بلندمرتبه سازی، تعادل بین توسعه و پایداری شهری

از نیمه دوم قرن نوزدهم به بعد که استفاده از ساختمان‌های بلند در شهرهای جهان متداول شد و گسترش پیدا کرد؛ بلندمرتبه‌سازی همواره به عنوان یک پدیده مهم و اساسی مورد بحث بوده است.

در واقع این پدیده از سویی می‌تواند به بسیاری از مسائل شهری مانند کمبود زمین مسکن بهینه نمودن هزینه تاسیسات شهری جلوگیری از رشد افقی شهرها و… پاسخ داده و از سوی دیگر خود پدیدآورنده مشکلات و نارسائی‌هایی مانند افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی اختلال در تاسیسات زیربنایی و خدمات شهری تاثیرات نامطلوب کالبدی و محیط‌زیستی و… در فضای شهری باشد.

بدیهی است افزایش تراکم بی‌رویه در کاربری‌ها مسائل و مشکلات بسیاری در مقیاس‌های مختلف در سطح شهر ایجاد می‌کند.آنچه بیش از همه بر اینگونه ساخت و سازهای بدون برنامه تاثیر منفی می‌گذارد، عدم ملاحظه نسبت به موقعیت و یا ویژگی مکان‌هایی است که تقاضای افزایش تراکم و با تغییر کاربری برای آن‌ها صورت می‌پذیرد.

در طول سال‌های اخیر خصوصا از اواخر دهه ۶۰ به بعد به‌دنبال افزایش قیمت زمین در شهر تهران و آغاز موج جدید بلند مرتبه‌سازی، تقریبا هر قطعه زمین شهری واقع در هر منطقه با هر اندازه و موقعیتی می‌توانست مجوز افزایش تراکم دریافت نماید که این امر آثار و تبعات منفی و زیانباری در زمینه‌های کالبدی – فضایی محیط‌زیستی، اقتصادی، اجتماعی و…. در محیط پیرامون ساختمان و نیز در فضای شهری بر جای گذارده است.

متاسفانه نتیجه این‌گونه فعالیت‌ها، آن است که امروزه در سطح شهر تهران مکررا شاهد هستیم؛ یعنی به زیر ساخت و ساز رفتن مناسب‌ترین نقاط شهر، از بین رفتن باغات و کاهش فضای سبز شهری پائین آمدن ظرفیت و کشش معابر، کمبود خدمات شهری و اختلال در تاسیسات زیر بنایی، ایجاد انواع آلودگی‌های زیست محیطی و بصری و غیره و این در واقع زیر پا گذاردن حداقل قوانین شهری و تجاوز به حقوق شهر و شهروندان می‌باشد.

در آخر می‌توان گفت اثرات مثبت و منفی که ساختمان‌های بلند مرتبه بر سیما و منظر شهری دارند متفاوت است و می‌توان با استفاده از راهکارهای اجرایی که در ادامه ارائه خواهد شد اثرات منفی آن را تا حدی کاهش داد:

• تأکید بر نورپردازی بخش‌های بالایی بنا در شب به دلیل ایجاد خوانایی در مناظر شبانه شهری؛
• توجه به مقیاس، فرم و خصوصیات آن ها در نورپردازی بناهای بلند و تناسبب نورپردازی‌ها با این آیتم‌ها؛
• تقویت حس جهت‌یابی در شهر به خصوص در شب؛

• بهره‌گیری از تناسبات در نمای ساختمان‌های بلندمرتبه در راستای ایجاد مناظر مطلوب‌تر؛
• استفاده از عناصر طبیعی، بام سبز و فضاهای سبز بر نمای ساختمان‌های بلند
• توجه به اصول زیبایی‌شناسی (رنگ مصالح، مصالح، هماهنگی فرم و سبک طراحی، تناسبات، ریتم، مقیاس و …) در ایجاد بناهای بلند؛

• حفظ و تقویت کریدورهای دید به خصوص ایجاد دیدهای استراتژیک به منظور ایجاد خوانایی به خصوص در بخش‌های حائز اهمیت شهر (بخش مرکزی، تاریخی، تجاری، بافت قدیمی و …).

«دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی از دانشگاه تهران مرکز»