نابودی کامل هتل تاریخی تهران در انزلی
مردم چشم‌انتظار پاسخگویی متولیان میراث فرهنگی
صبح آدینه‌ای ابری، جداره‌ی ساختمان تاریخی هتل تهران در انزلی تخریب شد تا آخرین آثار برجای مانده از این میراث ارزشمند هم نابود شود.
مهجوریت آثار تاریخی در انزلی حکایت امروز و دیروز نیست. سالهاست که سرمایه‌های میراثی این شهر ساحلی که دروازه‌ی ورود مدرینته به ایران بوده، در برابر چشمان مبهوت اهالی این شهر نابود می‌شوند و آنچه که در این میان روانه‌ی آسمان می‌شود، آه است. آهی که از رنجی عمیق نشان دارد، رنجی که فریادرسی ندارد. و اما این بار نوبت رسید به هتل تهران که سالیان بسیار در ضلع غربی میدان اصلی انزلی، مهربان و پرشکوه ایستاده بود. مهمانپذیری که خشت خشتش داستان‌های بسیار از مسافران و شهر و اهالی‌اش در خود نهان داشت، اما کسی نمی‌داند چرا این بنای ارزشمند، هیچ‌گاه به ثبت ملی نرسید و چگونه بخش داخلی آن، حوالی ۶ سال پیش تخریب شد. آن روزها در این باره گفته شد که جداره‌ی خارجی بنای اصلی حفظ می‌شود تا به ساختمان نوساز اتصال یابد. ولی این گونه نشد و صبح دوازدهم خردادماه امسال، جداره‌ی قدیمی این هتل هم تخریب شد.
میراثی که از ثبت ملی محروم ماند
«آرمین صافدل» کنشگر میراث فرهنگی در این باره به مرور گفت: میدان تاریخی انزلی مجموعه‌ای است که بعنوان اثری واحد به ثبت ملی رسیده و دارای ضوابط و حرائمی است. ناگفته نماند که بناهایی نظیر ساختمان داوود زاده(هتل گل سنگ)، عمارت قندچیان، ساختمان دادگستری و مجموعه‌ی کلیسا هم در پیرامون میدان انزلی به ثبت ملی رسیده اند اما متاسفانه هتل تهران که یکی از مهم‌ترین بناهای پیرامون میدان و چه بسا اولین ساختمان شکل گرفته‌ی دور میدان است، هرگز به ثبت ملی نرسید. این در حالی است که بناهایی که حدود دو تا سه دهه بعد از آن ساخته شده‌اند و چه بسا به اندازه‌ی هتل تهران واجد ارزش نبوده‌اند، ثبت ملی شده‌اند.
وی افزود: گذشته از اهمال چندین ساله در ثبت این اثر که می‌توانست از تخریبش ممانعت بعمل آورد، مالک بنا حدود ۶ سال پیش بدون استعلام و اخذ مجوزهای لازم از میراث فرهنگی ساختمان را از داخل تخریب کرد و اداره‌ی میراث فرهنگی وقتی وارد عمل شد، از مالک تعهد گرفت که جداره‌ی ساختمان حفظ شود و پوسته‌ی ساختمان با روش‌های مهندسی که در دنیا و ایران کاربرد دارد به بنای نوساز اتصال یابد. در ادامه‌ی کار مالک هم بنری نصب و به مردم شهر اعلام کرد که قرار است چنین کاری را انجام دهد. هرچند پس از گذشت ۶ سال برای ساختمان اتفاق خاصی نیفتاد و سرانجام جدار باقی‌مانده هم تخریب شد.
صافدل همچنین اظهار کرد: واقعیت این است که با پیگیری‌هایی که از کارشناسان میراث فرهنگی انجام شد، دریافتیم که هیچ مجوزی برای تخریب این جداره صادر نشده و گویا نامه‌ای هم از سوی اداره‌ی میراث فرهنگی انزلی به اداره کل میراث فرهنگی استان در این باره ارسال شده، اما عملا شاهد ممانعتی برای این تخریب نبودیم . نکته‌ی دیگر این است که اگر این جداره ناایمن بوده و قابل حفظ نبوده، چرا حدود ۶ سال پیش برای حفظ و اتصال آن به ساختمان جدید تعهد گرفته شد و این تخریب همان زمان انجام نشد؟
مسوولیتِ گم‌شده
تردیدی وجود ندارد که مالک ساختمان هتل تهران برای انتفاع بیشتر خود تلاش می‌کند، اما دستگاه میراث فرهنگی مسوولیت دارد و باید پاسخگو باشد . صافدل با طرح این موضوع اظهار کرد: مردم باید بدانند چرا ساختمان هتل تهران در زمان مناسب ثبت ملی نشد و چطور با توجه به ارزش تاریخی‌اش تخریب شد. و باز چطور شد که پس از ۶ سال علی‌رغم تعهدی که گرفته شده امروز شاهد این خلف وعده هستیم.
وی تصریح کرد: مدیر کل فعلی میراث فرهنگی استان، سالها معاونت میراث فرهنگی این اداره را بر عهده داشته و اکنون زمان مناسبی است که به این سوال پاسخ بدهد چرا این بنا به ثبت ملی نرسیده است؟ چرا به هشدارهای کنشگران این شهر توجه نشده و البته این پرسش نه تنها درخصوص این بنا بلکه در مورد آثار دیگر هم مطرح است. متاسفانه در انزلی مرسوم شده که مسئله‌ای در سکون قرار گیرد تا به تدریج فراموش شود و بعد در برهه‌ای از زمان که کسی حواسش نیست تیشه به ریشه آن اثر زده شود. این میزان بی‌توجهی نسبت به آثار فرهنگی در شهرهای دیگر دیده نمی شود. آیا در میدان شهرداری رشت هم چنین اتفاقاتی رخ داده؟ هم اکنون شهرداری انزلی دست به مرمت پل تاریخی انزلی زده است اما با نظارت کدام مرجع میراثی؟ بطور کلی باید گفت نظارت اداره‌ی کل میراث فرهنگی در انزلی ضعیف است.
از حرف تا عمل
این کنشگر با بیان این که در جلسات و بازدیدها از اهمیت میدان تاریخی انزلی صحبت می‌شود اما در باطن اتفاق دیگری می‌افتد، یادآور شد: متاسفانه در عمل ترجیح مدیران میراثیِ ما، حفط میزشان است. کجا شده مدیر اداره‌ای استعفا بدهد و مثلا بگوید به سبب اعمال نفوذها یا عدم همکاری مثلا فلان دستگاه کار نمی‌کنم.
– آرمین صافدل: انزلی فرزند سرراهی گیلان در حوزه‌ی میراث فرهنگی است .
وی در ادامه گفت: بندرانزلی دارای ۷۰ درصد از اقامتگاه‌های استان گیلان است و بخش عمده‌ای از گردش مالی این استان در زمینه‌ی گردشگری به آن وابسته است. این شهر جزو ۵ شهرِ دارای بافت تاریخی گیلان است و دروازه‌ی ورود مدرنیته به کشور محسوب می‌شود . اما آیا وضعیت اداره‌ی میراث فرهنگی چنین شهری باید بدین ترتیب باشد که در یک مجموعه‌ی اداری، دارای دو اتاق و سه کارمند باشد. شهری با چنین مشخصاتی باید دارای ساختمان اداره‌ی میراث فرهنگی در بهترین نقطه‌ی شهر و با بهترین امکانات و نیروها باشد. بنظرمی‌رسد شهرستان انزلی اولیت ششم و هفتم اداره‌ی کل میراث فرهنگی استان هم نیست و متاسفانه تا کنون حضور مدیران ارشد وزارت میراث فرهنگی در انزلی نه برای درانداختن طرحی نو و اقدامات اساسی برای حفظ میراث تاریخی این شهر بلکه بیشتر برای رفع یک سری حرایم بوده که از آن بعنوان موانع یاد می‌شود و اقدامات برای مثلا حمایت از سرمایه‌گذار است تا ساختمانی ساخته شود.
-آرمین صافدل: اهمالی که همه این سالها از سوی متولیان میراث فرهنگی نسبت به وظایف‌شان در انزلی وجود داشته، سبب شده تا بافت تاریخی این شهر، بافتی مرده باشد که مردم شهر نتوانند از مواهبش بهره‌مند شوند و صرفا موانع آن در برابر چشمها قرار گرفته است.
همن حالا پشت اثر ثبت شده‌ی خانه قاسم‌اف در انزلی، ساختمانی به بلندای ۹ طبقه ساخته شده که فکر نمی‌کنم در هیج شهری دیگری چنین اتفاقی رخ دهد. در واقع انزلی فرزند سرراهی گیلان در حوزه‌ی میراث فرهنگی است . منابع، کارگاه‌ها، رویدادها، راه‌اندازی موزه‌ها، مرمت آثار برای رشت و املش و رودسر و دیگر شهرهاست و سهم انزلی بازدید هر سه ماه یک بار است که در این بازدیدها هم ندیده‌ام مردم حضور داشته باشند؛ بلکه فقط مدیران هستند و گاهی ساختمان‌سازها که به بازدید اماکن می‌روند و بعد تصمیم می‌گیرند چه کار باید انجام شود. ما هم چند ماه بعد می‌بینیم که جایی در حال تخریب است. در حالی که میراث فرهنگی از آنِ مردم است و مردم باید برایش تصمیم بگیرند. مدیران می‌آیند و می‌روند و متاسفانه تنها آثار تصمیم های غلطشان برای سالهای متمادی برجای می‌ماند .
صافدل با یادآوری نقش شهرداری درعرصه‌ی بافت تاریخی شهر و اهمیت وظیفه‌ی راهبری و میان‌دستگاهی اداره‌ی میراث فرهنگی گفت: اهمالی که همه این سالها از سوی متولیان میراث فرهنگی نسبت به وظایف‌شان در انزلی وجود داشته، سبب شده تا بافت تاریخی این شهر، بافتی مرده باشد که مردم شهر نتوانند از مواهبش بهره‌مند شوند و صرفا موانع آن در برابر چشمها قرار گرفته است.
آرمین صافدل: باید این اهمال اداره‌ی میراث فرهنگی مورد توجه قرار گیرد که اگر هتل تهران، فاقد ارزش میراثی بوده چرا جداره‌ی آن همان شش سال پیش تخریب نشد و اگر این بنا دارای ارزش میراثی بوده چرا هم اکنون تخریب شده است؟
وی در پایان تصریح کرد: هم اکنون با توجه به تعهدی که در خصوص حفظ جداره‌ی هتل تهران نادیده گرفته شد، ایجاد التزام برای ساخته شدن جداره‌ی ساختمان جدید، مو به مو همانند جداره‌ی ساختمان اصلی و حفظ اصالت آن، موضوعی است که باید مورد توجه ویژه متولیان شهر و مدیران میراث فرهنگی قرار گیرد. همچنین باید این اهمال اداره‌ی میراث فرهنگی مورد توجه قرار گیرد که اگر هتل تهران، فاقد ارزش میراثی بوده چرا جداره‌ی آن همان شش سال پیش تخریب نشد و اگر این بنا دارای ارزش میراثی بوده چرا هم اکنون تخریب شده است؟
