خیابان فرعی نواب واقع در حدفاصل خیابان بوسار ـ چهار راه گلسار رشت، یکی از شریانهای اصلی و حیاتی این شهر است که در ساعاتهای پیک روز ترافیک سنگینی را متحمل میشود و بیشک داستانی را در سینه دارد که چندان زمانی دور نیست.
این خیابان تا دهه ۱۳۶۰ گذری مالرو و محل نگهداری اسبها و زبالههای محوطه اطراف خود و وسط بلوار بوسار ایستگاه مینیبوس انزلی بود و خبری از گسترش یا برنامه توسعهای در آن نبود.
هنوز جای ابهام است که چگونه خیابان نواب طی سه دهه به مهمترین مرکز پزشکی، تجمع پزشکان و اصناف درمان تبدیل شد و در کمتر از یک دهه شاهد گستردگی این مراکز به سمت خیابان بوسار به بلوار شهید قلیپور و نیز به سمت چهار راه گلسار و خیابانها و کوچههای اطراف آن به صورت بیضابطه و بیبرنامه هستیم.
از میانه دهه ۷۰ بود که به تدریج و یکی یکی از گروههای صنفی خدمات درمان از چهار گوشه شهر به این خیابان کوچ کردند و به جمع بازار جامعه پزشکان نواب پیوستند.
طبق بررسیهای صورت گرفته در اصناف فعال در داخل خیابان نواب و کوچه پس کوچههای آن، حدود ۵۵ داروخانه تنها در خیابانهای نواب، بوسار و مسیر چهار راه بوسار به چهار راه گلسار قرار گرفته است. این درحالی است که تعداد داروخانههای شهر رشت بنا به آمار رسمی سال ۱۴۰۱ وزارت بهداشت و درمان، ۱۶۰ عدد و در مجموع در استان تعداد ۴۳۲ فعالیت دارد. (۱)
طبق همین آمار نسبت داروخانههای خیابان نواب و مسیرهای اطراف آن به کل شهر رشت ۳۴.۴% و این نسبت به کل گیلان حدود ۱۲.۷ درصد است. در واقع، حدود ۱۳% از داروخانههای کل استان و به تعبیر دیگر بیش از ۱/۳ داروخانههای رشت در یک محدوده خاص قرار دارد. (۲)
خیابان نواب تا دهه ۱۳۶۰ گذری مالرو و محل نگهداری اسبها و زبالههای محوطه اطراف خود و وسط بلوار بوسار ایستگاه مینیبوس انزلی بود و خبری از گسترش یا برنامه توسعهای در آن نبود
این نشان میدهد تمرکز داروخانهها در این منطقه بیش از ظرفیتهای استاندارد یک خیابان فرعی شهر است. خیابانی که از هر دو طرف دارای محدودیتهایی است که به رغم آنکه به خیابانهای دیگری راه دارد اما تنگناها و عرض باریک خیابان(۲۰ ـ ۳۰ متر) اجازه جولان به تردد مردم و خودروها نمیدهد.
در واقع بیشترین تعداد مراکز خدمات درمانی شهر رشت به مساحت ۱۸۰ کیلومتر مربع(۳) در محیط و مساحت ۳.۵ کیلومتری ـ دو خیابانهای نواب (۲ کیلومتر) و بوسار ( ۱.۵ کیلومتر) متمرکز شده است.(۴)
خیابان نواب واقع در شمال غربی شهر(محله گلسار) یکی از مناطق مرکزی، پرتردد و دارای تراکم فزآینده جمعیتی شهر رشت است که میتواند به دلیل نزدیکی به بیمارستانهای خصوصی ۲۲۵ تختخوابی پارس(سال تاسیس ۱۳۹۶)، ۲۰۱ تختخوابی گیل گلسار (تاسیس ۱۳۷۵) و نیز کلینیکها و درمانگاههای پزشکی در اطراف آن و دسترسی آسان به این محدوده است.
تمرکز داروخانهها در نواب بیش از ظرفیتهای استاندارد یک خیابان فرعی شهر است. خیابانی که از هر دو طرف دارای محدودیتهایی است که به رغم آنکه به خیابانهای دیگری راه دارد اما تنگناها و عرض باریک خیابان (۲۰ ـ ۳۰ متر) اجازه جولان به تردد مردم و خودروها نمیدهد
این معضل، در مقیاس بزرگتر نشان میدهد که با توجه به مرکزیت و تمرکز بالای پزشکان در مرکز گیلان و بهویژه خیابان نواب، توزیع پزشکان در سایر شهرهای استان کمتر و منجر به نابرابری دسترسی به خدمات سلامت در سطح استان و نیز سبب رجوع بیماران از اکثر نقاط استان به خیابان نواب را نیز مزید علت دانست.
تعداد پزشکان متخصص در استان براساس دادههای سازمان نظامپزشکی سال ۱۴۰۳ معادل ۱۱/۸۰۸ نفر و تعداد پزشکان متخصص حوزه پزشکی رشت ۶/۵۱۵ نفر است. (۵)
این درحالی است که تعداد پزشکان خیابان نواب، بوسار به قلیپور و بوسار به چهار راه گلسار حدود ۱۰۰۰ پزشک متخصص فعال است.(۶)
ظرفیت پزشکان خیابان نواب و حومه نسبت به شهر رشت ۱۵.۳۵% و نسبت به استان ۸.۴۷% است. این نسبتها نشان میدهد که سهم قابل توجهی از پزشکان رشت و گیلان در خیابان نواب و اطراف آن متمرکز و این منطقه به عنوان یک قطب پزشکی در شهر رشت و حتی استان محسوب میشود.
همچنین در تحقیقات میدانی مرور، تعداد فروشگاههای تجهیزاتپزشکی خیابان نواب ۵۶ واحد و تعداد آزمایشگاههای سونوگرافی ۱۲ واحد است. این در مقیاس بزرگتر نشان میدهد که با توجه به مرکزیت و تمرکز بالای پزشکان در رشت و به ویژه خیابان نواب، توزیع پزشکان در سایر شهرهای گیلان کمتر و منجر به نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت در سطح استان و نیز سبب رجوع بیماران از اکثر نقاط استان به این خیابان و حومه آن و ترافیک و شلوغی بیش از حد در این محدوده شده است.
همچنین تعداد فروشگاههای تجهیزات خدمات پزشکی در سطح شهر رشت حدود ۲۵۰ واحد است و این درحالی است که تعداد فروشگاههای تجهیزات پزشکی خیابان نواب حدود ۵۶ واحد است. بنابراین نسبت تعداد فروشگاههای تجهیزات خیابان نواب به تعداد تجهیزات شهر رشت ۲۲.۴% است.
بررسیهای گذشته و مقایسه آن با تعداد پزشکان در خیابان نواب نسبت به شهر رشت که حدود ۱۵.۳۵% است نشان میدهد که درصد تجهیزات پزشکی رشت بیشتر از درصد پزشکان مستقر در این منطقه است. این ممکن است به دلیل وجود سایر مراکز پزشکی مانند بیمارستانها، مراکز تصویربرداری، آزمایشگاههای تخصصی یا سایر مراکز درمانی در این مکان است.
بنابراین، آمارهای این تحقیق میگویند که در مجموع در خیابان فرعی نواب و خیابانهای روبهرو و مجاور آن، ۱۰۰۰ پزشک، ۵۶ واحد تجهیزات خدمات پزشکی، ۵۵ داروخانه و ۱۲ آزمایشگاه متمرکز شدهاند.
آمارها میگویند که در مجموع در خیابان فرعی نواب و خیابانهای روبهرو و مجاور آن، ۱۰۰۰ پزشک، ۵۶ واحد تجهیزات خدمات پزشکی، ۵۵ داروخانه و ۱۲ آزمایشگاه متمرکز شدهاند
طبق آن هر یک پزشک، از۱۷ فروشگاه تجهیزات خدمات پزشکی و ۱۶ داروخانه در این خیابان برخوردار است. اینها مضاف بر دهها داروخانه و تجهیزات خدمات پزشکی است که در سطح شهر از آن برخوردارند و فاصله چندانی با این خیابان ندارند.
بنابراین آنچه که به ابهام و سردرگمی این تجمع و تمرکز پزشکان، داروخانهها، فروشگاههای تجهیزات خدمات پزشکی دامن میزند آنکه چه عاملی سبب هجوم مراکز پزشکی و درمانی به این منطقه شده است. خصوصا منطقهای که از حیث خدمات عمومی، زیرساخت شهری، امکانات دسترسی هیچگونه مزیت و امتیازی ندارد.
منابع:*
۱-آمار رسمی سال ۱۴۰۱، وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی
۲-بر اساس تحقیقات میدانی خبرنگار مرور
۳- سایت شهرداری رشت و سایتهای رسمی
۴- برخی منابع قدیمیتر یا جزئیتر، اعدادی مانند ۱۳۶ کیلومتر مربع (ویکیپدیا در برخی بخشها) یا حدود ۱۰۱٫۶۳ کیلومتر مربع (براساس دادههای شهرداری رشت: ۱۰۱۶۳ هکتار ≈ ۱۰۱٫۶۳ کیلومتر مربع) را گزارش کردهاند، که احتمالا مربوط به محدوده قانونی یا هسته مرکزی است.