بازآفرینی؛ کالایی شدن زمین و مسکن را پایه‌ریزی می‌کند / شهر با منطق کالایی شدن رشد می‌کند
در نشست بازآفرینی شهری مطرح شد:
عصر روز گذشته ۱۴ آبان نشست بازآفرینی شهری در سالن رحمدل مجتمع خاتم‌الانبیا برگزار شد. گروه مطالعاتی ده شهر برگزارکننده این نشست بود. این برنامه با حضور جمعی از متخصصان معماری و شهرسازی و همچنین علاقه‌مندان این حوزه برگزار شد.
«مجید ابراهیم پور» فارغ التحصیل حوزه معماری و شهرسازی سخنران این نشست با نگاه انتقادی به بررسی موضوع بازآفرینی شهری پرداخت. او عنوان ارائه خود را «بازآفرینی؛ تکرار سیاست‌های رونق بخشی به بازار مستغلات» انتخاب کرده بود.
ابراهیم پور با طرح این سؤال که آیا بازآفرینی نجات‌بخش است؟ گفت: باید بدانیم یک ایده صرفاً نمی‌تواند نجات بخش باشد. بازآفرینی گفتمان جدیدی است که توسط قدرت قاپیده شده از معنا تهی و هرچه می خواهند در آن می ریزند تا بعد از شکست در سیاست های مسکن همان سیاست‌های نوسازی را اجرا کنند.
رشت به سمت پیرامون رشد کرده است . همیشه بازار در مرکز شهر قلب تپنده شهر بود اما گویی با بازآفرینی پیامی مطرح می شد که دیگر بازار قلب تپنده نیست و مسکن تبدیل به کالا شده است، در بافت‌های قدیمی فرایند نوسازی شکل گرفته است. شهر با منطق کالایی شدن رشد می‌کند.
ابراهیم پور سپس به انحراف مسئله ای از سوی مطرح کنندگان بازآفرینی اشاره کرد و گفت: بحران ایمنی و تاب‌آوری پایین در برابر بلایا، افت منزلت مکانی و بحران هویت، بحران محیط‌زیست، فقر شهری، گسترش آسیب‌های اجتماعی به عنوان مسائل و چالش‌های بافت‌های قدیمی عنوان‌شده است. بافتی که از طرف آن‌ها ناکارآمد معرفی می‌شود.
مسکن به کالا تبدیل شده است
این متخصص حوزه معماری سپس ادامه داد: اگر به اتفاقات صدسال اخیر کشور نگاه کنیم متوجه می‌شویم که محل زیست مردم تبدیل به سوداگری شده است. یعنی زمین کالایی است که می‌توانید بخرید و بفروشید. ساختمان نه بر اساس نیاز بلکه برای سودآوری ساخته می‌شود. او سپس به نمودارهایی اشاره می‌کند که نشان می دهد درزمانی که کشور با رشد درآمدهای نفتی روبرو بوده ساخت وساز روند افزایشی داشته است.
ابراهیم پور سپس در ادامه به پدیده شهر فروشی پرداخت. او با مقایسه نقشه شهر رشت در ۳۰ سال گذشته، گفت: شهر به سمت پیرامون رشد کرده است . همیشه بازار در مرکز شهر بازار قلب تپنده شهر بود اما گویی با بازآفرینی پیامی مطرح می شد که دیگر بازار قلب تپنده نیست و مسکن تبدیل به کالا شده است، در بافت‌های قدیمی فرایند نوسازی شکل‌گرفته است. او ادامه داد: شهر با منطق کالایی شدن رشد می‌کند.
بازآفرینی، کلید ِ فروش مرکز شهر
ابراهیم پور سپس به سیاست‌های نوسازی کشوری بعد از زلزله بم اشاره کرد و گفت: سیاست‌های نوسازی بعد زلزله تراکم تشویقی دادند تا سرمایه گذاری جذاب باشد. بازآفرینی کلید تحول است تا مرکز شهر را بفروشد.
این متخصص حوزه معماری گفت: بازآفرینی را به مفهوم بافت کالبدی تقلیل دادند چون کالبد ملموس وهمان چیزی است که می‌تواند به کالا تبدیل شود.
ابراهیم پور با اشاره به کار بردن واژه ناکارآمد برای مناطق موردنظر بازآفرینی شهری این سؤال را مطرح کرد که چه شاخصی می تواند کارآمدی و ناکارآمدی تعیین کند؟ او ادامه می داد: به نظر می آید «سود» جواب این سؤال باشد.
این متخصص حوزه معماری سپس با اشاره به تعریف بسیار گسترده‌ای که برای بازآفرینی شهری « سیاستی جامع و یکپارچه‌سازی برای پیشگیری و حل مشکلات شهری در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، و… » در نظر گرفته‌شده است، گفت: اما آنچه در حقیقت دیده می‌شود این است که بازآفرینی کالایی شدن زمین و مسکن را پایه ریزی می‌کند.
پروژه‌هایی بی ربط به بازآفرینی اجراشده است
او سپس بیان کرد: در ساختار انجام پروژه‌های بازآفرینی بخش خصوصی، شهرداری‌ها، دولت ، توسعه گران دیده شده اند و فقط مردم درجایی هستند که به عنوان مردم فقیر صاحب زمین در مرکز شهر حضور دارند. اما وقتی زمینش را گرفتند دیگر هیچ مشارکت و تأثیرگذاری برای او پیش‌بینی‌نشده است.
بازآفرینی شهری دوباره نیاز به بازشناسی دارد و ما باید به دنبال چانه‌زنی‌های نهادی و کنترل و شکل‌گیری مقاومت‌های خرد باشیم. نظارت بر عملکرد نهادهای دولتی و مطالبه شفافیت و تلاش برای مشارکت ساکنان در طرح‌های بازآفرینی را از دیگر راهکارهای بهبود بازآفرینی است.
او یکی از مصادیق این نادیده گرفته شدن را در پروژه زرجوب رشت دانست و گفت: در هیات داوری انتخاب پروژه مردم حضور ندارند.
ابراهیم پور سپس به لیست پروژه‌های بازآفرینی شهر رشت اشاره کرد و پروژه‌های انجام شده و در حال انجام را بی‌ربط به این موضوع عنوان کرد. در جدول مورد اشاره ابراهیم پور جمع‌آوری آب‌های سطحی، ساخت مدرسه، سالن ورزشی و کتابخانه عمومی پروژه‌هایی بودن که بااعتبار بازآفرینی به سرانجام رسیده بودند.
بازآفرینی نیاز به بازشناسی دارد
او در پاسخ یه اینکه چه باید کرد؟ گفت: بازآفرینی شهری دوباره نیاز به بازشناسی دارد و ما باید به دنبال چانه‌زنی‌های نهادی و کنترل و شکل‌گیری مقاومت‌های خرد باشیم. او نظارت بر عملکرد نهادهای دولتی و مطالبه شفافیت و تلاش برای مشارکت ساکنان در طرح‌های بازآفرینی را از دیگر راهکارهای این موضوع دانست.
ابراهیم پور همچنین با بیان اینکه در این مناطق نبض زندگی وجود دارد درحالی‌که فقط به دنبال ناکارآمدی در این مناطق هستند. او با تأکید بر اینکه رگه‌های حیات وجود دارد گفت: باید بر اساس همین رگه های بازآفرینی شکل بگیرد. چرا که راه حل از دل واقعیت موجود درمی‌آید.
بعد از صحبت‌های سخنران حاضرین در نشست به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند.
