یادی از مرضیه ضرابی، روزنامه‌نگار و صاحب امتیاز اولین نشریه اختصاصی زنان در گیلان

در تاريخ‌نگاري رسمي، معمولا زنان، به عنوان هسته‌ی اصلی لحاظ نشده و یا به آن‌ها به عنوان جزئي در كنار ساير نگریسته شده است. از این منظر موضوعات مختلف مهم پیرامون زنان در وقایع مهم تاریخی و همچنین تغییرات زیست‌جهان آن‌ها نیز عمدتاً توسط مردان نگاشته شده است.

در سال‌هاي پس از مشروطه تا تأسيس حكومت پهلوي که جامعه درگير موضوعات كلانی چون: اغتشاشات محلي، آشوب‌هاي ناحيه‌اي و مانند آن بود، موضوع زنان و روابط جنسيتي، کمتر مورد نظر بود. با آغاز حكومت‌ پهلوی‌ اول‌ (1304ـ 1320ش‌)، نشریات‌ زنان‌، همچون‌ اغلب‌ نشریات‌ این‌ دوره‌، با سیاست‌های‌ فرهنگی‌ حكومت‌ همسو شدند در اين شرايط و در فضاي متلاطم جامعه و بحران‌های مختلف، نشريه‌ی اختصاصی زنان با عنوان نسوان شرق» انتشار يافت. در واقع می‌توان گفت هر‌گاه قدرت سياسي توزيع و جامعه مدني قوي‌تر مي‌شود، مطبوعات زنان توسعه يافته‌تر مي‌شوند و از ميان اين دو متغير اصلي اهميت جامعه‌ی مدني به مراتب بيشتر است.

«نِسوان‌شرق» که اولین روزنامه اختصاصی زنان در گیلان بود، بسیار مورد توجه قرار گرفته و  نقش موثری در بیداری و تنویر افکار زنان گیلان ایفا نمود. فعالیت‌های فرهنگی ضرابی از سوی قشر خاصی از زنان مورد استقبال قرار گرفته و تعدادی از زنانِ صاحب قلم و اندیشه نیز در این نشریه در راستای بیدار کردن زنان جامعه  و جهت دادن به مسیر پیشرفت‌های اجتماعی، قلم زده و با وی همکاری می‌کردند.

صاحب امتیاز  «نسوان شرق»، مرضیه ضرابی بود که این نشریه را در سال 1305 خورشیدی در بندرانزلی منتشر نمود. مرضیه ضرابی، متولد ۱۲۸۲خورشیدی در بندر انزلی از نخستین زنان نوگرا و روشنفکر گیلانی بود که در راستای آموزش و آگاهی‌بخشی به زنان و انتشار نشریه‌ی اختصاصی برای آنان، قدم‌های اساسی برداشت و البته فعالیت‌ها و تلاش‌های وی به توسعه‌ی روند نوگرایی منجر شد.

«نِسوان‌شرق» که اولین روزنامه اختصاصی زنان در گیلان بود، بسیار مورد توجه قرار گرفته و  نقش موثری در بیداری و تنویر افکار زنان گیلان ایفا نمود. فعالیت‌های فرهنگی ضرابی از سوی قشر خاصی از زنان مورد استقبال قرار گرفته و تعدادی از زنانِ صاحب قلم و اندیشه نیز در این نشریه در راستای بیدار کردن زنان جامعه  و جهت دادن به مسیر پیشرفت‌های اجتماعی، قلم زده و با وی همکاری می‌کردند.

 نسوان شرق به صورت مجله در ۲۴ صفحه به ابعاد ۱۶در۱۲ سانتی‌متر، ماهی دوبار ( هر 15 روز یک‌بار) در بندر انزلی منتشر می‌شد و قیمت آن یک ساله ۳۰ قران و شش ماهه ۲۰ قران بود. بعدها این نشریه، هر ده روز یک‌بار به صورت روزنامه  به کارخود ادامه داد.

 گرافیک نشریه‌ی نسوان شرق به لحاظ نشانه‌نشاسی حائز اهمیت است. پررنگ ترین عنصر روی جلد، تصویر زنی در میانه‌ی جلد است که با دستی گهواره را تکان می‌دهد و با دستی دیگر کره‌ی زمین را می‌چرخاند.  از گوشه‌ی سمت راست کادر، خورشید می‌تابد و در شعاع پرتو آن، نام «نسوان شرق» به چشم می‌خورد. این نمادها که نشان از ضرورت و اهمیت آگاهی و دانایی زنان برای زندگی بهتر و تربیت نسل آینده است،  به صورت شعاری درج شده در داخل کره‌ی میان دست زن نیز  دیده می‌شود: «زن با دستی گهواره و با دستی دیگر کُره را حرکت می‌دهد».

ضرابی زنی کمال‌گرا، کوشا و پیگیر بود و از نخستین اقدامات وی می‌توان به تلاش وی در جهت تأسیس مدارس دخترانه اشاره نمود. او توانست با حرکت‌های نوین خود، افق جدیدی برای رخنه در ساختار سنتی جامعه در جهت آگاهی بخشی زنان بگشاید.

از ضرابی که دارای قلمی توانا بود، مقالات بسیاری در روزنامه‌ی ستاره‌ی ایران نیز به چاپ رسیده است. «ستاره ایران» یکی از روزنامه‌های اواخر دوره‌ی قاجار و اوایل دوره‌ی پهلوی بود که به مدیریت و سردبیری میرزا حسین‌خان صبا منتشر می‌شد، این روزنامه مخالف و منتقد استبداد رضاخان بود و  به همین دلیل دو بار توقیف شد.. ضرابی همچنین در سال 1299 خورشیدی عضو هیات تحریریه‌ی روزنامه‌ی زبان زنان بود. صاحب امتیاز و ناشر این نشریه که از سال ۱۲۹۸خورشیدی و در اواخر عصر احمدشاه قاجار در اصفهان منتشر می‌شد، صدیقه دولت آبادی خواهر حاجی میرزاعلی محمد دولت آبادی بود. از دیگر فعالیت‌های ضرابی می‌توان به مدیریت مدرسه‌ی نسوان آستارا  در سال 1303 خورشیدی اشاره نمود.

مرضیه ضرابی در زمره‌ی بانوان پیشرو و پرتلاش این دیار قرار دارد و همواره خدمات و فعالیت‌‍‌های ارزشمند او در یادها استوار است