اوضاع و احوال نامناسب بافت تاریخی و رنجوری میدان اصلی بندر انزلی از جمله دغدغه‌های کنشگران مدنیِ این شهر ساحلی‌ست. ساختمان‌های بلند حوالی فانوس دریایی شهر قد می‌کشند و بناهای تاریخی ارزشمند مهجور مانده‌اند. نبود توجه به اهمیت میراث فرهنگی، ساخت و سازهای نامطلوب، نگهداری نامناسب از فضاهای تاریخی شهری نظیر بلوار معروف انزلی و بازار سپه از جمله زخم‌های ناسوری است که بر پیکر بندر مه‌آلود به خوبی هویداست. زخم‌هایی که فعالان مدنی و فرهنگی و اصحاب رسانه‌ی این شهرستان بارها و بارها بدان پرداخته‌اند، اما متاسفانه کمتر نتیجه‌بخش بوده است.
هر چند در سالهای اخیر مرمت ساختمان قدیمی دادگستری و عمارت قندچیان بارقه‌ای از امید در قلب این شهر برافروخته است اما ممانعت از زوال میراث فرهنگی انزلی و حفظ هویت این شهر، نیازمندِ عزم جدی و اقدامات موثر و خردمندانه‌ی بسیار است. اقداماتی که می‌تواند ماحصل مشارکت متولیان ذی‌ربط، کارشناسان، کنشگران و مردم باشد. اما در همین راستا نخستین نشست از سلسه نشست‌های «معماری برای شهری بهتر»عصر نخستین روز از مرداد در انزلی برگزار شد.
«آرمین صافدل» دبیر کمیسیون فرهنگی انجمن طرفداران توسعه‌ی بندر انزلی در آغاز این نشست با تاکید بر اهمیت مشارکت شهروندان، کارشناسان و مدیریت شهری در شکل‌گیری گفتمان‌‌ها به منظور ارائه و اجرای ایده‌ها در عرصه‌ی شهری اظهار کرد: انزلی بعنوان شهری ساحلی، بندری و تالابی درک شده است اما در این میان وجه تاریخی این شهر مغفول واقع شده یا به اندازه کافی بدان پرداخته نشده است .
وی در ادامه با بیان این که بندر انزلی دارای پیشینه‌ی تاریخی و موثر به ویژه در تاریخ معاصر ایران است، افزود: این شهر یکی از ۱۶۸ شهر ایران است که بافت تاریخی برایشان مصوب شده اما متاسفانه بافت تاریخی این شهر دچار سردرگمی‌ست و بحال خود رها شده است.
این فعال حوزه‌ی میراث فرهنگی همچنین توجه شورای اسلامی شهر و شهرداری انزلی در دوره‌‌ی کنونی را انگیزه‌ی دیگری برای شکل‌گیری این نشست‌ها دانست و یادآور شد: شورای شهر و شهرداری در دوره‌های پیشین توجه خاصی به بافت تاریخی نداشتند اما امسال برای گذرهایی از بافت تاریخی بودجه در نظر گرفته شده و این تغییر رویکرد موجب دلگرمی‌ست.
دو روایت شنیدنی
«روایت شهر و میدان» عنوان سخنرانی «علیرضا مشهدی میرزا» دانش‌آموخته‌ی کارشناس ارشد معماری، نخستین سخنران این نشست بود که به شرح تجاربش در عرصه‌ی طراحی ۴ میدان در منطقه‌ی آزاد چابهار پرداخت. اهمیت توجه به اقلیم، فرهنگ مردم، عناصر بومی و کارکردهای اجتماعی در طراحی میادین از جمله مواردی بود که این کارشناس در سخنانش بر آن تاکید داشت. اما « بافت تاریخی و ضرورت احیای آن» نیزعنوان سخنرانی «شیوا آراسته» دانش آموخته ی دکترای معماری و پژوهشگر حوزه‌ی معماری زمینه‌گرا بود که از تجاربش در خصوص احیای بافت تاریخی بندر کنگ برای حاضران سخن گفت.
وی در مقدمه‌ی سخنانش نظر مخاطبان را به موضوعی مهم و عمومی جلب کرد و یادآور شد: زمانی که در شهری با یک زمینه‌ی تاریخی مواجه هستیم، باید به احیای آن بپردازیم؛ چرا که این بافت دارای ارتباط مستقیم با هویت فردی و اجتماعی آدم‌هاست. از یاد نباید برد که ارتباط کالبد و سرمایه‌ی اجتماعی بسیار مهم است و متاسفانه این موضوعی است که به فراموشی سپرده‌ایم و چنان که شاهد بوده‌ایم، طرح‌های جامع و تفصیلی باعث ایجاد تخریب بسیار شده‌اند.
این پژوهشگر با بیان این که تخریب کالبد، تخریب سرمایه‌ی اجتماعی است، اظهار کرد: اکنون این آگاهی وجود دارد که منظور از احیای بافت تاریخی، تبدیل بافت به موزه نیست، بلکه هدف آن است که زندگی در بافت تاریخی جریان پیدا کند و بعنوان یک ارزش به آن نگریسته شود. این امر سبب می‌شود که چه بسا حتی بسیار ارزشمندتر از بخش نوساز شهر محسوب شود. واقعیت این است که هویت فردی و اجتماعی ما وابسته به آنجایی است که در آن زندگی می کنیم و منظور از «جا» ابتدا خانه، سپس محله، بعد شهر و سرانجام کشور است.
اهمیت زمینه‌گرایی
بافت‌های تاریخی در شهرهای مختلف بر اساس عناصر موجود در خویش، نیازمند برنامه‌ی خاص خود هستند. آراسته دراین باره گفت: ما نمی‌توانیم با یک الگوی خاص به احیای بافت تاریخی در شهرهای مختلف بپردازیم؛ چرا که رویکردی با عنوان زمینه‌گرایی سالهاست در دنیا جریان دارد. یعنی باید برنامه، دستور یا راهکار را از زمینه دریافت کنیم و زمینه شامل مطالعات زمینه‌‌های اجتماعی، فرهنگی، محیطی و کالبدی است، بدین معنا که در این چهار دسته‌ی اصلی می‌توانیم اطلاعات را دسته بندی کنیم.
وی همچنین تصریح کرد: باید به داشته‌هامان ببالیم و این بدان معنای نیست که به عقب باز گردیم بلکه باید انسان‌هایی باشیم که هم‌زمان با پیش رفتن به سمت جلو، ریشه‌هامان را از یاد نبریم و به آن‌ها حتما رجوع کنیم، در غیر این صورت تبدیل به انسان‌هایی بی‌ریشه می‌شویم که برای نسل بعدی میراثی نداریم.
جلسه‌ی پرسش و پاسخ آخرین بخش از این نشست بود که به همت انجمن طرفداران توسعه‌ی بندرانزلی و با همکاری شهرداری و اداره‌ی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انزلی برگزار شد.
