در حالی که سال گذشته شهرک تاریخی ماسوله گیلان در رقابت با اورامانات کردستان از ثبت جهانی یونسکو جاماند، حال مدیرپایگاه پژوهشی ماسوله خبر می‌دهد که ۹۰ درصد کار‌های ثبت جهانی ماسوله انجام شده و پرونده تدوین شده این شهرک قرار است بعد از کار‌های نهایی در تهران، به یونسکو ارسال شود. اما امسال هگمتانه همدان رقیب ماسوله برای ثبت جهانی توسط یونسکو خواهد بود.
تکمیل ۹۰ درصدی پرونده ثبت ماسوله
«محمد سنایی راد» با بیان اینکه ثبت جهانی ماسوله مزایای زیادی دارد گفت: اعطای تسهیلات بین المللی، افزایش گردشگران جهانی و حفاظت در برابر آسیب‌هایی مانند جنگ و حوادث از جمله مزایای ثبت جهانی است. با ثبت جهانی ماسوله، ورود گردشگران به ماسوله مدیریت می‌شود و چیزی به نام پیک ورود گردشگر نخواهیم داشت تا ماسوله در تمام سال گردشگران ثابت داشته باشد.
پرونده ثبت جهانی ماسوله که بیش از ۱۶ سال است در انتظار ثبت جهانی یونسکو به سر می‌برد به گفته کارشناسان میراث فرهنگی استان اینروزها روند نهایی خود را با رفع معارضات و مشکلات زیر ساختی مورد نظر طی می‌کند. وجود زیرسازی و سیم‌کشی‌های نیمه‌کاره پروژه‌های برق و مخابرات تا ساخت و سازهای ناهمگون با بافت تاریخی شهرک، از جمله معارضاتی است که طی سالها مانع از ثبت جهانی این شهرک پلکانی گیلان توسط یونسکو شده بود. این درحالیست که برگزاری نشستهای بین دستگاهی برای رفع این موانع مدتها بود که به نتیجه مشخصی نمی‌رسید تا اینکه سال گذشته بعد از اینکه ماسوله رقابت ثبت جهانی را به اورامانات کردستان باخت، تلاشها و پیگیری مسؤولین میراث فرهنگی در رفع این موانع سرعت بیشتری به خود گرفت.
اوایل سال جاری بود که با سفر معاون ورات میراث فرهنگی و گردشگری کشور به گیلان، خبرهای امیدوارکننده‌ای از ثبت جهانی ماسوله به گوش رسید، حال این سوال مطرح می‌شود که چه میزان این شهرک برای ثبت جهانی آماده است؟ آیا موانعی که از گذشته در پرونده ماسوله وجود داشت، همچنان برقرار است؟
مشکلی برای ثبت جهانی شدن نداریم
«فریبا بابایی» کارشناس و نویسنده پرونده ثبت جهانی ماسوله دراین رابطه به مرور گفت: با هماهنگی‌های بین دستگاهی موانع و معارضات اصلی پیش روی ثبت جهانی ماسوله برطرف شده و دیگر مشکلی برای ثبت جهانی شدن نداریم.
این کارشناس با تأکید به ساعتها کار کارشناسی و تخصصی در رفع موانع ثبت جهانی ماسوله، اظهار امیدواری کرد این پرونده سال آینده توسط ارزیاب و دو سال بعد توسط یونسکو مورد تأیید قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه خیلی ازمشکلات رفع شده، موارد باقی مانده را قابل مدیریت و اصلاح دانست.
ساخت وسازهای ماسوله همگام با میراث فرهنگی
پیش از این اعلام شده بود نبود مدیریت یکپارچه شهری، عدم اجرای طرح ساماندهی گردشگری و وجود یازده ساختمان ناهمگون اداره‌ی برق، آب و فاضلاب، مخابرات، هواشناسی، تعاونی صنایع دستی، درمانگاه، دو واحد تجاری، دو واحد مسکونی در حریم فضای سبز، بافت تاریخی این شهرک را دستخوش تغییرات کرده و مانع ثبت جهانی ماسوله شده است. حال «یوسف نیرویی»شهردار ماسوله از برطرف شدن بخش اعظمی ازاین موانع به مرور خبر داده است.
نیرویی به مرور اظهار کرد: جمع آوری یک سری از فضاهای حجمی در سطح شهرک اجرا شده و تعدادی از دکه‌های غیر مجاز ساماندهی شده‌اند. همچنین برخی از ساختمانهای تاریخی مرمت و ساخت و سازها جدید بر طبق اصول فنی و معماری مورد تأیید میراث فرهنگی پروانه ساخت دریافت کردند.
وی همچنین اضافه کرد: پایگاه سایت تاریخی کهنه ماسوله نیز احداث شده و بزودی عملیات باستان شناسی آن شروع می‌شود.
نیرویی درباره جمع آوری و ساماندهی زیرساختهای برق و مخابرات نیز افزود: این بخش از کار هنوز باقی مانده که در جلسه‌ای که اخیرا در استانداری داشتیم مقرر شد میراث فرهنگی هر چه زودتر اقدامات لازم را انجام دهد.
به گفته شهردار ماسوله، در این شهرک تاریخی در حال حاضر ۳۵۰ باب واحد مسکونی، ۲۵۰ واحد تجاری و ۵۰۰ نفر جمعیت بومی در شب ساکن هستند که این جمعیت درایام معمولی بین هزار تا ۱۵۰۰ نفر و در پیک تعطیلات به ۱۰ هزار نفر نیز می‌رسد.
ثبت منظر تاریخی و طبیعی ماسوله
«ولی جهانی» معاون میراث فرهنگی استان با بیان اینکه دیگر مشکل خاصی بر سر ثبت جهانی ماسوله وجود ندارد به مرور اظهار می‌کند: بعد از حضور مشاور وزیر در ماسوله و مشاهده موانع از نزدیک، بسیاری از موانع رفع و پرونده ارسالی به یونسکو رفع شده است. در حال حاضراز دید میراث فرهنگی استان بیش از ۹۰ درصد پرونده ماسوله تکمیل و به جز برخی موارد جزیی، کاملا برای ثبت جهانی آماده ایم.
جهانی با تأکید به اینکه پرونده ثبت جهانی ماسوله مربوط به ثبت منظر تاریخی و طبیعی ماسوله بوده و شهر تاریخی ماسوله بواسطه تاریخچه خاص و معماری خود بخشی از این پرونده است افزود: طبیعت وکوه‌های ماسوله وصنعت آهنگری به جا مانده از گذشته نیز از دیگر موارد مطروحه در پرونده ثبت جهانی هستند.
در بررسی‌ها از ارتفاعات ماسوله به قدمتی در حدود ۳ هزار سال رسیدیم. با توجه به اینکه کوه شاه معلم ماسوله در مرز کوه‌های ماسال و ماسوله قرار دارد امروز به ثبت ملی کشور رسید و این ثبت را در پرونده ارسالی به یونسکو نیز مطرح کردیم.
معاون میراث فرهنگی گیلان در بخش دیگری به رفع معارضات نیز اشاره و اظهار کرد: بزودی یکی از سازه‌های فلزی ماسوله که مربوط به ۲۰ سال گذشته است توسط شهرداری جمع آوری می‌شود و تابلوهای متعدد گردشگری نیز برچیده و ساماندهی خواهند شد.
وی با اشاره به اینکه برخی از ساختمانهای جدید و بناهای تاریخی موجود در ماسوله همگون با بافت تاریخی رنگ آمیزی شدند از راه‌اندازی دو موزه میراث فرهنگی و موزه عون ابن علی و تجهیز آنها خبر داد و گفت: آسیاب آبی ماسوله نیزبه زودی راه‌اندازی می‌شود و قصد داریم در فصل تابستان، آسیاب گندم را در محل آبشار راه‌اندازی کنیم.
روند ثبت جهانی ماسوله، بحث منظر و تاریخ ماسوله بیش از شهرک تاریخی داخل آن مورد توجه بوده. خوشبختانه بافت تاریخی ماسوله با مداخله معماری کمی مواجه شده اما آنچه که اکنون در این پرونده مهم و مورد توجه است ویژگی‌های طبیعی و تاریخی آن است.
جهانی از تخصیص ۲ میلیارد تومان اعتبار برای احداث موزه سایت کهنه ماسوله خبر داد و گفت: ساختمان آن احداث شده و بزودی با اجرای کاوشهای باستان شناسی در منطقه، اشیا موزه تکمیل خواهد شد.
معاون میراث فرهنگی استان همچنین با اشاره به بررسی‌های مجدد باستان شناسی از ماسوله تأکید کرد: در بررسی‌ها از ارتفاعات ماسوله به قدمتی در حدود ۳ هزار سال رسیدیم. با توجه به اینکه کوه شاه معلم ماسوله در مرز کوه‌های ماسال و ماسوله قرار دارد امروز به ثبت ملی کشور رسید و این ثبت را در پرونده ارسالی به یونسکو نیز مطرح کردیم.
کاوشهای عصر آهن در ماسوله
«میثم نواییان» کارشناس مرمت سازمان گردشگری و میراث فرهنگی گیلان نیز با اشاره به اینکه طی روند ثبت جهانی ماسوله، بحث منظر و تاریخ ماسوله بیش از شهرک تاریخی داخل آن مورد توجه بوده به مرور گفت: خوشبختانه بافت تاریخی ماسوله با مداخله معماری کمی مواجه شده اما آنچه که اکنون در این پرونده مهم و مورد توجه است ویژگی‌های طبیعی و تاریخی آن است.
وی اضافه کرد: بعد از بررسی‌های باستان شناسی به یافته‌هایی ازعصرآهن دست پیدا کردیم که قدمت ماسوله را به دوره اشکانیان مرتبط می‌کند. اکنون دیگر بحث شهرپلکانی، کوچه‌ها و کاروانسراهای ماسوله در پرونده یونسکو مطرح نیست بلکه ماسوله در گذشته شهری بازار محور و از لحاظ تجاری با فومن، خلخال و طارم در ارتباط بوده و سبک زندگی و حضور طوایفی از این مناطق در ماسوله این موضوع را تأیید می‌کند.
کارشناس مرمت میراث فرهنگی با اشاره به وجود کارگاه‌های آهنگری به متون تاریخی جهانگردان گذشته در خصوص ماسوله اشاره کرد و گفت: در حفاریهایی که در ارتفاعات گورن ماسوله داشتیم به ۳۰ نقطه استحصال آهن و ابزار ذوب آهن دست پیدا کردیم که نشان می‌دهد ماسوله شهری تجاری با مرکزیت فلزآهن بوده است. از اینرو با توجه به ویژگی‌های تاریخی و طبیعی در منظر ماسوله به نظر می‌رسد ثبت جهانی آن باید هر چه زودتر به نتیجه برسد.
