پس از گذشت شش دهه از کشف جام طلایی عمارلو و ساغر زرین کلورز رودبار، سرانجام چشم مردم گیلان به این دو میراث تاریخی و فرهنگی دیارشان با سه هزار سال قدمت روشن شد.
این دو جام زرین ارزشمند به مناسبت هفته میراث فرهنگی از تهران به گیلان انتقال داده شد تا از روز شنبه تا پنجشنبه در موزه باستان شناسی و مردم شناسی رشت در معرض تماشای مردم قرار بگیرد.
«میثم نواییان» مسؤول امور موزه‌های گیلان، روز شنبه در آیین رونمایی از این دو یادگار تاریخی درباره مشخصات این جامها گفت:«جام طلایی» عمارلو با نقش برجسته‌ی انسان، شیر و گوزن در عمارلوی رودبار کشف شده است. این جام که قدمت آن به هزاره اول قبل از میلاد باز می‌گردد دارای ۱۱.۷ سانتی متر ارتفاع، ۷.۸ سانتی متر قطر دهانه است. «ساغر زرین کلورز» نیز با قدمت اوایل هزاره اول قبل از میلاد و نقش اسب و ارتفاع ۱۶ سانتی متر در محل کلورز رودبار کشف شده است.
پس از گذشت شش دهه از کشف جام طلایی عمارلو و ساغر زرین کلورز رودبار سرانجام چشم مردم گیلان به این دو میراث تاریخی و فرهنگی دیارشان با سه هزار سال قدمت روشن شد.
وی افزود: با بررسی دقیق این جامها نخست در می‌یابیم که در این منطقه معدن طلا وجود داشته است. نکته دیگر بحث اهمیت هنری این اشیاء است. نمادها و نشانه‌های موجود روی آن چون گردونه مهر مربوط به اساطیر، نه تنها ظریف و زیبا بلکه دارای اهمیت پژوهشی هستند .
وی با اشاره به نمایش درآمدن این آثار در موزه‌های داخلی و خارجی تاکیدکرد: این جامها سفیران فرهنگی ما هستند و خبر فرهنگ و هویت فرهنگی ما در چهار هزار سال پیش را به جهان می‌رسانند.
موزه‌ی رشت نیازمند اعتبار
میثم نواییان در حاشیه نمایش این آثار با بیان این که جامهای «زرین عمارلو و کلورز » جزو نفایس ملی هستند و به مخازن تهران بازگردانده می‌شوند در خصوص علت آماده نبودن گنجینه رشت به خبرنگار مرور گفت: آماده سازی این موزه منوط به تامین شرایط و استانداردهای لازم است.
به گفته وی پنج تخته فرش بلدیه رشت، خمره گلاب گیری شفت مربوط به دوران معاصر، ضریح چوبی امامزاده ابراهیم رشت متعلق به دوره قاجار اکنون در طبقه‌ی اصلی موزه موجود است و دو شی دیگر به جای جامها قرار داده می‌شود.
نواییان: جامهای زرین عمارلو و کلورز جزو نفایس ملی هستند و به مخازن تهران بازگردانده می شوند. وی در خصوص علت آماده نبودن گنجینه رشت به خبرنگار مرور گفت: آماده سازی این موزه منوط به تامین شرایط و استانداردهای لازم است.
مسؤول امور موزه‌های گیلان با بیان اینکه جام عمارلو سال ۱۳۴۸ در حفاری‌های باستان شناسی توسط «عبدالحسین شهید زاده» و «محمود کردوان» در بخش خورگام امروزی به دست آمده است در ادامه افزود: نقوش جام عمارلو، قابل مقایسه با نقش‌های پلکان شرقی کاخ آپادانا در تخت جمشید است. بر روی این جام، دو نقش اسب، دو شیر و دو بز کوهی یا گوزن می‌بینیم که به‌صورت متقارن تکرار شده است. در وسط جام و همچنین بر روی ران و کتف شیر، نقش گردونه مهر دیده می‌شود؛ بر روی و انتهای جام نیز نقش حصیر بافی به صورت کنده کاری و قلمزنی انجام شده است.
وی در تفسیر نشانگان اسطوره شناسی نقوش این جام بیان کرد: این نقوش، نماد عناصر اربعه یعنی آب، باد، خاک و آتش و از نمادهای آئین مهر است و نشان می‌دهد در گیلان باستان این آئین ریشه‌دار بوده. در بخش پائین جام، نقش موبدی را می‌بینیم که زانو زده و با احترام یک ظرف را در دست دارد که فواره آبی از آن برخاسته و درخت زندگی را سیراب می‌کند.
نوائیان با بیان اینکه نقوش گوزن و شیر، نمادهای صور فلکی هستند، یادآور شد: پیروزی شیر بر گوزن، درواقع نماد پیروزی تابستان و گرمای خورشید بر زمستان است و از آنجاکه ۲۵۰۰سال پیش، نوروز در اردیبهشت برگزار می‌شد، پیروزی شیر آسمانی بر گوزن آسمانی، نماد انقلاب تابستانی و پیروزی تابستان بر زمستان بزرگ است.
وی حالت نشستن گوزن را هم مشابه گاو معروف یافت شده در چراغعلی تپه گیلان (جام زرین مارلیک ) توصیف و تصریح کرد: این نقوش نشان دهنده یک مکتب هنری در ۳ هزار سال پیش است .
به گفته وی در جام کلورز نیز نقوش تکرارشونده اسب را داریم که به‌نظر می‌رسد اسب‌های منطقه گیلان یا همان اسب کاسپین باشد.
۴ ماه فرصت دیدار برای چینی‌ها، یک هفته برای گیلان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان نیز در مراسم رونمایی از این جامها گفت: برگزاری این نمایشگاه حاصل تلاش پنج، شش ماهه همکاران ما در اداره کل میراث فرهنگی گیلان است.
«ولی جهانی» اظهار داشت: این جامها را که حاصل کاوش‌های باستان شناسی دهه‌ی چهل است از آن زمان به موزه‌ی ایران باستان انتقال داده شده بود و برای اولین بار در گیلان به تماشا گذاشته شده‌اند.
وی تاکیدکرد: ۱۱ استان برای نمایش آثاری که در مخزن‌های اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی قرار داشت برگزیده شدند که گیلان یکی از این استان‌ها بود.
جهانی یادآور شد: قبل از این ما نمایشگاهی را در کشور چین داشتیم. اشیایی که در کاوش‌های باستان شناسی گیلان پیدا شده بود به مدت چهار ماه در چین به نمایش درآمد تا مردم این کشورها نیز از این میراث کشور دیدن کنند.
جهانی با اشاره به این که گیلان استان تاریخ و طبیعت و فرهنگ ناملموس است اظهارکرد: سال ۱۳۷۵ تعداد آثار تاریخی که در بایگانی ما موجود بود به انگشتان دست هم نمی‌رسید الان پنج هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی در استان گیلان شناسایی شده است.
نواییان: جامهای زرین عمارلو و کلورز جزو نفایس ملی هستند و به مخازن تهران بازگردانده می شوند. وی در خصوص علت آماده نبودن گنجینه رشت به خبرنگار مرور گفت: آماده سازی این موزه منوط به تامین شرایط و استانداردهای لازم است.
وی افزود: در حال حاضر یکهزار و ۲۶۱ اثر تاریخی را در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت کرده‌ایم که ۹۵ درصد آنها از سال ۷۵ تاکنون ثبت شده است. در دو سه سال اخیر نیز جنگل‌های هیرکانی و کاروانسرای تی تی ثبت شده و ماسوله در شرف ثبت جهانی است.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان اظهار داشت: موزه جنگ جهانی دوم در لاهیجان بعنوان موزه آموزشی مربوط به نیروی دریایی انتخاب شده و موزه میراث روستایی نیز برای برگزاری کارگاه آموزشی دانشکده معماری دانشگاه گیلان در نظر گرفته شده است.
جهانی تصریح کرد: جدیدا کاوش‌های باستان شناسی در بافت تاریخی رشت آغاز شده که نتایج را در هفته‌های آینده ارائه خواهیم داد.
ثبت یکهزار و ۲۷۰ اثر در فهرست آثار ملی
معاون میراث گیلان نیز در این مراسم، آثار تاریخی و فرهنگی را امانتی از پیشینیان دانست که باید سالم به آیندگان تحویل داده شود .
«محمد رضا امیری نژاد» گفت: از طریق کاوش‌های باستان شناسی در نقاط مختلف گیلان چه به صورت اتفاقی و چه به صورت هدفمند آثار زیادی کشف شده و بسیاری از این آثار در موزه نگه داری می‌شود. آثار ارزشمند دیگری نیز به یغما رفته و زهی تاسف که اکنون نمی‌دانیم کجاست و بخشی از این آثار زینت بخش موزه‌های سراسر جهان هست .
وی یادآور شد: ما حدود یکهزار و ۲۷۰ اثر در فهرست آثار ملی اعم از ملموس ناملموس، طبیعی و منقول ثبت کردیم و این روند همچنان ادامه دارد.
معاون میراث فرهنگی گیلان تصریح کرد: بر اساس قانون حفاظت و مراقبت از آثار تاریخی به صورت رسمی بر عهده اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی گذاشته شده، اما با توجه به بضاعت و نیروهای موجود در مجموعه میراث فرهنگی و یگان حفاظت، مراقبت از این آثار به تنهایی امکان پذیر نیست و ضروری است انجمن‌های مردم نهاد و تمام علاقمندان حوزه میراث فرهنگی دست ما را در این راستا بگیرند تا با هم امانت دار این آثار برای نسل آینده باشیم.
موزه رشت اردیبهشت ۱۴۰۱ نیز جام سیمین زراندود «رشی» یک نمونه زیبا از هنر قلمزنی دوره ساسانی را که سطح داخلی آن دارای نقوش برجسته قایقرانان، ماهی، اردک و موجودات افسانه‌ای است را پس از سه دهه دوری به همراه ۱۵۰ اثر مربوط به همین عصر بمناسبت روز جهانی موزه به نمایش گذاشته بود .
این شی به همراه سایر اشیای نفیس موزه‌ی ملی ایران به مدت پنج سال در نمایشگاه دوره‌ای «هفت هزار سال هنر ایران» در کشورهای اروپایی به نمایش درآمده بود. بشقاب سیمین رشی همچنین در چند نمایشگاه دیگر از جمله نمایشگاه ایران؛ مهد تمدن در موزه در نتس هلند و موزه آلیکانته اسپانیا نیز به نمایش درآمده بود.
جام مارلیک نیز اردی بهشت ۹۷ به مدت ۱۵ روز در موزه‌ی رشت به تماشا گذاشته شد. این جام از جنس زر ناب و به ارتفاع ۱۸ سانتیمتر است و ارتفاع نقش‌های برجسته جام به ۲ سانتیمتر می‌رسد. نقش میانی جام درخت زندگی است که در هر دو سوی درخت، دو گاو بالدار از درخت بالا می‌روند.
پژوهشگران بر این باورند که آثار باستانی این منطقه متعلق به فرمانروایانی است که در اواخر هزاره‌ی دوم و آغاز هزاره‌ی یکم پیش از میلاد بر این ناحیه حکومت می‌کردند. مردمان این تمدن، مردگان خود را بنا بر آیین خود و همراه با اشیاء ارزشمند به خاک می‌سپردند.
در تپه مارلیک ۲۵ آرامگاه وجود دارد و در برخی از آنها بازمانده‌ی استخوان به دست آمده‌است. در همه‌ی آرامگاه‌ها اشیایی مانند ظروف سفالین، دکمه‌های تزئینی، انواع سرگرز، پیکان، جامهای چینی، طلا، نقره و مفرغ، خنجر، شمشیر، مجسمه‌های برنزی و سفالی، سرنیزه، کلاه‌خود پیدا شده‌است.
بیش از پنج هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی در گیلان شناسایی شده که یک هزار و ۲۶۱مورد آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. ۲۳ موزه هم در استان فعال است که از این تعداد ۱۳ مورد به صورت تخصصی در سال‌های اخیر ایجاد شده و شی‌سپاری به موزه‌های گیلان هم افزایش یافته است.
لازم به ذکر است: شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) از سال ۱۹۷۷ تاکنون روز ۱۸ ماه می را به عنوان روز جهانی موزه (International Museum Day) اعلام کرده و جشن گرفته است از اینرو امسال شنبه ۲۹ اردیبهشت ماه بنا به همین عنوان، بازدید از این گنجینه‌های تاریخی برای عموم در گیلان رایگان اعلام شد.
مشارکت اجتماعی مردم و تشکل‌ها بسیار حائز اهمیت و ضروری و یکی از شعارهای امسال سازمان میراث فرهنگی است.
مردم گیلان با داشتن ذخایر فرهنگی فراوان که زینت بخش موزه‌های داخل و خارج است امیدوارند هرچه زودتر شاهد موزه‌ای در خور شان این استان باشند
