هم‌زیستی انسان و پرندگان در فضا‌های مشترک

نشست تخصصی روز جهانی پرندگان مهاجر به میزبانی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در تاریخ ۲۱ اردیبهشت در شهر رشت برگزار شد.

شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر «فضا‌های مشترک: ایجاد شهر‌ها و جوامع دوستدار پرندگان» است و با توجه به اینکه پرندگان مهاجر در گیلان به دلیل تراکم جمعیتی، مجبور به زیست در زیستگاه‌های نزدیک شهر‌ها هستند، این نشست با تأکید بر طراحی و نگاهداری فضا‌های شهری بعنوان فضای امنی برای پرندگان مهاجر برگزار شد.

 

روز جهانی پرندگان مهاجر (World Migratory Bird Day) کمپینی برای افزایش آگاهی و تأکید بر ضرورت حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه‌های آن‌هاست. این روز هر سال در دومین شنبه‌ی ماه‌های می‌(اردیبهشت) و اکتبر (مهر) به‌ عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر نامگذاری شده است. مقابله با تهدیدهای پیش روی پرندگان و درک اهمیت اکولوژیک آن‌ها، نیازمند همکاری‌های بین‌المللی است.

 

بررسی نقش پرندگان مهاجر در چرخه‌های زیستی، اهمیت تالاب‌ها و زیستگاه‌های محلی در حفظ مسیرهای مهاجرتی، تهدیداتی نظیر تخریب زیستگاه‌ها، تغییرات اقلیمی، آلودگی‌ها و شکار غیرمجاز
از موضوعات و محورهای این نشست علمی بود.

 

۵۵ درصد گونه‌ها در جهان روند کاهشی طی می‌کنند
« فرهاد حسینی طایفه»رییس اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در این نشست گفت؛ تلاش کردیم فرصتی فراهم کنیم که بیشتر به پرندگان مهاجر و حضورشان در شهرها و زندگی ما بیاندیشیم.

 

وی اضافه کرد: باید شرایطی فراهم کنیم که پرندگان تمام مراحل رشد و زندگی خود را با احساس امنیت کامل و آرامش کاملی در کنار انسان‌ها بگذرانند.

 

حسینی طایفه در بخشی دیگر از این مراسم با اشاره به مطالعات خود درباره پرندگان آبزی در تالاب‌های فارس و انزلی بیان کرد: این پرندگان در زمستان بصورت تجمعی در یک حوزه‌ی آبزی جمع می‌شوند و بسیاری از پرندگان در تالاب‌های گیلان از این نوع هستند.

 

وی با بیان اینکه ۵۵ درصد گونه‌ها در جهان روند کاهشی طی می‌کنند و در آسیا ۶۴ درصد آن‌ها کاهش یافته است خواستار سرشماری پرندگان به ویژه آبزی بصورت جدی‌تر شد.

 

از هر ۸ گونه، یک گونه در معرض انقراض است
« منا ایزدیان» مدیر گروه تنوع زیستی پژوهشکده محیط‌زیست نیز، بیان کرد: شعار امسال «فضاهای مشترک؛ ایجاد شهرها و جوامع دوستدار پرندگان» است که بر برنامه‎‌ریزی شهری پایدار و تلاش برای هم‌زیستی انسان و پرندگان تمرکز دارد.

آمارها نشان می‌دهد؛ «۴۹درصد از جمعیت پرندگان جهان کاهش یافته و از هر ۸ گونه، یک گونه در معرض انقراض است.»

 

کاهش چشمگیر شمار پرندگان مهاجر
«سامان علینژاد»، رییس اداره‌ی نظارت بر امور حیات وحش، از کاهش چشمگیر شمار پرندگان مهاجر خبر داد: «در گذشته بیش از ۳۰ هزار پرنده سرشماری می‌شد، اما امسال این عدد به ۲۰۰۰ رسید. حضور پرندگان نشان‌دهنده‌ی مطلوبیت زیستگاه است و کاهش آن‌ها هشداری جدی است.»

 

نقش زندگی ناپایدار انسان در کاهش گونه‌ها
« عباس عاشوری»، رییس اداره‌ی محیط زیست دریایی نیز، با اشاره به تمرکز شعار امسال بر فضاهای شهری و روستایی و تفاوت آشکار آن با سال‌های پیش اشاره کرد که این موضوع نیاز به توجه بیشتر از پیش دارد و این مبحث را با مثال شفاف‌سازی کرد.

وی بیان داشت: طی یک مطالعه بر روی حاجی لک‌لک‌ها به این نتیجه رسیدند که هر بار که در نزدیکی زیستگاه این پرندگان زباله بوده ‌اندازه تخم‌های آن‌ها کوچک‌تر و نوزادان آن‌ها از این تخم‌ها سر به بیرون نمی‌آوردند. لک‌لک‌ها در نزدیکی شهرها زیاد آشیانه‌گذاری می‌کنند.

 

او، تغییر اقلیم، شکار، زباله‌های پلاستیکی، امواج نوری و آلودگی‌های نوری را از جمله تهدیدات عمده و عوامل کاهش جمعیت پرندگان مهاجر عنوان کرد و انسان با روش زندگی ناپایدار بر روی زیستگاه و شیوه زندگی پرندگان تاثیر منفی گذاشت و این تاثیر می‌تواند کل زنجیره غذایی را تغییر دهد که در نهایت به ضرر انسان است.

 

به عنوان مثال طی یک گزارش؛ پرندگان شاهین که روز شکار بود بخاطر آلودگی نوری، شب‌ها نیز به شکار می‌پردازند و از سوی تخریب زیستگاه بین راهی پرندگان می‌تواند منجر به مرگ آن‌ها شود، پرندگان مهاجر به دلیل پروازهای طولانی چربی و پروتین زیادی از دست می‌دهند و اگر در بین مهاجر فضاهای استراحت آن‌ها تخریب یا آلوده شده باشد، نمی‌توانند خود را بازیابی کنند و که منجر به نابودی آن‌ها می‌شود.

 

همچنین در ادامه در این نشست، پانته‌آ گلزاری، دکتر آلن پطروسیان، شاهین شالچی، دکتر مینا علیزاده به عنوان فعالان حوزه پرندگان مهاجر از دغدغه‌ها و تجربیات خود در حوزه پرندگان مهاجر را به اشتراک گذاشتند. پنل پایانی با موضوع «نقش تورهای پرنده‌نگری در حفاظت از پرندگان مهاجر» برگزار شد.

 

همچنین در حاشیه این نشست، نمایشگاه عکسی با ۳۰ تابلو از پرندگان مهاجر (اثر آقای عاشوری) برپا شد.

لازم به ذکر است: این نشست با حضور جمعی از کارشناسان محیط‌زیست، اساتید دانشگاه، فعالان حوزه پرنده‌نگری، دانشجویان، دوستداران طبیعت و نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد همراه بود.

در حالی‌که این نشست از لحاظ علمی غنی بود اما به نظر می‌رسد دعوت از اعضای تشکل‌های محیط زیستی چندان مورد توجه قرار نگرفت و حضور آنان کمرنگ بود.

متأسفانه به دلیل حجم بالای چالش‌های محیط‌زیستی در گیلان، موضوع آگاهی رسانی و دانش‌آموزی درباره‌ی پرندگان مهاجر در اولویت بسیاری از سازمان‌های مردم نهاد قرار ندارد.