نامش با رنج آمیخته “برنج” و از کاشت تا داشت و برداشت با مرارت و سختی همراه است. آنقدر که هفته‌ای که گذشت کار دشوار زیر تیغ آفتاب در شالیزار جان دو کشاورز را گرفت.
کار خزانه گیری و کشت شالی در سرمای اواخر اسفند و فروردین پای در گل سرد آغاز، و برداشت برنج نیز نیمه‌ی امرداد تا پایان شهریور در بحبوحه‌ی گرما و شرجی تمام می‌شود.
عملیات برداشت به دو شیوه دستی و کمباین انجام می‌شود. کشاورزان در گذشته کار را از اوایل صبح آغاز و با گرم شدن هوا متوقف می‌کردند اما در سالهای اخیر خاصه امسال با وقوع سیل‌های مخرب در نقاط مختلف کشور، نگرانی از بارش باران و ” ورس” و خوابیدگی خوشه‌ها و ضرر و زیان، موجب شده که کشاورزان در اوج گرما نیز ناچار به کار باشند.
از یک سو چون برای کار با دستگاه‌های کمباین، باید منتظر خشک شدن شبنم‌های روی شالی ماند، ناچار کار به نیم روز می‌افتد و این سلامت کشاورزان را به خطر می‌اندازد.
نکاتی که باید کشاورزان رعایت کنند
دکتر «افشین خداشناس» در خصوص نکات لازم برای کار در شالیزار گفت: گرمازدگی در بین کشاورزان، کارگران صنایع ذوب فلزات، شیشه‌گرها، کارگران ساختمانی و در یک کلام، همه کارگران فعال در محیطهای باز شایع‌تر است.
وی بیان کرد: توانش یک محیط برای ایجاد استرس گرمایی بستگی به سه عامل دارد: میزان گرمایی که توسط بدن کارگر تولید می‌شود، بار گرماییِ خارجی، و ظرفیت بدنی کارگر برای دفعِ گرما(به عبارتی مکانیزم‌های جبرانی).
در کشاورزان می‌توان این عوامل خطرساز را برشمرد: روباز بودن محیط کار، همزمانی ساعات اوج کار که با تابش بیشترین اشعه خورشید است(۱۰صبح تا ۵ عصر)، بی توجهی به استفاده از امکاناتی که در پیگشیری از گرمازدگی مؤثرند بخاطر آموزش ناکافی(کلاه، عینک، مایعات خنک با ترکیبی شبیه به پودرهای آ آر اس یا پودرسرم، تناوب در استراحت و کار در محیط خنک و فضای باز، لباس‌های سبک و گشاد، و کمبود آگاهی کافی در شناسایی اولین علایم گرمازدگی- پوست خشک و داغ، نبض تند و تنفس سریع، زبان خشک و پوست قرمز و داغ،تعریق افراطی، لرز، سردرد، جهت یابی مختل نسبت به زمان و مکان، تکلم مختل، تهوع و سرانجام توهم و غش کردن- در خود و دیگران) و عدم وجود بازنشستگی که سبب تجمیع آسیب پذیری جسمی در سنین بالاتر بخاطر بیماریهای داخلی(فشارخون بالا، دیابت، بیماریهای کلیوی و …) و گرمازدگی می‌شود.
«محمد فرد» از شالیکاران گیلانی به مرور گفت : گرما آزار دهنده است اما با توجه به مشکلات تامین کمباین و بالا بودن هزینه‌ها برخی از کشاورزان با داس برنجها را برداشت می‌کنند. وی با اشاره به زحمات کار کشاورزی اظهار کرد: کاشت برنج با صرفه نیست. قیمت کود از ۵۰ هزار تومان به ۲۰۰ هزار تومان رسیده و سم نیز گران شده است .
در آب و هوای گرم و خشک، تعریق سبب خنک شدن می‌گردد و گرمازدگی دیرتر رخ می‌دهد اما در آب و هوای گرم و مرطوب همچون گیلان گرمازدگی شایع‌تر است و زودتر رخ می‌دهد.
افزون بر راهکارهای پیشگیری ذکر شده، استحمام منظم، استراحت کافی، مصرف منظم غذا و مایعات با کیفیت و خواب کافی هم بسیار مؤثر است.
رنج برای کشاورز، سود نصیب دلال
در این خصوص «محمد فرد» از شالیکاران گیلانی به مرور گفت : گرما آزار دهنده است اما با توجه به مشکلات تامین کمباین و بالا بودن هزینه‌ها برخی از کشاورزان با داس برنجها را برداشت می‌کنند.
وی با اشاره به زحمات کار کشاورزی اظهار کرد: کاشت برنج با صرفه نیست. قیمت کود از ۵۰ هزار تومان به ۲۰۰ هزار تومان رسیده و سم نیز گران شده است .
الان برنج هاشمی بین ۸۰ تا ۹۰ تومان به فروش می‌رود. اما بسیاری از کشاورزان گدا بهار (اردیبهشت) محصول شالیزارهایشان را پیش فروش کرده‌اند و بیشتر سود به جیب دلالان می‌رود.
امسال آب کشاورزی در منطقه ما (لشت نشاء) کم بود و با مشقت و زحمت آبیاری کردیم.
وی با اشاره به این که زمینها عمدتا برای زراعت بهسازی نشده افزود: پمپاژ آب هزینه را حدود پنج تا شش میلیون تومان بالا می‌برد. برخی محلات استخر آبیاری دارند و از آنجا پمپاژ می‌کنند. یک سری که به رودخانه‌های اصلی نزدیک نیستند آبهای اضافه شالیزارها را به مصرف می‌رسانند.
هزینه تولید برنج بالاست
«چنگیز شبرنگ» کارشناس کشاورزی گفت : پارسال به علت گرمای شدید و بارندگی بی موقع در زمان تلقیح برنج درصد تبدیل شلتوک به برنج سفید بسیار پایین آمد و قیمت شلتوک حول و حوش ۳۰ تومان بود.
وی یادآور شد: امسال از روز اول هزینه‌های کاشت و داشت و برداشت بالا بود و این روی قیمت فروش تاثیر می‌گذارد .
یک کارشناس کشاورزی متذکر شد: برای حفظ سلامت کشاورزان و همین طور محصول، بخش ترویج اداره جهاد کشاورزی باید آموزشهایی را به شالیکاران ارائه دهند. زمان مصرف سموم مرتب هشدار داده شود که حداقل سه هفته مانده به برداشت از مصرف هرگونه سموم خودداری کنند.
به گفته وی شلتوک به قیمت کیلویی متوسط ۵۰ تا ۵۳ تومن به فروش می‌رسد و از ۱۰۰ کیلو شلتوک حدود ۵۳ کیلو برنج سفید حاصل می‌شود.
پارسال شلتوک کیلویی ۳۰ تومان از کشاورز خریداری شد و دلالان سودجو به مرور زمان قیمت را تا ۱۲۰ تا ۱۳۰ تومان و کشاورز سودی نبرد.
این کارشناس کشاورزی متذکر شد: برای حفظ سلامت کشاورزان و همین طور محصول، بخش ترویج اداره جهاد کشاورزی باید آموزشهایی را به شالیکاران ارائه دهند. زمان مصرف سموم مرتب هشدار داده شود که حداقل سه هفته مانده به برداشت از مصرف هرگونه سموم خودداری کنند.
شبرنگ با اشاره به پایین بودن میزان برداشت برنج در مزارع استان گیلان نسبت به استانداردهای جهانی دلیل این امر را کشت همچنان سنتی این محصول در شالیزارهای استان عنوان کرد.
این کارشناس کشت مکانیزه، تسطیح و یکپارچه سازی اراضی را از جمله راهکارهای باصرفه شدن تولید شالی عنوان کرد.
گیلان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج در کشور به شمار می‌آید که با ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری، رتبه اول کشور را از لحاظ سطح زیرکشت و رتبه دوم تولید برنج را به خود اختصاص داده‌است.
هر ساله بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن شلتوک از شالیزارهای گیلان برداشت می‌شود که از این مقدار ۷۵۰ هزار تن برنج سفید استحصال می‌شود. ۲۸ درصد اشتغال و ۴۸ درصد اقتصاد استان گیلان بر پایه کشاورزی است و ۳۰۰ هزار خانوار بهره ور از کشاورزی در استان گیلان فعالیت می‌کنند.
سد سفیدرود بعنوان تامین کننده اصلی آب کشاورزی گیلان حدود ۸۰ درصد آب مورد مصرف در کشت برنج را تامین می‌کند.
