امروزه مطابق آنچه از مشاهدات و اخبار بر می‌آید، در دنیا با چالش‌های محیط‌زیستی بسیاری مواجه هستیم. هدر رفت ضایعات غذایی به عنوان یکی از این چالش‌ها و نیز یکی از مهم‌ترین معضلات جهانی مطرح شده است.
براساس گزارش‌های سازمان ملل متحد، هر ساله حدود یک سوم غذای تولید شده برای مصرف انسان، یعنی حدود ۱.۳ میلیارد تن، در جهان هدر می‌رود و این میزان دور ریز نه فقط در زمان مصرف، بلکه در تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و فرآوری و تولید، توزیع و مصرف رخ می‌دهد.
این هدررفت ظاهرا فقط غذاست ولی در واقع هدر رفت منابع طبیعی همچون آب، خاک و انرژی را نیز شامل می‌شود. به عبارتی میزان آب مورد نیاز برای تولید منابع غذایی هدر رفته معادل ۲۵۰ کیلومتر مکعب بوده و نیز این میزان ضایعات معادل هدر رفت ۲۸% از زمین‌های زراعی جهان هم هست.
همچنین دور ریز ضایعات غذایی منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای (۸ تا ۱۰% از کل گازهای گلخانه‌ای جهان که معادل است با ۴.۴ میلیارد تن دی‌اکسید کربن در سال) می‌شود. این میزان هدر رفت غذا در سال منجر به زیان اقتصادی به ارزش حدود ۹۴۰ میلیارد دلار هم می‌شود.
از این رو بسیاری از کشورها و نیز فعالان محیط‌زیست در تلاشند تا روندی موثر در بازیافت و کاهش ضایعات غذایی ایجاد کنند و با آموزش و آگاهی دادن به جامعه در جهت احیای آن گام بردارند.
چرا کاهش ضایعات غذایی مهم است؟
برای تولید هر ماده غذایی، به منابعی چون آب (آب پنهان یا آب مجازی)، خاک، انرژی و مواد شیمیایی نیاز است و وقتی غذا هدر می‌رود این منابع هم همراه آن هدر می‌روند. مثلا برای تولید و رشد یک سیب به ۷۰ لیتر آب نیاز است و در صورتی که یک سیب دورریز شود ۷۰ لیتر آبی که برای رشد آن صرف شده نیز دور ریز می‌شود.
از طرفی ضایعات غذایی به محل دفن و دپو زباله هدایت می‌شوند که یکی از تبعات آن انتشار گازهای گلخانه‌ای چون متان (CH۴) است. تاثیر گاز متان در گرمایش جهانی ۲۵ برابر CO۲ است که به تشدید روند، سرعت و اثر تغییرات اقلیمی منجر خواهد شد.
بنابراین لازم است بگوییم که کاهش ضایعات غذایی می‌تواند از جهات بسیاری به کاهش فشار بر منابع طبیعی، کاهش تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند و نیز کمک بسیاری به تامین امنیت غذایی جامعه، بویژه در مواقع خشکسالی و بحران‌های اقتصادی، خواهد کرد.
لذا تأثیر مثبت کاهش ضایعات غذایی را هم بر محیط‌زیست، اقتصاد و هم جامعه شاهد خواهیم بود. یکی دیگر از این تاثیرات مثبت، که در نتیجه راه‌اندازی و فراگیر شدن طرح کاهش ضایعات غذایی خواهیم دید و شاید کمتر بدان توجه شده، اشتغال‌زایی در صنایع غذایی و صنایع مرتبط با بازیافت و تولید کمپوست و کودهای ارگانیک خواهد بود.
اما با وجود فعالیت‌های مختلفی که انجام شده هنوز هم شاهد این دور ریز و هدر رفت هستیم! هنوز هم مادرانی را می‌بینیم که کودکانشان را تشویق به انداختن زباله و پاکت پفک و بستنی و .. به خیابان می‌کنند!! البته این میزان هدر رفت فقط توسط مصرف‌کننده اتفاق نمی‌افتد بلکه در صنایع تولیدی و کارگاه‌ها نیز میزانی از هدررفت مواد غذایی را شاهد هستیم.
راهکارهای عملی برای مدیریت ضایعات غذایی
اولین و موثرترین آن فرهنگ‌سازی و تلاش برای کاهش تولید زباله از مبدا یعنی خانه است. اولین قدم یعنی خودمان!، نه فقط برای کاهش ضایعات غذایی، بلکه برای کاهش تولید زباله از هر نوعی و این تلاش فقط مربوط مرحله بعد از خرید و مصرف مواد غذایی یا سایر مواد مصرفی نیست، بلکه یعنی خرید دقیق و متناسب با نیاز روز، خرید با ساک پارچه‌ای بجای پلاستیک (جهت کاهش ضایعات پلاستیکی)، و استفاده از غذاهای باقیمانده با ذخیره‌سازی آن.
در صورت قابل استفاده نبودن غذا می‌توانیم از ضایعات غذایی کمپوست تهیه کنیم. پس می‌توان گفت تبدیل ضایعات غذایی به کمپوست به ما کمک می‌کند که کمتر از کودهای شیمیایی استفاده کنیم و به مرور باعث بهبود کیفیت خاک کشاورزی شده و در نهایت بهبود محصولات بهره‌برداری شده. از این کمپوست برای گلدان‌ها و باغچه‌های کوچک در خانه نیز می‌توانیم استفاده کنیم.
یکی دیگر از روش‌های برای مدیریت ضایعات غذایی، تولید بیوگاز است که یک تکنولوژی پیشرفته و موثر برای مدیریت و تولید انرژی پاک و زیست تخریب‌پذیر است. بیوگازها از طریق تجزیه بی‌هوازی مواد آلی (در اینجا ضایعات غذایی) توسط میکروارگانیسم‌ها در یک محیط بدون اکسیژن انجام می‌شود. این روش هم یک راه‌حل موثر برای حل مشکلات محیط‌زیستی و بحران انرژی پاک است و هم از نظر اقتصادی سودآوری خواهد داشت.
آموزش و فرصت‌های نسل آینده
مواردی که گفته شد تعدادی از راهکارهایی هستند که برای کاهش و مدیریت ضایعات غذایی پیشنهاد و معرفی شد‌ه‌اند. اما آیا تا به الان از طرف سازمان‌های مسئول در این زمینه آموزش و آگاهی‌رسانی برای مردم وجود داشته است؟
حتی در زمینه کاهش ضایعات برای کارخانجات تولیدی و کارگاه‌ها آموزش‌ها و نظارت‌هایی باید انجام شود تا در سطح بالاتری این کاهش را شاهد باشیم. همه ما می‌دانیم و شنیده‌ایم که بهترین زمان برای آموزش از سنین کودکی است، یعنی آموزش به کودکان در کودکستان‌ها و مدرسه‌ها، ما چقدر در این زمینه موفق عمل کرده‌ایم؟
نسل امثال من در گذشته چنین آموزش‌هایی در مدارس را به خاطر ندارد، اما آیا اکنون نسل آینده ما در مدارس برای حفظ محیط‌زیستشان آموزش می‌بینند؟ آیا حداقل برای والدین این کودکان آموزش‌هایی داشته‌ایم؟ آیا نسل آینده ما فرصت و شانس برخورداری از آموزش‌های درست در زمینه کاهش زباله، بازیافت زباله، و به عبارتی بهتر حفظ محیط‌زیست را خواهند داشت؟
نظرات بسته شده است.