حتما برای شما هم پیش آمده که وقتی برای فرار از ترافیک رشت، فناوریهای جدید شما را از کوچه، پس کوچهها هدایت میکند، یک مرتبه ماشینی با قد و قواره وسیع، کل کوچه را مسدود میکند. در میان صدای بوق ماشینها و اعصاب خوردی رانندهها، به این میاندیشید که چرا چینیها با آن قواره کوچکشان چنین ماشینهای نخراشیدهای را برای ما صادر کردهاند.
حالا هرچقدر هم شهرداری به املاک شهروندان دستور عقبنشینی بدهد، تمام خانههای قرار گرفته در مسیر خط پروژه را برای بازگشایی خیابان جدید تخریب کند، زیرگذر و روگذر احداث کند، بازهم ماشینهای چینی قوراهدار مثل حمله ملخها به مزارع، به معابر هجوم میآورند و اینجاست که میفهمیم در رویکرد متولیان، انسان جایگاهی ندارد و شهر عملا در خدمت ماشین است نه ماشین در خدمت شهر و ساکنانش.
وقتی تاریخچه ورود نخستین تاکسی به رشت را مطالعه کنیم، میبینم در ابتدا معابر رشت، صاحبان شرکتها را مجبور میکرد تا خودرویی متناسب با عرض معابر بخرند. تابستان ۱۳۲۶ فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه، ۵۰دستگاه خودروی فورد ب. ب به عنوان تاکسی وارد تهران کرد و چون علاقه خاصی به رشت داشت و برای رسیدگی به املاکاش در لشت نشا نیاز به خودرو داشت، یک سال بعد چند دستگاه فورد وارد خیابانهای رشت شد.
دوسال بعد وقتی مهندس جفرودی و شریک او گوهری ۵ دستگاه ماشین موریس و آستین ویژه تاکسی خریداری و چند راننده را هم استخدام کردند، مشاجره و جنجال درشکهچیها -که کاسبیشان تحت شعاع قرار گرفته بود- کار را به جنجال و مشاجره با رانندگان تاکسی کشاند. جنجالی که به ناچار به دخالت پلیس و فرماندار و در نهایت نشست با استاندار رسید و سرآخر ماشینهای مدرن جایگزین حمل و نقل سنتی شد و درشکهچیها با خرید امتیاز تاکسی، اسب و ارابه را وا نهادند.
اما نخستین چالش، معابر باریک رشت بود که باعث شد نوع ماشین مبتنی بر عرض معابر خریداری شود. محمدعلی آذربانی- که واردکننده خودروی فولکس واگن به گیلان است- در خاطراتش میگوید: «من سنگ بنای نقلیه مدرن شهری را در این استان بنا گذاشتهام و تاکسی نخستین بار توسط من وارد شهر رشت شد. بر این اساس باتوجه به کار تاکسیها در تهران … تصمیم گرفتم تاکسی وارد کنم و یک دستگاه شورلت از کمپانی تهران خریدم و مرحوم بامداد به صورت آزمایشی کار با تاکسی را در شهر رشت شروع کرد.
از آنجایی که اتومبیل شورلت مناسب کوچه پس کوچههای باریک شهر نبود همان فصل دو دستگاه اتومبیل موریس ویژه تاکسی خریداری کردم که قیمت این خودروها حدود شش تا هفت هزار تومان بود…. بعد از کارکرد این نوع اتومبیلها در مسیر تاکسی اتومبیل فولکس واگن را وارد کردم و یک زمان بیشترین تعداد تاکسیهای رشت مدل فولکس واگن بود.» (تاریخچه تاکسی و تاکسیرانی در رشت، به کوشش اکبرمحبوبیفر)
کشورهایی که شهرهای تاریخی دارند، برای حفاظت از بافت تاریخی، حمل و نقل عمومی را متناسب با معابر بافتهای تاریخی انتخاب میکنند. یعنی خودروهای مدلکوچک تا گردشگر بتواند بهراحتی در بافت تاریخی تردد کند. به تعبیری؛ ماشین در خدمت ساکنان شهر است و هرجا هم گردشگر نتوانست از کوچههای باریک عبور کند، باید پیاده برود.
به عنوان نمونه، در بافت تاریخی شهرهای ایتالیا، از خودروی Fiat500 استفاده می شود. خودرویی کوچک و محبوب که برای حرکت در شهرهای شلوغ و با معابر باریک بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
رشت دو بافت تاریخی مصوب دارد که بهتر است بگوییم اکنون به جای بافت تاریخی، شاهد تک بنای تاریخی در گذرهای ساغریسازان و پیرسرا هستیم. خانههای موجود در بافتهای تاریخی رشت، همچنان در حال نوسازی هستند و باید عقبنشینی کنند تا معابر بتوانند خودروهای بزرگتر و بیشتری را عبور دهند!