رشت، مرکز استان گیلان با بیش از ۷۰۰ هزار نفر جمعیت، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های شهری داشته، اما همچنان در زمینه «مناسب‌سازی فضاهای شهری» برای اقشار خاص مانند معلولین، سالمندان، کودکان و افراد با نیازهای حرکتی ویژه، با چالش‌های جدی مواجه است.
مناسب‌سازی اماکن و معابر شهری یکی از الزامات قانونی و اخلاقی در شهرهای مدرن محسوب می‌شود. با این حال، گزارش‌های میدانی، بررسی‌های کارشناسی و بازخورد شهروندان نشان می‌دهد که در رشت، این مهم هنوز به‌درستی محقق نشده است. در ادامه، مهم‌ترین معضلات موجود در این زمینه بررسی می‌شود.
طراحی نامناسب و نبود استانداردهای یکپارچه
در بسیاری از پروژه‌های عمرانی، به‌رغم نوساز بودن، استانداردهای مناسب‌سازی رعایت نشده‌اند. رمپ‌هایی با شیب غیرمجاز، پله‌های مرتفع، عرض کم پیاده‌روها و نبود نرده یا نوار هشداردهنده برای نابینایان از جمله نواقصی است که در بافت جدید شهری نیز به چشم می‌خورد.
بافت فرسوده و دست‌نیافتنی
مرکز تاریخی شهر رشت، به‌ویژه اطراف بازار بزرگ، میدان شهرداری، سبزه‌میدان و خیابان مطهری، به دلیل قدمت بالا، سطح ناهموار و دست‌نخوردگی زیرساخت‌ها، برای عبور و مرور افراد دارای محدودیت فیزیکی تقریبا غیرممکن است. نوسازی بدون لحاظ اصول مناسب‌سازی، این شرایط را پیچیده‌تر کرده است.
پیاده‌روهایی در اشغال غیررسمی
تصرف پیاده‌روها توسط دست‌فروشان، تابلوهای تجاری، وسایل نقلیه یا حتی واحدهای صنفی، موجب انسداد مسیر حرکت شهروندان شده است. در این شرایط، فردی با ویلچر یا واکر، ناچار است از کنار خودروها و وسط خیابان عبور کند، که خطرات جانی را نیز افزایش می‌دهد.
ضعف در زیرساخت‌های خدماتی
کمبود سرویس‌های بهداشتی عمومی مجهز به امکانات معلولین، فقدان آسانسور در برخی ساختمان‌های عمومی، نبود وسایل حمل‌ونقل عمومی قابل دسترس برای همه و محدود بودن رمپ‌های صحیح در پایانه‌ها از دیگر مشکلات جدی هستند.
فاصله زیاد تا فرهنگ‌سازی و آگاهی عمومی
بخشی از مسئله مناسب‌سازی نه در بتن و آسفالت، بلکه در نگرش شهروندان و مدیران نهفته است. بسیاری از مردم هنوز آشنایی دقیقی با مفهوم شهر دسترس‌پذیر ندارند. این در حالی‌ست که مناسب‌سازی، تنها برای معلولان نیست؛ سالمندان، کودکان، مادران باردار و حتی مسافران نیز ذی‌نفع آن هستند.
راهکار چیست؟
برای حل این مشکلات، لازم است نگاه بخشی به مناسب‌سازی کنار گذاشته شود و رویکردی بین‌بخشی، جامع و مشارکتی در پیش گرفته شود.
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند:
تدوین طرح جامع مناسب‌سازی شهری با مشارکت شهرداری، سازمان نظام مهندسی، تشکل‌های معلولین و متخصصان حوزه شهرسازی؛
تخصیص ردیف اعتباری مستقل برای مناسب‌سازی در بودجه شهرداری؛
اجرای نظارت پیشگیرانه و نه فقط پس از اجرا در پروژه‌های جدید؛
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مهندسان، مدیران پروژه و حتی کارکنان شهرداری؛
گسترش آموزش عمومی با کمک رسانه‌ها، مدارس، مساجد و شوراهای محلی.
جمع‌بندی
مناسب‌سازی فقط تعبیه یک رمپ یا نصب یک نرده نیست؛ بلکه نگاه انسانی به شهر و حق دسترسی برابر همه شهروندان به خدمات و فضاهای عمومی است. رشت می‌تواند در این مسیر پیشگام باشد—به شرط آن‌که اراده‌ای جدی، مشارکتی فراگیر و برنامه‌ای علمی پشت آن قرار گیرد.
