جمعیت اتحاد اسلام

درباره‌ی انگیزه‌ی میرزا و یارانش از خیزش جنگل، بسیار نوشته‌اند. برخی او را یاغی و جدایی‌طلب خوانده‌اند و برخی دیگر خادم و شهید راه وطن؛ ایران. این‌گونه که از اسناد آزادشده‌ی شوروی‌ها بر می‌آید، گویی روس‌ها طرح پیچیده‌ای هم برای جدایی جغرافیای گیلان از محدوده‌ی سرزمینی ایران با بازوی جنگل، داشته‌اند. این‌که دقیقن چه شد و با چه نیت میرزا و جنگلی‌ها با روس‌های سوسیالیست، دست اخوت دادند و درآمیختند، علی‌رغم بسیار گفته‌ها و نوشته‌ها، البته از آن فرازهای گنگ و غبارالوده‌ی تاریخ معاصر است که پاسخ به آن مداقه‌ی بیشتر در اسنادِ یافته…