شرکت سپید ماکیان یکی از بزرگ‌ترین زنجیره‌های تولیدی گیلان است که نزدیک به ۱۰ درصد تولید مرغ کشور را در اختیار دارد. این مجموعه یکی از ۱۰ شرکت برتر خاورمیانه در حوزه طیور محسوب می‌شود. سپید ماکیان بیش از ۶ تا ۷ هزار نیروی بیمه‌شده و حدود ۷ تا ۸ هزار نیروی شاغل دارد و با در اختیار داشتن چندین سردخانه، کشتارگاه و مزرعه پرورش مرغ، نقشی محوری در صنعت طیور استان ایفا می‌کند.
وی افزود: فعالیت‌های این شرکت بسیار اثرگذار است؛ به‌طور روزانه حدود ۱۴۰ تن مرغ را در داخل گیلان توزیع می‌کند و بیش از ۱۵۰ تن را به بازار تهران می‌فرستد. ظرفیت تولید روزانه سپید ماکیان در بخش مرغ بیش از ۳۰۰ تن است. با این حال، هر بنگاه اقتصادی بزرگی مانند سپید ماکیان در طول دوره فعالیت خود با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند. در واقع اگر شرکتی نسبت به سال گذشته هیچ مشکلی نداشته باشد، به این معناست که درجا می‌زند و رشدی ندارد.
جوادزاده مقتدر درباره تاثیر این تحولات بر بازار مرغ اظهار کرد: این‌که گفته می‌شود مشکلات اخیر سپید ماکیان باعث گرانی مرغ شده، چندان قابل استناد نیست. این شرکت مانند سایر شرکت‌های بورسی تغییراتی در مالکیت و سهام خود داشته است. گروهی که اخیرا مدیریت را بر عهده گرفته‌اند، از مجموعه‌های قدرتمند هستند؛ از جمله دام و طیور کوروش که بخشی عمده از مالکیت سپید ماکیان را در اختیار دارد. مدیران پیشین هم به‌طور کامل کنار نرفته‌اند و در مدیریت مجموعه حضور دارند. این تغییرات بیش از یک سال است که رخ داده، بنابراین علل اصلی گرانی مرغ باید در متغیرهای دیگری جست‌وجو شود.
او با اشاره به افزایش هزینه‌های تولید توضیح داد: هزینه تمام‌شده تولید مرغ طی چند ماه گذشته بالا رفته و همین موضوع قیمت مرغ را افزایش داده است. این مساله تنها محدود به زنجیره مرغ نیست، بلکه همه کالاهای اساسی، اعم از کشاورزی و غیرکشاورزی، با روند افزایشی مواجه بوده‌اند. البته در مقایسه با سایر کالاها، رشد قیمت مرغ کمتر بوده است.
کیفیت پایین نهاده‌ها، یکی از عوامل گرانی مرغ
معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی گیلان اضافه کرد: از ابتدای امسال تامین نهاده‌ها یکی از چالش‌های اصلی صنعت طیور بوده است. در شش ماه گذشته حدود ۳۰۷ هزار تن نهاده در گیلان توزیع شد، اما کیفیت چندانی نداشت. این کیفیت پایین موجب شد راندمان تولید مرغ مطلوب نباشد و طول دوره پرورش افزایش پیدا کند. هرچه مرغ مدت بیشتری در واحدهای تولیدی نگهداری شود، هزینه تولید بالاتر می‌رود و قیمت نهایی افزایش پیدا می‌کند.
جوادزاده، معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی: این‌که گفته شود مشکلات اخیر سپید ماکیان باعث گرانی مرغ شده، قابل استناد نیست. سپیدماکیان، تغییراتی در مالکیت و سهام خود داشته و این تغییرات بیش از یک سال است که رخ داده است. علل اصلی گرانی مرغ را باید در متغیرهای دیگری جست‌وجو کرد
جوادزاده مقتدر ادامه داد: حدود ۷۰ درصد هزینه تمام‌شده مرغ مربوط به نهاده‌ها و کیفیت آن‌هاست. افزون بر این، هزینه‌های کارگری و انرژی در سال جاری نسبت به سال گذشته تغییر کرده و سهم یارانه انرژی نیز کاهش یافته است. همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا قیمت مرغ در مقایسه با سال‌های گذشته و حتی چند ماه پیش بیشتر شود.
وی تأکید کرد: نمی‌توان افزایش قیمت مرغ را به موضوع مالکیت سپید ماکیان نسبت داد. این شرکت در تولید عملکرد مطلوبی دارد و جوجه‌ریزی نیز به اندازه کافی انجام می‌دهد. تنها در شهریور امسال بیش از ۱۴ تا ۱۵ میلیون قطعه جوجه‌ریزی در گیلان انجام شد که نسبت به گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است. بنابراین گرانی مرغ ناشی از عوامل دیگری است.
جوادزاده مقتدر در پایان گفت: به دستور رییس ستاد تنظیم بازار و قرارگاه امنیت غذایی، سازمان جهاد کشاورزی گیلان در حال بررسی دقیق هزینه‌های تولید مرغ هستیم تا بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، سیاست‌های حمایتی لازم طراحی و اجرا شود.
رونق در آمار، رکود در واقعیت؛ بازخوانی یک تناقض تکراری
بازار مرغ در گیلان، همچون بسیاری از بخش‌های دیگر اقتصاد ایران، صحنه‌ی تلاقی روایت‌هاست؛ از یک‌سو، آمارهایی داریم که صراحتا از رونق تولید سخن می‌گویند، و از سوی دیگر واقعیتی که در قیمت‌های روزمره و سفره‌ی مردم بازتاب پیدا می‌کند.
میان این دو تصویر گاه متناقض، ردپای شبکه‌ای پیچیده از تصمیم‌های مدیریتی، کیفیت پایین نهاده‌ها و تغییرات ساختاری در زنجیره‌های تولید و توزیع به وضوح قابل مشاهده است. گرانی مرغ در گیلان شاید نه یک استثنا، بلکه نشانه‌ای از همان شکاف و معمای تکراری باشد که سال‌هاست اقتصاد ایران با آن دست‌به‌گریبان است؛ در این‌جا تولید به گواه آمار و ارقام دولتی بالا می‌رود و همه چیز رضایت‌بخش است؛ اما تعادلی در عرضه و تقاضا دیده نمی‌شود و انگار بازار با بی‌ثباتی و هرج و مرج پیوندی ابدی خورده است.