وحیده اسماعیلی/ گوهر یوسف‌زاده- ترافیک در رشت به عوامل متعددی همچون کوچک بودن عرض معابر و کمبود مسیرهای درون‌شهری وابسته است. اما در بسیاری موارد منشأ بروز این ترافیک از محورهای ورودی رشت آغاز می‌شود. معابری که در تسخیر وانت‌های میوه‌فروش، زیتون‌فروش، خشکبار و صیفی‌جات است.
در واقع رشت مدت‌هاست که با معضل سد معبر وانت‌ها در محورهای ورودی و معابر فرعی درگیر است. مسأله‌ای که موجب ترافیک آزاردهنده در این مناطق پرتراکم جمعیتی شده است.
این روزها وانت‌بارها در تمام نقاط شهر دیده می‌شوند و به‌علت اخلال در نظم عبور و مرور و اشغال فضاهای پارک منجر به ترافیک و تردد شهروندان شده‌اند.حضور مداوم آن‌ها سبب ایجاد بی‌نظمی و ترافیک‌های گسترده‌ای می‌شود که در نهایت با اعتراض شهروندان همراه است.
***
درحالی‌که از منظر حقوقی، «سد معبر» مصداق بارز «ممانعت از حق» و «تصرف عدوانی» در املاک عمومی است که قانون‌گذار برای آن ضمانت اجراهای مشخصی پیش‌بینی کرده است. عدم اجرای صحیح این قوانین، خود نوعی «ترک فعل» و تضییع حقوق عمومی تلقی می‌شود.
رشت مدت‌هاست که با معضل سد معبر وانت‌ها در محورهای ورودی و معابر فرعی درگیر است. مسأله‌ای که موجب ترافیک آزاردهنده در این مناطق پرتراکم جمعیتی شده است
تبصره ۱ بند ۲ ماده ۵۵ قانون شهرداری به صراحت و بدون هیچ‌گونه ابهامی، سد معابر عمومی و اشغال پیاده‌روها برای کسب و کار را ممنوع اعلام کرده و شهرداری را مکلف به جلوگیری و رفع این موانع و مزاحمت‌ها می‌داند. این ماده، نه‌تنها یک تکلیف قانونی بر دوش شهرداری قرار می‌دهد، بلکه اختیار جمع‌آوری وسایل مزاحم و دریافت هزینه‌های مربوطه را نیز به آن تفویض می‌کند.
طی سال‌های گذشته وانت‌های میوه‌فروش با ایجاد سد معبر و مزاحمت برای شهروندان و تردد خودروها، پای تذکر دادستان عمومی و انقلاب رشت را به این معضل باز کردند، عدم برخورد و نظارت نهادهای انتظامی و مدیریت شهری با این مساله موجب شد اکنون شاهد افزایش تعداد خودروها و خودنمایی این صنف بدون نگرانی از هرگونه برخورد و ساماندهی باشیم.
در عین‌حال نکته قابل‌توجه در خصوص وانت‌های میوه‌فروش معابر رشت، غیربومی بودن برخی از آن‌هاست. طبق گزارشات میدانی خبرنگار مرور، پلاک نیمی از وانت‌ها متعلق به شهرهای اردبیل، رودبار، لوشان و سایر شهرهای اطراف رشت است.
***
مردم پارکینگ و خرید ارزان می‌خواهند
خودروی وانت‌بار پلاک اردبیل سیب‌زمینی و پیازفروش که در جاده ورودی پیربازار به رشت مکان ثابتی را به خود اختصاص داده از دلایل حضور خود در این منطقه به مرور اظهار کرد: در شهر زادگاهم کاسبی مناسبی وجود ندارد . الان حدود ۴ سال است که در این منطقه به‌طور ثابت حضور دارم و شب‌ها را در مسجد روستا به صبح می‌رسانم. به‌دلیل این‌که بافت منطقه روستایی است شهرداری چندان کاری به حضور من ندارد.
یک دست‌فروش: ما جای ثابت نمی‌خواهیم همین‌طوری راضی هستیم. تعداد ما در این راسته کم است و تا قبل پل گلزاران ۲ تا ماشین هستیم. بعد از پل غیربومی‌ها حضور دارند. اغلب ترک‌زبان هستند و از منجیل و لوشان می‌آیند
وقتی از او پرسیدم چرا در استان اردبیل میوه‌فروشی نکردی در پاسخ گفت: در اردبیل کاسب‌ها رو جمع‌آوری می‌کنند اما در رشت فرق دارد و کسی به ما کاری ندارد.
در مسیرم به سمت رشت در منطقه تخته‌پل با یک وانت میوه‌فروشی دیگر مواجه شدم و از درباره فعالیتش پرسیدم.
«سهراب خلیلی» که پلاک وانت میوه‌فروشی‌اش غیربومی است به اصلیت صومعه سرایی خود اشاره کرد و به مرور بیان کرد: داخل شهر رشت اجازه بساط نداریم و مامور راهنمایی به خاطر ترافیک ما را جریمه می‌کند. این منطقه خلوت است و کسی به ما کاری ندارد.
در ادامه در مسیر بلوار قلی‌پور به فلکه جهاد یک وانت سیب‌زمینی و پیاز پلاک ۴۶ به مالکیت رضا احمدی ایستاده بود. از او درباره نحوه فعالیتش جویا شدم که این‌گونه پاسخ داد: اوایل کارم راهنمایی رانندگی اجازه فعالیت به من نمی داد اما الان ۷ سالی است کاری به بساط من ندارند.
او به اشاره به این‌که گاها مردم به‌دلیل دست‌فروش بودن با ما مجادله می‌کنند و انتظار قیمت‌های پایین از ما دارند از بساط خود در این بلوار راضی است و به مرورگفت: ما جای ثابت نمی‌خواهیم همین‌طوری راضی هستیم. تعداد ما در این راسته کم است و تا قبل پل گلزاران ۲ تا ماشین هستیم. بعد از پل غیربومی‌ها حضور دارند. اغلب ترک‌زبان هستند و از منجیل و لوشان می‌آیند. به‌دلیل این‌که پلیس به ما گیر ندهد سعی می‌کنیم با فاصله از هم بمانیم تا بهانه‌ای برای ترافیک نباشیم.
میوه‌فروش: اگر جای ثابتی داشته باشیم تعداد دست‌فروش‌ها زیاد می‌شود، آن‌وقت فروش ما هم کم می‌شود. ضمن این‌که شهرداری از ما اجاره غرفه می‌گیرد اما بازارچه‌اش پارکینگ ندارد. سال‌های پیش ما را در بازاچه ساماندهی کرده بودند کسی نمی‌آمد برای خرید. مردم هم ترجیح می‌دهند در کنار خیابان ارزان‌تر خرید کنند تا به بازارچه‌های بدون پارکینگ بروند
در ادامه مسیر به سمت میدان یخ‌سازی رشت دو میوه‌فروش دیگر نیز به مرور از مشکلات خود بار اهور و سد معبر شهرداری به مرور گفتند.
یکی از آن‌ها که همسرش وی را همراهی می‌کرد از نابسامانی بازار میوه و گرانی گله‌مند بود و گفت: به‌خاطر گرانی مردم کم‌تر میوه می‌خرند. با این حال هر وقت سرو کله ماموران سد معبر شهرداری پیدا می‌شود و با تهدید یک جعبه از میوه‌های ما را می‌برند.
شهروز با بیان این‌که هزینه مغازه بالاست و نتوانسته مکانی برای میوه‌فروشی خود اجاره کند ادامه داد: اگر مکان ثابتی داشتیم راضی بودم اما باز هم فرقی نمی‌کرد چون همان‌قدر که کاسب مغازه دار مالیات می‌دهد از ما هم مالیات می‌گیرند، حداقل خوبی بساط وانتی در کنار خیابان خلاصی از اجاره مغازه است.
یکی دیگر از میوه‌فروشان وانتی در مسیر بلوار لاکان نیز به مرور از ممانعت‌های مستمر سد معبر شهرداری گفت و تاکید کرد: حتی برای ایستادن در این مکان به سد معبری‌ها باج می‌دهد، چون اگر پرداخت نکند چرخ زندگی برایش نمی چرخد.
«رسول مویدی» که ۲۵ سال در این کار است اضافه کرد: اگر جای ثابتی داشته باشیم تعداد دست فروش‌ها زیاد می‌شود، آن‌وقت فروش ما هم کم می‌شود. ضمن این‌که شهرداری از ما اجاره غرفه می‌گیرد اما بازارچه‌اش پارکینگ ندارد. سال‌های پیش ما را در بازاچه ساماندهی کرده بودند کسی نمی‌آمد برای خرید. مردم هم ترجیح می‌دهند در کنار خیابان ارزان‌تر خرید کنند تا به بازارچه‌های بدون پارکینگ بروند.
***
رئیس شورای شهر: بازارچه‌ها تجربه خوبی برای رشت نبود و تنها بازارچه موفق میدان امام حسین بود. غالب این وانت‌ها در این بازارها ساماندهی شدند اما به دلیل عدم استقبال مردم از میادین و حضور وانت‌بارهای جدید در سطح شهر و نیز عدم تامین منافع میوه و صیفی‌فروشان از بازارها، آن‌ها مجدد به خیابان بازگشتند
شهرداری متولی مبحث ساماندهی دست‌فروشان شهری است، هرچند در برهه‌ای کوتاه این ساماندهی انجام شد و موفقیت‌آمیز نبود و بار دیگر وانت‌بارها به بلوارهای ورودی رشت بازگشتند. فارغ از این‌که به گفته برخی از مسؤولان حوزه شهری برخورد و جمع‌آوری مقطعی این وانت‌ها صرفا عامل بازدارنده‌ای برای حضور مجدد این رانندگان به معابر نیست و ایجاد بازارچه‌هایی دائمی در هر یک از مناطق پر ازدحام و پرتردد رشت، یک نیاز توسعه پایدار شهری است و حضور پررنگ پلیس راهور برای ممانعت از بازگشت آن‌ها نیز امری ضروری به‌نظر میرسد، اما با پیگیری‌های به‌عمل آمده مشخص شد که پلیس راهور در این خصوص ضابط قضایی جمع‌آوری وانت‌های دست‌فروش نبوده و دستورالعملی جز جریمه در اختیار ندارد.
تجربه ناموفق بازارچه‌های ثابت در رشت
در همین رابطه «محمدحسین کارگرنیا»، رئیس شورای شهر رشت، از تجربه ناموفق شورای چهارم رشت در ساماندهی دست‌فروشان به مرور گفت: در کارگروه کمیسیون بهداشت و خدمات شهری شورای ششم این مطالبه بار دیگر طرح موضوع شده است.
کارگرنیا معتقد است: در ساماندهی وانت‌های دست‌فروش، مدیریت شهری بدون همکاری سایر نهادها موفق نخواهد بود.
رئیس شورای شهر، با اشاره به راه‌اندازی بازارچه‌های میوه تره‌بار در نقاط مختلف رشت، تصریح کرد: بازارچه‌ها تجربه خوبی برای رشت نبود و تنها بازارچه موفق میدان امام حسین بود. غالب این وانت‌ها در این بازارها ساماندهی شدند، اما به‌دلیل عدم استقبال مردم از میادین و حضور وانت‌بارهای جدید در سطح شهر و نیز عدم تامین منافع میوه و صیفی‌فروشان از بازارها، آن‌ها مجدد به خیابان بازگشتند.
رئیس اتاق اصناف: در هیچ شهری از کشور شاهد چنین نابسامانی در خیابان‌ها و معابر نیستیم. رشت شهر خلاق دست‌فروشان شده است و به هر انحای مختلف در گوشهوکنار شهر یک بساط پهن شده است
وی تاکید کرد: از طریق کمیسیون بهداشت و فرمانداری پیگیر ساماندهی وانت‌های دست‌فروش و انتقال آن‌ها به میادین موجود است. البته در این حوزه نیازمند همکاری سایر نهادها برای کمک به شهرداری و جلوگیری از تنش‌های احتمالی هستیم.
رییس شورای شهر رشت وانت‌های میوه‌فروش را تنها معضل معابر فرعی و شلوغ رشت ندانست و به فعالیت غیرقانونی کافه‌ون‌ها و وانت‌های همبرگری و فلافلی در این مسیرها اشاره کرد که در طرح جدید ساماندهی مشاغل شهری برای آن‌ها برنامه‌ریزی شده است.
رئیس شورای شهر در ادامه از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای راه‌اندازی بازارچه‌های جدید دعوت به همکاری کرد و با تاکید به مشارکت مردم در فرهنگ‌سازی خرید از بازارچه‌ها اظهار کرد: با فرهنگ‌سازی در این حوزه، بخشی از معضلات ناخوشایند شهری از جمله ترافیک رفع خواهد شد.
***
رشت شهر خلاق دست‌فروشان شده است
در حالی‌که رئیس شورای شهر خواستار همکاری سایر نهادی استان در ساماندهی وانت‌های میوه‌فروش است اما رئیس اتاق اصناف گیلان با بیان این‌که دست‌فروشان شهری و وانت‌های میوه‌فروش حقوق عامه شهروندان را تضعیف کرده‌اند، شهرداری را متولی ساماندهی و برخورد با آن‌ها می‌داند.
در عین‌حال تهیدست به صدور مجوز فعالیت کافه‌ون‌ها به تولی‌گیری اتاق أصناف اشاره کرد و افزود: لازمه ساماندهی بساط این وانت‌ها و ون‌ها، ایجاد مکان‌های ثابت همراه با خدمات از سوی شهرداری است.
تهیدست با تاکید به این‌که در درگاه صدور مجوزهای اتاق اصناف تاکنون هیچ‌گونه پروانه کسبی برای فعالیت وانت‌ها صادرنشده اضافه کرد: با وجود این‌که کسبه دارای پروانه کسب عوارض و مالیات می‌دهند، اما این وانت‌ها با عرضه انواع میوه، خشکبار، فلافل و همبرگر بعضا در مقابل محل کسب و بدون این‌که عوارضی پرداخت کنند به فعالیت مشغول هستند و گاها در مواردی شاهد بودیم برخی از مغازه‌داران به‌ناچار در حال واگذاری مغازه‌هایشان شدند.
رئیس اتاق اصناف با بیان این‌که در هیچ شهری از کشور شاهد چنین نابسامانی در خیابان‌ها و معابر نیستیم، تصریح کرد: رشت شهر خلاق دست‌فروشان شده است و به هر انحای مختلف در گوشهوکنار شهر یک بساط پهن شده است.
در ادامه تلاش‌های خبرنگار مرور برای ارتباط با فرمانده پلیس راهور رشت به نتیجه نرسید، اما به‌گفته معاونت راهور رشت به مرور، پلیس راهنمایی رانندگی هیچ ابزاری جز جریمه برای برخورد یا جمع‌آوری وانت‌های میوه و صیفی‌جات از سطح شهر در اختیار ندارد.