در چند روز گذشته که فیلمهایی از بازار رشت پخش شده بود، دوستی در خارج از گیلان چند ویدئو را برایم فرستاد و نظرم را درباره آنها پرسید. من جواب دادم بهصورت کلی چنین روحیهای در میان مردم را به فال نیک میگیرم و بهنظرم نشانگر زندگیخواهی مردم در تقابل با مرگاندیشی حاکمان است.
هرچند این شکل از معرفی و تبلیغ بازار رشت سالهاست محل مناقشه است و نیازمند تحلیل و ارزیابی دقیقتر اما با یک نگاه سرسری، این جنس از شادی نه میتواند جرم باشد و نه مخل یک جنبش اجتماعی که برای بسیاری از جوانب زندگی اش اعتراض دارد.
دوستی که ویدئوها را فرستاد معتقد بود کارکرد این ویدئوها نرمالایز کردن شرایط وخیم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فعلی است. پاسخ من این بود: این تحلیل در شرایطی میتواند قابل درک باشد که برای افراد پیگرد قضایی به دنبال نداشته باشد. بهطور کلی میخواهم بگویم در جایی که مرگاندیشی فضیلت محسوب میشود، این شکل از پاسداشت زندگی غنیمت است.
اما کمی هم باید به وایرال شدن این ویدئوها در بازههای زمانی مختلف، با بدگمانی نگاه کرد؛ معمولاً زمانی که سرکوب در شهر بسیار شدید میشود، ما شاهد ویرال شدن چنین ویدئوهایی هستیم. انگار یک دست غیب بخواهد اتفاقی را که معمولاً در رشت همیشگی است، استثنا به سرخط اخبار بیاورد تا خبرهای خشونت کمرنگ شوند.
البته راستش همیشه هم نمیتوان همینقدر خوشبین بود و گاهی کمی هم باید به وایرال شدن این ویدئوها در بازههای زمانی مختلف، با بدگمانی نگاه کرد؛ من هم بعضی مواقع بدبین بودهام. در سالهای گذشته زمانی که فضای برخورد با فعالان در شهر بسیار شدید میشد، ما شاهد ویرال شدن چنین ویدئوهایی بودیم. انگار یک دست غیب بخواهد اتفاقی را که معمولاً در رشت همیشگی است، استثنا به سرخط اخبار بیاورد تا خبرهای سرکوب کمرنگ شوند.
من هم به این باور دارم که وقتی در شهر و استانی کرور کرور مشکلات انباشته وجود دارد و میزان برخورد با فعالان اجتماعیاش با فضای برخورد در پایتخت و استانهای مرزی برابری میکند، تبلیغ کردن بازار رشت با عنواینی مثل «تراپی فقط بازار رشت» نمیتواند چیزی غیر از فریب باشد.
اما حقیقتی که معمولاً بسیاری مثل دوست عزیز من یادشان میرود این است که در ذهن حاکمان، همهی ما مجرمیم و فرقی نمیکند فعال اجتماعی باشیم یا فقط روزی که برای خرید بیرون رفته بودیم، با صدای مرد میوهفروش رقصیده باشیم.
حالا خبر رسیده که تمام آن افراد احضار، بازداشت یا تفتیش شدهاند. اگر روزی انتشار ویدئوهای نوازندگان خیابانی در سبزهمیدان یا همخوانی افراد روبهروی سینمای خیابان سعدی، محتوای محبوب بسیاری از پیجهای شهر رشت بود، امروز آنها هم دیگر به سمت این محتواها نمیروند. ترجیح میدهند به جای اصل ویدئو، خبر بازداشت و برخورد با افراد ویدئو را منتشر کنند.
درنهایت میخواهم بگویم آن ویدیوها نه سفیدشویی شرایط اقتصادی بد این شهر است، نه قصدش تشویش اذهان عمومی است. این ویدئوها با زبان بیزبانی میگویند: این مردم قدر زندگی کردن را خوب میدانند و اما انگیزهی آنها هرچه باشد، رفتار حاکمان یکی است؛ هرگونه فضای شاد و نشاط آوری قدغن و ممنوع است.