نشست رونمایی و معرفی کتاب سادات گیلان، یکشنبه سی شهریور ماه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان، برگزار شد.
در این برنامه در ابتدا دبیر نشست «علی امیری» به فقر پژوهشگر تبارشناسی در گیلان اشاره کرد. وی افزود: حکام محلی گیلان معایب و مزایایی داشتند. از جمله مزایای سادات کیا می‌توان به توجه به زبان گیلکی، نگارگری شاهنامه کیایی و تاثیرگذاری در به قدرت رسیدن صفویه اشاره کرد.
او اضافه کرد: این کتاب می‌تواند مورد توجه اوقاف در تبارشناسی سادات نیز قرار گیرد. زیرا به عمد یا سهو اکثر سادات گیلان به امام موسی کاظم(ع) منسوب هستند، در حالی‌که تبار آن‌ها به زیدیه باز می‌گردد.
در ادامه استاد «هوشنگ عباسی» به عنوان اولین سخنران این مراسم به معرفی نویسنده و فصول کتاب پرداخت. وی عنوان کرد: رسول سعیدی‌زاده اهل لشت‌نشا و از پیشینه طلبگی برخوردار است. کتاب سادات گیلان اثر رسول سعیدی‌زاده در چهار فصل با پیوست‌هایی که خودش یک فصل را شامل می‌شود، شامل ۶۴ شخصیت و شانزده خاندان سادات هست، که عمدتا در شرق گیلان حضور داشتند.
وی ادامه داد: سید از نظر واژه‌شناسی به معنای پیشوا، بزرگ قوم، سخاوتمند آمده که از نوادگان پیامبر اسلام هستند. فصل اول به ورود سادات به گیلان و کانون‌های استقرار سادات و علویان بررسی شده است. در فصل دوم خاندان‌های بزرگ نظیر آل کیا و ناصری بررسی شده‌اند. فصل سوم چهره‌های مذهبی سیاسی و فصل چهارم به مزار سادات در گیلان پرداخته شده است.
«عباس پناهی» عضو هیات علمی دانشگاه گیلان دومین سخنران مراسم بود. وی گفت: نویسنده این کتاب، با اصول روش تحقیق و پژوهش آگاه بوده و نوشته‌های وی نشان می‌دهد که مدتیک به بررسی سوژه‌های پژوهش می‌پردازد.
به گفته وی گیلان و مازندران از معدود مناطق دنیا هستند که تمام اقلیم‌ها از خشک تا مرطوب را در خود جای داده‌اند. این اقلیم باعث تفاوت فرهنگی و همچنین تکثر در همه زمینه‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی در این پهنه گسترده شده است.
عباس پناهی ادامه داد: تا قبل از کیائیان تکثر فرهنگی در جای جای این سرزمین دیده می‌شود، اما خاندان کیایی پس از به دست گرفتن قدرت رویکرد ایدئولوژیک به تعبیر امرروزی نسبت به پدیده‌های فرهنگی و مذهبی داشته و تمامی مخالفان فکری و مذهبی زیدیان را از شرق گیلان حذف کردند.
وی تصریح کرد: شرح اقدامات آنان با مخالفان دینی و مذهبی‌شان در منابع تاریخ محلی به وفور آمده است. به عنوان نمونه در کتاب تاریخ خانی اثر لاهیجی که در دوره کیائیان نگاشته شده است، اشاره شده است که وی ضمن روایت نبردی که بین آنان با خاندان بیه پس روی داده بود، دریای از خون در زمین ریخته شده بود، این خون‌ها به بهانه تفاوت‌های مذهبی بیه پیش با بیه پس بر زمین ریخته شد.
این عضو هیات علمی دانشگاه اضافه کرد: نبرد ایدئولوژی این موضوع نشان‌دهنده ضدیت آل کیا با تکثر فرهنگی در گیلان بوده است. وی ضمن اشاره به نبرد سید علی کیا با خوانین رشت و اسحاقیه در نبرد رشت گفت: نبرد سید علی کیا با بیه پس نوعی جنگ چالدران در گیلان بود، چون اولین جنگ ایدئولوژیک بود که اگر سید علی کیا متحمل شکست نمی‌شد، تاریخ گیلان و حتی ایران طور دیگری رقم می‌خورد.
عباس پناهی ادامه داد: دوره زیدیه بستر مناسبی برای ورود سادات به‌خصوص در رودسر و اشکور به گیلان فراهم آمد که در دوره آل کیا هم‌زمان با تندرو شدن جامعه ایران، شیعه زیدی در شرق گیلان گسترش یافت، کیاییان با سیاست یکدست‌سازی مذهبی عملا اسماعیلیان و سایر پیروان ادیان و مذاهب دیگر را یا از گیلان خارج و یا در خود ادغام کردند. تا این‌که در سال ۹۳۵ ق. که خان احمد اول توسط شاه طهماسب به قزوین فراخوانده و مجبور به پذیرش شیعه امامی شد، سایر مناطق گیلان نیز به مرود پیرو این کیش شدند.
وی ضمن اشاره به تاریخ جهانگشای خاقان و روایت نقش موثر گیلان در تعمیم شیعه و تشکیل دولت صفویه پرداخته است. به عقیده دکتر پناهی صفویه از تشیع برای تمامیت ارضی ایران در برابر عثمانیتان سود جستند. زیرا موجودیت ایران توسط عثمانیان مورد تهدید قرار گرفته بود.
این عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در ادامه افزود: کیائیان بودند که اسماعیل میرزا را در گیلان برای شاه شدن پروراندند. موقع خروج شاه اسماعیل از گیلان وی در لشت نشا وارد جنگل شد و با شالی سبز و شمشیری حمایل با این مضمون که نظر کرده است، خارج شد و شیعه اثنی عشری پس از آن، مذهب رسمی ایران شد.
وی همچنین از پیشنهاد خود به وزارت علوم برای تاسیس کرسی و قطب شیعه‌شناسی در گیلان اشاره کرد و گفت: دانشگاه گیلان می‌تواند به قطب شیعه‌شناسی تبدیل شود.
لازم به ذکر است: این مراسم با شعرخوانی دکتر پرحلم نیز همراه شد. اشاره شعر وی در مورد روستاهای گیلان با رویکرد نوستالژیک بود.
