کشت و کار در سال خشکسالی و کرونا

۳۰۰ هزار شالیکار گیلانی در حالی کشت برنج را شروع می‌کنند که دو سال است از شیوع ویروس تاجدار در کشور می‌گذرد. ویروسی که نتوانسته کشت و تولید برنج را متوقف کنند و گیله مردان و زنان پا به پای هم دست در خزانه‌های برنج کرده و با رساندن نشاء برنج به به کشت دستی برنج مشغولند.

امسال با توجه به بروز پدید خشکسالی، اکنون بیشتر از بالابودن هزینه‌های تولید و یا دغدغه‌ی فروش برنج، پدیده کم آبی و خشکسالی مطرح است. این موضوع قطعا برای زمین‌های زراعی که معمولا از سد سفیدرود سیراب نمی‌شوند و یا بالادست هستند، دغدغه‌ها را پررنگ‌تر می‌کند.

کشت برنج در شالیزارهای گیلان به صورت مکانیزه رشد مناسبی داشته است. سال زراعی گذشته در استان ۱۶۰ هزار هکتار از اراضی کشت مکانیزه شد. دو هفته گذشته نیز کشت مکانیزه در روستای گلدشت شهرستان شفت اجرا شد و پس از آن در اغلب شهرستان‌های استان کشت سنتی برنج شروع شده است. گیلان با ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری، رتبه اول کشور را از لحاظ سطح زیرکشت و همچنین رتبه دوم تولید برنج را دارد.

افزایش کشت مکانیزه در گیلان

«محمد سیدین» کشاورز اهل صومعه سرا در روستای نرگستان می‌گوید: چندین سال است با کمک خانواده و همسایگان برنج را به صورت سنتی کشت می‌کنم. معمولا رقم هاشمی، علی کاظمی، صدری و حسنی و دیلمانی در این مناطق بیشتر کاشت می‌شود اما برخی هم هستند نوع پرمحصول مثل گوهر و سپیدرود را می‌کارند. سال‌های گذشته با کمک آشنایان و یا کارگر روزمزد کار می‌کردیم اما دو سال است به دلیل شیوع کرونا کشت و کار را زودتر شروع می‌کنیم تا فقط با اعضای خانواده برنج را نشا کنیم. برای وجین و دوباره و حتی درو برنج هم اعضای خانواده همکاری می‌کنیم.

«امیرحسین پورغلامی» دیگر کشاورز اهل روستای پنچاه در لاهیجان هم بیان می‌کند: کشت مکانیزه را در روستای خود با دو هکتار زمین مزرعه شروع کردم. در دو سال اخیر من و خانواده‌ام به صورت جزیی در زمین کار کرده ایم و همه کارهای کاشت و داشت برنج تا برداشت به صورت مکانیزه بوده است. این روش برای کسانی که مزرعه بیشتری دارند هم به صرفه‌تر است هم اینکه کشاورزان از سرایت ویروس کرونا در امان می‌مانند.

این کشاورز می‌افزاید: هزینه هر کارگر برای نشاء دستی برنج روزی ۲۰۰ الی ۲۵۰ هزار تومان به جز هزینه‌های ایاب و ذهاب است. اما هزینه آماده سازی زمین با تراکتور هر هزار متر۶۰ هزارتومان و نشاء برنج با دستگاه هر هزار متر ۲۰۰ هزار تومان می‌شود. به طور مجموع هزینه کشت مکانیزه برنج در یک هکتار مزرعه ۲ میلیون تومان و به صورت سنتی با کارگر ۴ میلیون تومان می‌شود.

کشت ۱۳ درصد از شالیزارهای برنج

بر اساس آمار‌ها بیشترین رقم‌‌های کشت شده برنج در این استان، رقم‌های کیفی هاشمی و علی کاظمی است که افزون بر ۸۵ درصد محصول برنج گیلان را شامل می‌شود.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی گیلان می‌گوید: ۹۳ درصد شالیزارهای گیلان خزانه گیری شده و تاکنون ۳۰ هزار هکتار از اراضی معادل ۱۳ درصد نشاکاری انجام شده است.

«ابراهیم اکبرزاده» با اشاره به آخرین وضعیت شالیزاری گیلان، با تأکید بر اینکه در مقایسه با سال گذشته در مدت مشابه، شاهد رشد ۴ درصدی کشت هستیم، ادامه می‌دهد: امیدواریم شالیکاران تقویم زراعی را رعایت کرده و با توجه به کمبود منابع آبی شالیکاران فعالیت‌های کشت خود را انجام دهند.

اکبرزاده بیان می‌کند: در سال زراعی گذشته با کشت مکانیزه در۱۶۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری رتبه نخست کشور را کسب کرده‌ایم. بر اساس پیش بینی‌های انجام شده در سال زراعی جاری ۱۷۰ هزار هکتار از اراضی به صورت مکانیزه کشت خواهند شد و در همین راستا ۶۰ میلیارد تومان تسهیلات به متقاضیان برای خرید ماشین نشاکار پرداخت شده است.

 ضرورت توجه به تنش آبی و خشکسالی

«مسعود الماسی» رییس سازمان جهاد کشاورزی نیز با اعلام اینکه تاکنون ۹۸ درصد از اراضی کشاورزی در گیلان شخم اول زده شده‌اند، اعلام می‌کند: با توجه به شرایط آب و هوایی سال زراعی جاری، کاهش بارش‌ها در داخل استان و حوضه آبریز سد سپیدرود، اهمیت مدیریت آب بیشترشده است. بنابراین کشاورزان به تقویم زراعی توجه داشته باشند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی گیلان ادامه می‌دهد: بیش از ۱۲۰ بانک نشاء در گیلان، نشاء برنج را به صورت متمرکز تولید می‌کنند و امیدواریم کشت مکانیزه ۱۷۰ هزار هکتار معادل ۷۰ درصد با به کارگیری بیش از ۸ هزار دستگاه نشاء انجام پذیرد.

به گفته این مقام مسئول، کشاورزان برای تهیه ماشین آلات و موتور پمپ آب می‌توانند از تسهیلات استفاده کرده و به مدیریت جهاد شهرستان‌ها مراجعه کنند. همچنین تنش‌های آبی در سالجاری فرصت مناسبی است تا مراکز تحقیقات خصوصا مرکز تحقیقات برنج تلاش خود را برای به دست آوردن بذری با میزان مصرف آب کمتر و مقاوم به تنش آبی بیشتر کند.

بر اساس آمار جهاد کشاورزی گیلان، پس از رهاسازی آب، به طور مداوم تنها به مدت ۲۰ روز برقرار و پس از آن نوبت بندی آب آغاز می‌شود، یعنی در شرق گیلان و فومنات آب از ۵ تا ۲۵ اردیبهشت مداوم بوده و در شهرستان رشت از ۹ تا ۲۹ اردیبهشت مداوم است.

الماسی تأکید می‌کند: با توجه به برنامه نوبت بندی آب سد سپیدرود لازم است کشاورزان مبارزه با علف‌های هرز را جدی‌تر بگیرند. به همین منظور ضمن تهیه سم علف کش از مراکز معتبر براساس دستورالعمل مندرج در علف کش از آن استفاده کنند. همچنین با توجه به نقش مهم کود پتاس درافزایش مقاومت گیاه به تنش آبی توصیه می‌شود، کشاورزان از کودهای پتاسه حتما استفاده کنند.

استفاده از روش مکانیزه برای نشاءکاری به منظور تسریع در روند نشاءکاری و کاهش مصرف آب، پاکسازی کانال‌های فرعی و انهار توسط کشاورزان ذینفع، و توجه به پیام‌های آب منطقه‌ای و جهادکشاورزی درخصوص زمان قطع و رهاسازی آب در طول دوره رشد از دیگر توصیه‌هایی بود که این مقام مسؤول به کشاورزان داد.

تصمیم مجلس ممنوعیت کشت برنج را لغو کرد

 در اسفند سال گذشته نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه بودجه، ممنوعیت کشت برنج در سال ۱۴۰۰ را لغو کردند. نمایندگان در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ با بند الحاقی ۴ تبصره ۸ ماده واحده این لایحه موافقت کردند.

مطابق با مصوبه‌ی مجلس در سال ۱۴۰۰ موضوع ممنوعیت کشت برنج در مناطق مختلف کشور بنا به تشخیص کارگروه استانی و شورای آب استان لغو می‌شود.

گیلان در فروردین ۱۴۰۰ از لحاظ کاهش بارش (از سال ۷۸ تاکنون) وضعیت  استثنایی داشته است. طوری که ۵۰ تا ۹۰ درصد کاهش بارش در سطح استان وجود داشته است. در فروردین امسال ۱۵ میلی متر باران در استان باریده که کاهش ۷۹ درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.  بخش مرکزی استان که ۶۰ هزار هکتار در آن قرار دارد با ۷۸ درصد کاهش بارش در فروردین ماه مواجه بوده است

تصمیم به لغو ممنوعیت کشت برنج در حالی است که بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی خشکسالی در سالجاری قطعی است. در همین زمینه سید محمد موسوی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی درباره تکلیف کشت برنج در خشکسالی جاری، گفت: جایگزینی ارقام برنج کم آب‌بر و سازگار با خشکی با صرفه اقتصادی در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی است، اما در نهایت به احتمال بسیار زیاد امسال نیز تصمیم درباره کشت این محصول به کارگروه‌های استانی واگذار می‌شود.

 تصمیم مجلس باعث شد اکنون در استان‌هایی چون فارس و خوزستان هم کشت برنج انجام شود. در حالی این استان‌ها نیازمند انتقال آب از خلیج فارس یا آبهای زیرزمینی هستند. اگر چه در سالهای ۹۷ و ۹۸ این استان‌ها سراغ کشت‌ها جایگزین رفته بودند اما بعد از بارش های سال ۹۷ و فروردین ۹۸ همه چیز به یکباره فراموش و روند برنج کاری در فارس و خوزستان دوباره از سر گرفته شد.

کاهش بارش‌ها در گیلان و وضعیت بحرانی تنش آبی

بر اساس آمار میزان بارندگی در گیلان از ابتدای سال گذشته(۹۹) تا تاریخ ۲۶ اسفند، نسبت به سال ماقبل (یعنی ۹۸) ۱۶ درصد و نسبت به نرمال بلند مدت ۹ درصد کاهش را نشان می دهد.

در حوزه آبریز سد سفیدرود نیز ۱۷۱ میلی متر کاهش بارش داشته‌ایم. از این رو امسال به لحاظ کاهش بارش، سالی سخت برای تصمیم گیری در حوزه آبیاری مزارع است.

گیلان در فروردین ۱۴۰۰ از لحاظ کاهش بارش (از سال ۷۸ تاکنون) وضعیت  استثنایی داشته است. طوری که ۵۰ تا ۹۰ درصد کاهش بارش در سطح استان وجود داشته است. در فروردین امسال ۱۵ میلی متر باران در استان باریده که کاهش ۷۹ درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.  بخش مرکزی استان که ۶۰ هزار هکتار در آن قرار دارد با ۷۸ درصد کاهش بارش در فروردین ماه مواجه بوده است.

۱۷۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان با سد سفیدرود آبیاری می‌شود اما میزان آب در سد سفیدرود ۵۰ درصد کاهش یافته و به اندازه روزهای کشت برنج آب ندارد. ورودی آب در این سد اکنون ۵۸ متر مکعب بر ثانیه است که این عدد در سال گذشته حدود ۳۰۰ متر مکعب بوده است.

در حوزه آبریز سد سفیدرود نیز ۱۷۱ میلی متر کاهش بارش داشته‌ایم. از این رو امسال به لحاظ کاهش بارش، سالی سخت برای تصمیم گیری در حوزه آبیاری مزارع است.

۱۷۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان با سد سفیدرود آبیاری می‌شود اما میزان آب در سد سفیدرود ۵۰ درصد کاهش یافته و به اندازه روزهای کشت برنج آب ندارد. ورودی آب در این سد اکنون ۵۸ متر مکعب بر ثانیه است که این عدد در سال گذشته حدود ۳۰۰ متر مکعب بوده است.

 ۶۷ هزار هکتار دیگر از مزارع کشاورزی نیز  خارج از سد سفیدرود آبیاری می‌شود که منابع آبی مطمئنی ندارد و وابسته به شرایط جوی هستند، در حالیکه در فروردین ماه باران مناسبی نداشتیم.

گیلان امسال در معرض بحران کم آبی برای آبیاری مزارع قرار دارد و بحران در سطح شالیزارهای برنج شهرستان هایی چون تالش ، رضوانشهر ، ماسال و شفت بسیار جدی تر است. برای کاهش اثرات خشکسالی در حال حاضر ۴۵۰ کیلومتر از انهار لایروبی شده است، همچنین ۹۰۰ پمپ، ۴۵۰ ایستگاه آب و ۲۶۰ حلقه چاه در گیلان وجود دارد که برای سال زراعی مهیا و یا در حال آماده سازی است.