رشت همیشه زنده بوده و هست

به همت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری رشت و با همکاری پژوهشکده گیلانشناسی دانشگاه گیلان نشست تخصصی رشت پژوهی دهم دی ماه در سالن این پژوهشکده در رشت برگزار شد.

در این نشست که با حضور جمعی از اساتید، فرهیختگان، فرهنگیان، پژوهشگران، مورخان و گیلانشناسان برگزار شد، دکتر احمد سمیعی گیلانی، احمد اداره چی، مهندس روبرت واهانیان و دکترعلی امیری در یک میزگرد تخصصی برای حاضران صبحت کردند. همچنین دکتر حاج محمدی شهردار رشت نیز پیرامون وضعیت کنونی رشت مطالبی ارایه کرد.

گفتنی است فاطمه شیرزاد، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی و گردشگری شورای اسلامی ، رضا رسولی ، محمد حسن عاقل منش از اعضای شورای اسلامی شهر و مدیران شهرداری رشت نیز در این نشست حضور داشتند. همچنین شاهنامه خوانی توسط دو دانش آموز و تقدیر از سخنرانان از دیگر برنامه های این نشست بود.

رشت شهر خاطره ها و مرکز فرهنگ

دکتر «سیدهاشم موسوی»، رییس پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان در این نشست با بیان اینکه تاریخ شفاهی داستان زندگی و شیوه‌ای پژوهشی برای کشف گذشته گفت: استادانی که امروز در این نشست حضور دارند در واقع شاهدان زنده گذشته ما و رشت هستند که از زندگی و تجربه خود در رشت برای ما سخن می گویند.

وی رشت را شهر زندگی، شهر خاطره‌ها و مرکز فرهنگ دانست و یادآور شد که امروز شهر رشت همان شهر قدیمی که بسیاری از بزرگان می‌شناسند نیست و گفت: اما این شهر هنوز زنده است و مردم در خیابان چیزهای فراوانی برای آموختن دارند و معتقدم که رشت فقط یک مکان نیست بلکه باید از رشت به جهان و ‌محیط پیرامون خود نگاه کنیم.

رشت یک شهر تمام فرهنگی

«استاد احمد سمعی گیلانی»، پدر ویراستاری نوین نیز که در دهه دهم زندگی خود هستند در مورد ساختار رشت در حدود صد سال پیش گفت: من کودکی، نوجوانی و جوانی خود را در رشت گذراندم و پس از آن نیز ایام عید و تابستان به رشت می آمدم. آن موقع رشت به محلات متعددی تقسیم می شد که عموما بین دو رودخانه در غرب و شرق رشت محصور بود. محلات رشت از جمله ساغریسازان، بادی الله، گذر معین، سبزه میدان، خمیران کیا، خمیران زاهدان، کرف آباد، پیرسرا و …خودکفا بودند. یعنی در هر محله مسجد، مدرسه، حمام، آرایشگاه، خیاطی و بقیه چیزها بود و همه احتیاجات افراد آن محل همانجا رفع می شد. آن موقع اینطور نبود که محله اعیان نشین و فقیر نشین جدا باشد. بلکه در یک کوچه هم ساختمان های اعیانی بود و هم ساختمان های معمولی. در رشت عموم خانه ها حیاط داشت و یک طبقه بود. فقط بعضی از خانه ها که انگشت شمار بودند دوطبقه بودند و ساختمان سه طبقه وجود نداشت بجز ساختمان سه طبقه جلوه.

وی با بیان اینکه در رشت فقط چهار یا پنج مدرسه ابتدایی دولتی از جمله رودکی و عنصری و چند دبستان ملی(خصوصی) وجود داشت گفت: دبیرستان شش کلاسه هم یکی در رشت و یکی در انزلی بود.

عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: روحانیان رشت نیز عموما تحصیل کرده نجف و مجتهد بودند. از نظر علم جدید نیز با اینکه آن موقع در رشت دانشگاه نداشتیم ولی ما خودمان در سالهای چهارم و پنجم و ششم دبیرستان استادانی داشتیم که تحصیل کرده فرانسه بودند. و در کل رشت یک شهر تمام فرهنگی بود. و کسانی که می خواستند به اروپا بروند باید به رشت و بعد به انزلی می آمدند. بنابراین رشت در آن موقع یک ساختار عقلانی داشت و بطور نامتوازن توسعه پیدا نمی کرد. روستاییان هم به شهر مهاجرت نمی کردند و خودشان تولیدگر بودند نه مصرف گر.

به گفته استاد سمیعی رشت دارای  باغ های متعدد از جمله باغ محتشم، باغ علی ریش، باغ حکیم و…بود که دانش آموزان وقتی می خواستند برای امتحانات آخر سال آماده شوند برای مرور درس هایشان به این باغ ها می رفتند.

استاد سمیعی با تاکید بر اینکه رشت همیشه زنده بوده و هست افزود: آن موقع روستاها از هم جدا بودند الان به هم متصل شدند، یعنی روستاها تبدیل به بخش یا شهر شدند و الان مرزی بین روستاها نیست که البته این چیز خوبی نیست. چون هر جا که شهر هست همه ادارات دولتی هم باید آنجا باشد و یک جمعیت کاذبی پیدا می کند. من متاسف هستم که حتی جاهایی که در رشت بکر بود الان جزو شهر شده اما هیچ نقشه درستی ندارد یعنی آنجا شهرک سازی نشده است. اگر در زمین های بکر که به شهر ملحق شده بود با توجه به نقشه کار می شد شهر رشت زیبایی خودش را حفظ می کرد.

جابجایی پازل شهر رشت

دکتر «ناصر حاج محمدی»، شهردار رشت با بیان اینکه بنده گیلانی نیستم ولی هرگز بی‌ارتباط با گیلان نبودم و قبل از اینکه به عنوان شهردار رشت معرفی شوم در اکثر اوقات برای گذراندن اوقات فراغت به شهر رشت سفر می‌کردم و کارم را نیز از مازندران آغاز کردم و امروز هم ارتباط بسیار صمیمانه‌ای با مردم شمال دارم. سه استان‌ شمالی به‌علت موقعیت جغرافیایی و قرارگیری آنها در حاشیه دریای خزر و به لحاظ برخورداری از جنگل‌ها و مراتع دارای اهمیت خاصی در کشور هستند. رشت امروز از امتیاز شهر خلاق خوراک‌شناسی از سوی یونسکو برخوردار است و در سراسر دنیا شهر رشت را با عنوان شهر خلاق خوراک‌شناسی می‌شناسند.

وی با بیان اینکه استان گیلان از نظر تجاری و فرهنگی یک استان منحصربه‌فرد بود گفت: نخستین ریل را‌ه‌آهن کشور حدود ۱۵۰ سال پیش در گیلان گذاشته شد و بیشتر ارتباطات ایران با کشورهای اوراسیا و سایر کشورها نیز از طریق گیلان بود.

شهردار رشت با تاکید بر اینکه مشکلات رشت یک شبه و یک ساله بوجود نیامد گفت: طی ده های اخیر محله به معنای واقعی کلمه در شهر رشت شکل نگرفت و متاسفانه امروز رشت دارای مسائل و مشکلات مختلفی است. از سوی دیگر ۳۵ سال زباله شهر را در بهترین و زیباترین مکان شهر ریختیم. یا پارکینگ مناسب در مرکز شهر نداریم. و یا چرا امروز یک ساختمان ۲۰ طبقه زیبا در شهر رشت وجود ندارد. به گفته وی شهر رشت امروز همانند پازلی است که جابجا شده و با مشکلات بسیاری اعم از ترافیک و نداشتن زیرساخت‌های مناسب روبه‌رو است.

حاج محمدی گفت: این مشکلات هم یک شبه برطرف نمی‌شود بلکه باید با اقدامات مناسب و از طریق جذب سرمایه‌گذار مشکلات را کاهش داد و ما با کمک شورای پنجم در حال انجام ‌کارهای اساسی برای این شهر هستیم.

ساختمان شهرداری نماد مردم رشت

مهندس «روبرت واهانیان» استاد معمار و شهرساز نیز با بیان خاطراتی از بازسازی ساختمان شهرداری که در جریان برف سال ۸۳ دچار آسیب شده و فرو ریخته بود در ترمیم برج ساعت شهرداری گفت: ساختمان شهرداری رشت نه تنها نماد شهر رشت بلکه نماد مردم رشت است.

وی ادامه داد: مردم رشت آنچنان این میدان و ساختمان شهرداری را دوست دارند که مسیرشان را طوری انتخاب می کنند تا از این میدان تاریخی عبور کنند. البته من با توجه به تجربه نزدیک چهل ساله ام در معماری و شهرسازی که از زمان تحصیل در دانشگاه تهران شروع شده باید بگویم متاسفانه در سال های اخیر ترکیب این میدان را که حافظه تاریخی شهر بوده است بهم زدند و سیمای میدان و اطراف آن با خود آن مجموعه ساختمان شهرداری دیگر همخوانی ندارد. چون رشت بدون آن میدانی که پیشینیان ساخته بودند میدان یتیمی بنظر می رسد. حتی به اعتقاد من جابجایی مجسمه سردارجنگل نیز از یک طرف میدان به طرف دیگر آن کار درستی نبوده است. همه اساتید شهرسازی با چهار دوره فرهنگی شهرسازی آشنا هستند.

وی با اشاره به تاریخچه رشت بعد از فرمان مشروطه گفت: روز دهم انتخابات انجمن شهر در محلات هفت گانه برگزار می شود و در روز هفدهم در رشت بلدیه تاسیس می شود و حاج میرزا خلیل به عنوان اولین شهردار رشت شروع به کار می کند. ولی علی رغم تاسیس بلدیه، با توجه به موقعیت، شهر رشت نتوانست شاهد تحولات زیادی در شهرسازی باشد. دو رخداد بسیار عظیم تاریخی یعنی اولی مشروطه و دومی جنبش جنگل آنچنان درهم ریختگی در این پهنه بوجود می آورند که نمی شود بر حاج میرزا رفیع انتقاد کرد که چرا سیزده سال شهردار بودی و کار مفیدی برای رشت انجام ندادی. ولی بعد از جنبش جنگل در زمان پهلوی اول برای نمایش قدرت از قزاق ها استفاده شد و رشت از پاییز ۱۳۰۲تا ۱۳۰۵ ما چهار شهردار نظامی را در رشت می بینیم که حداقل ساختمان شهرداری رشت و خیابان سپه ثمره فعالیت آنهاست.