نشست فرصت ها و چالش های منطقه آزاد انزلی در توسعه جامعه محلی روز گذشته در سالن آمفی تئاتر اداره ارشاد انزلی برپا شد.
در این پنل گفت و گو که به همت انجمن توسعه طرفداران بندر انزلی برپا شده بود جمعی از علاقمندان، مدیران و کارشناسان و فعالان شهری در آن حضور بهم رساندند.
ابتدای نشست، مجری برنامه به اهداف و چشم انداز اصلی این نشست اشاره کرد و گفت: در نشست گفتگوی شهر سعی داریم چند تن از کارشناسان را با دیدگاه های مختلف کنار هم بنشانیم و سر یک موضوع که اهمیت زیادی برای شهر دارد بحث و مباحثه کنیم تا شاید گام نخستی باشد که بعدها به اشکال دیگری این مباحث در سطح شهر دنبال شود.
محمد کهنسال افزود: موضوعی که امروز به آن خواهیم پرداخت موضوع توسعه منطقه آزاد انزلی است. به یاد آوریم که وقتی طرح منطقه آزاد انزلی در آن زمان مطرح شد تا چه اندازه باعث شور، شعف و هیجان زیادی در سطح شهر شد و انتظارات بالایی در شهروندان ایجاد کرد که اگر چنین منطقه ای در بندر انزلی افتتاح شود می تواند موجبات توسعه شهر و رونق اقتصاد انزلی و حومه را فراهم کند.
اما آنچه که امروز از زبان شهروندان و قشرهای مختلف این شهر شنیده می شود، بیشتر گلایه است تا تحسین. اکثرا این احساس در آن ها به چشم می خورد که چنین اتفاقی رخ نداده و خیلی ها اعتقاد دارند که اساسا منطقه آزاد نه تنها تحول مثبتی ایجاد نکرده بلکه به مراتب آسیب آن بیشتر از مزیت های آن بوده است.
محمد کهنسال همچنین ادامه داد: از سه ماه پیش برنامه ریزی های بعمل آمد که این نشست با حضور نمایندگان رسمی منطقه آزاد انزلی برگزار شود. در همین راستا هم با یکی از معاونین و عضو هیات مدیره منطقه آزاد انزلی مذاکراتی صورت گرفت و هماهنگی های لازم بعمل آمد. طی این مدت هم مکررا تماس های تلفنی داشتیم و نامه نگاری هایی انجام شد که حتی یک جلسه مقدماتی داشته باشیم. طی این مدت هم قرار بر این بود که سازمان نماینده ای را برای شرکت در این نشست بفرستد اما نهایتا عصر دیروز از طرف منطقه آزاد انزلی اطلاع داده اند که در این نشست حضور نخواهند یافت. عضوی از اعضای هیات مدیره منطقه آزاد برای غیبت خود دو دلیل را هم مشخص کردند. یکی آنکه ابتدا اینکه باید پرسش ها و موضوعات این نشست از قبل به اطلاع مدیریت منطقه آزاد می رسید، که البته خود ما هم چنین درخواستی داشتیم و مشکلی در این باب نبود. دلیل دوم هم این که اگر قرار هست نشستی درباره منطقه آزاد برگزار شود این نشست باید در محدوده منطقه آزاد انزلی باشد.
در ادامه این نشست، سلیمان پاک سرشت مدرس دانشگاه، فعال اقتصادی و مدیر کل سابق اداره کل بازرگانی استان گیلان اضافه کرد: اساسا حکومت ها برای هر اجتماع انسانی وقتی اقدامی انجام میدهند منظور این است که بهره مندی آن باید متعلق به مردم همان منطقه باشد. اما اکنون سال هاست منطقه آزاد در ایران ایجاد شده و قرار بود نقش آن تحول و تحرکی در اقتصاد کشور باشد. اما از زمان تاسیس آن در ابتدای دهه ۷۰ تصور نمی کنم که منطقه آزاد توانسته باشد تحول مثبتی در منطقه و اساسا اقتصاد کشور فراهم کرده باشد.
پاک سرشت افزود: سال ۸۸ تراز تجاری واردات در مناطق آزاد کشور ده برابر صادرات بود. سال ۹۲ میزان صادرات کالا ۱۳۰ میلیون دلار اعلام شده است، اما واردات مناطق آزاد کشور در همین مقطع ۳/۲ میلیارد دلار بوده است. معنای این اعداد این است که عملکرد منطقه آزاد نقض غرض بوده است. از سوی دیگر، مناطق آزاد تاسیس شده اند که چند نقش مهم را در مناطق خود ایفا کنند. یکی از آن ها، تسهیل صادرات غیرنفتی بود، اما این اعداد که خلاف این هدف است. سپس تسهیل جذب سرمایه گذاری خارجی نیز برای همین محدوده پیش بینی شده است، سپس ویزا را لغو کرده، معافیت های مالیاتی مقرر نمودند. چون یکی از بنیان های اصلی این بود که در منطقه آزاد ابتدا تولید و سپس صادرات مجدد شود. اما چطور شد به اینجا رسیدیم؟
پاک سرشت همچنین افزود: من چنین وضعیتی را در مناطق آزاد مفهومی جز دوری از اهداف اصلی برنامه توسعه نمی دانم. مناطق آزاد کشور از اهداف اصلی و اولیه خود دور و حتی منحرف شده اند.
وی گفت: می خواهم از شما بپرسم که آیا منطقه آزاد برای کسب و کارهای خرده فروشی تاسیس شده بود؟ اینکه اکنون مجوز دارند یا نه بحثی نیست. بله! مجوز هم دارند. اما نقض غرض اتفاق افتاده است. خرده فروشی یعنی چی؟ اگر یک واحد صنفی در انزلی کالایی می فروشد که عین همان کالا را در منطقه آزاد ۳۰ درصد ارزان تر می فروشند آن هم در این سالها که میزان درآمد شهروندان و کسبه بسیار پایین است شما ترجیح نمی دهید از آنجا خرید کنید؟ پس آن واحد صنفی در انزلی چگونه باید گذران زندگی کند؟ چاره ای جز تعطیلی دارد؟
آرین مینایی استاد دانشگاه و دانش آموخته شهرسازی، سخنران بعدی این نشست بود که در ابتدا گفت: مناطق آزاد در جهان عموما در سه الگو تجلی پیدا کردند، ما الگوی کشورهای کمونیستی را داشتیم که اقتصاد کاملا دولتی بودند به دلیل اینکه می خواستند از آن بروکراسی خارج شوند منافذی را برای جذب سرمایه خارجی پیش بینی کردند که نگاه اولیه هم این بود که گذار به سوی صنعتی شدن باشد، نمونه بارز این مدل جمهوری خلق چین بود.
وی افزود: مناطق آزادی را داشتیم که عموما به تکنیک های فرانسوی معروف بودند که به صورت قطب رشد اقتصادی مطرح می شدند. فرض کنید من می خواهم این میز را خیس کنم، اما منابع آبی محدودی دارم. من یک لیوان می گذارم به عنوان منطقه آزاد و قطره قطره در آن لیوان آب می ریزم. وقتی که این لیوان اشباع شود مازادش سطح میز من را خیس می کند.
این نگاه در ایجاد و تاسیس مناطق آزاد ایران هم وجود داشت. اما پرسش اینجاست که چرا این لیوان نتوانسته استان گیلان را آبیاری کند؟
سیاست هایی هم بود که میگفت منطقه آزاد جایی ست که می بایست بر اساس صادرات مجدد، نه تنها نان خود را درآورد و به دیگران هم نان دهد. صادرات مجدد یعنی اینکه شما محدوده ای را مشخص کنید و با یک سری ضمانت ها و تشویق های متعدد، سهولت در بروکراسی اداری، مواد اولیه ای وارد آن محدوده کنید، فراوری کنید و به بیرون از کشور صادر کنید. آیا هم اکنون منطقه آزاد ما این کار را انجام میدهد؟ شما بنگاهی در منطقه آزاد سراغ دارید که چنین چرخه ای را رعایت کند؟ واقعا سهم صادرات مناطق آزاد و خصوصا منطقه آزاد انزلی افزایش یافته است؟ اگر چنین بود و اگر دلایل محکمه پسندی وجود داشت حتما در این جلسه نمایندگان رسمی منطقه آزاد هم حضور داشتند.
مثلا در اهداف منطقه آزاد کشور به شدت روی فرآوری محصولات کشاورزی تاکید شده است، اما آیا منطقه آزاد انزلی در صنعت چای این کار را کرده است؟ آیا منطقه آزاد انزلی با این مشوق ها توانسته یک کارگاه بسته بندی زعفران یا خاویار تاسیس کند؟ مساله اینجاست که منطقه آزاد دچار انحراف شده که درآمد خود را از ورودی ماشین، پلاک گذاری، گردشگری، مارینا، ساختمان سازی، تغییر کاربری و پروانه ساختمان بدست می آورد.
