صحتسنجی از تفاهمنامه ۴۲ میلیون دلاری گیلان با شرکت «PKE»؛
ریشهها و شاخهها؛ یک بستر و دو رویا
استان گیلان اکنون در یک منجلاب مدیریتی قرار گرفته است؛ استاندار برای گریز از چنین تنگنای سختی با سرعت بالا حرکت میکند و هر شاخهای در دسترس او باشد، حتی شاخههای «فیک»، را دست میگیرد. این عجله را نمیتوان به قیمت سلامت مردم یا شفافیت قراردادها پرداخت. دقت باید اولویت باشد. سرعت پس از دقت است که جان میگیرد.
خبر رسمی و رسانهای که هفتههای اخیر منتشر شد از امضای تفاهمنامهای بین شرکت آب و فاضلاب گیلان و یک شرکت چینی با مخفف (PKE) برای احداث و ارتقای تصفیهخانههای فاضلاب شهر رشت و ساماندهی رودخانههای زرجوب و گوهررود به مبلغ حدود ۴۲.۵ میلیون دلار خبر میدهد. منابع محلی این خبر را منتشر کردهاند.
همزمان گزارشهایی هست که این شرکت پیشتر در موضوعات مرتبط با مدیریت پسماند و تصفیه آب در تماس یا مذاکره با مقامات استان بوده است. ولی پرسش مهم این است: این «PKE» چه شرکتی است؟ آیا پیمانکار اصلی و صاحبِ تجربه بینالمللی است یا صرفا یک عرضهکننده/نماینده با پروفایل تجاری است؟ پاسخ این پرسش تعیینکننده است.
در برخی گزارشها و پستهای محلی در ایران، نقش PKE بهصورت «تأمینکننده ۸۵ درصد تجهیزات و مالی» یا مشارکت در روش EPCF (مکانیزم تأمین مالی) توصیف شده؛ اما متن توافقنامه رسمی، تعهدات فنی واضح، ضمانتنامههای اجرایی، یا بندهای مربوط به پایش محیطزیستی و تضمین عملکرد که در پروژههای حساس ضروریاند، تا زمان نگارش این گزارش بهصورت علنی و مستند منتشر نشدهاند
آنچه که درباره PKE (PK Environment) میدانیم مستند است؟
1. شرکت با نام PK Environment Corp. (یا PK Environment) یک موجودیت فعال در چین است که خود را تولیدکننده و ارائهدهنده «راهکارهای یکپارچه در کنترل کیفیت آب، تصفیه فاضلاب، و راهکارهای waste-to-energy / مدیریت پسماند» معرفی میکند. این اطلاعات از وبسایت رسمی شرکت و معرفینامههای تجاری آن قابل استناد است.
2. این شرکت در سایتهای تجاری مانند Made-in-China پروفایل تولید و محصولات (تجهیزات تصفیه، سیستمهای تصفیه شیرابه، راهکارهای B&O — black & odorous water و غیره) را فهرست کرده است؛ آدرس کارخانه/کارگاه در شنزن چین نیز در آنجا آمده است. این نشان میدهد شرکت تولیدکنندهای است که تجهیزات ارائه میدهد.
3. در شبکههای حرفهای (مثلا پستهای لینکدین) شرکت نمونه پروژههایی را منتشر کرده یا مدعی اجرای برخی پروژههای محیطزیستی شده است. اما این پستها مستقل و خارجی (منابع رسانهای معتبر بینالمللی) را بهعنوان سابقه اثباتشده پیمانکاری بزرگ تأیید نمیکنند.
4. در سوی دیگر، در چین سرمایهگذاری و توسعه فناوریهای «تبدیل زباله به انرژی» (waste-to-energy) بسیار شایع است و پروژههای عظیم مانند تاسیسات بزرگ شنزن در این حوزه ساخته شدهاند؛ اما کیفیت فنی، اثرات محیطزیستی و اعتراضات محلی به برخی از این پروژهها نیز ثبت شدهاند. این نکته کلی درباره زمینه صنعتی چین معتبر است و باید در ارزیابی PKE هم در نظر گرفته شود.
آنچه در منابع عمومی یافته نشد، نکاتی است که باید آن را نگرانکننده تلقی کرد
ـ در جستجوی منابع مستقل و معتبر بینالمللی، هیچ سند روشنی پیدا نشد که نشان دهد PK Environment با برند خود پیمانکار «EPC» کامل پروژههای بینالمللی بزرگِ تصفیهخانه یا احیای رودخانه بوده باشد. یعنی از یک سو شرکت ادعا میکند توانمندی دارد، اما از سوی دیگر، شواهد مستقل درباره سابقه اجرای پروژههای بینالمللی بزرگ با نام آن در دسترس عمومی نیست.
ـ همچنین در فضای رسمی شرکتها (فهرست شرکتهای برتر آب/تصفیه چین یا گزارشهای شناختهشده صنعتی) نام PK Environment به شکلی برجسته و قابلاتکا یافت نشد که نشاندهنده جایگاه رهبر بازار در پروژههای بینالمللی باشد. این عدمِ دیدهشدن در پایگاههای مستقل یک زنگ خطر است.
ـ در برخی گزارشها و پستهای محلی در ایران، نقش PKE بهصورت «تأمینکننده ۸۵ درصد تجهیزات و مالی» یا مشارکت در روش EPCF (مکانیزم تأمین مالی) توصیف شده؛ اما متن توافقنامه رسمی، تعهدات فنی واضح، ضمانتنامههای اجرایی، یا بندهای مربوط به پایش محیطزیستی و تضمین عملکرد که در پروژههای حساس ضروریاند، تا زمان نگارش این گزارش بهصورت علنی و مستند منتشر نشدهاند.
نگرانی آینده و ریسکهای پیشِرو
۱. ریسک پیمانکار/واسطه بودن: اگر PKE صرفا تجهیزات تأمین کند یا نقش واسطهای داشته باشد (نه پیمانکار EPC با تضمین عملکرد)، بخش فنی حیاتیِ پروژه (طراحی، ادغام فناوری، راهاندازی و نگهداری) ممکن است برعهده بازیگرانی قرار گیرد که مسؤولیتپذیری مالی و فنی کمتری دارند. پیامد: تحویل «نیمهکاره»، یا هزینههای سنگین نگهداری که باز روی دوش عمومی میماند. (پستهای محلی درباره نسبت ۸۵٪/۱۵٪ باید با سند قرارداد تأیید شوند).
۲. عدم اثبات سابقه بینالمللیِ پیمانکاری کامل: تجربه فروش تجهیزات با اجرای کامل EPC متفاوت است. اجرای پروژههای یکپارچه نیازمند تیمهای مهندسی، مالی و تضمینهای بانکی است. در صورت فقدان سابقه اثباتشده، ریسک تاخیر، ادعاهای قراردادی و خطمشیهای به اجرا نرسیده، افزایش مییابد.
۳. مسائل محیطزیستی و اجتماعی فناوریهای انتقالزباله به انرژی (در صورت ورود به این حوزه): چین نمونههای بزرگ سوزاندن زباله دارد؛ اما اعتراضات محلی و نگرانی درباره آلایندهها (دیوکسین و فلزات سنگین) نیز در کنار آن ردیابی شده است. اگر بخشهایی از پروژه شامل اجزای مدیریت پسماند یا سوزاندن باشد، نیاز به مطالعات EIA مستقل و پایش بلندمدت است.
۴. شفافیت قرارداد و تضمینهای مالی/عملکردی: تفاهمنامهها ممکن است صرفا اعلام نیت باشند؛ چیزی که واقعا ریسک را مدیریت میکند، متن نهایی قرارداد، ضمانتنامههای بانکی (performance bond)، بیمهها، و مکانیسمهای نظارت مستقل است. در قراردادهای EPC بینالمللی، رویه متداول، تقاضای performance bond، تضمینهای والد شرکت (parent company guarantees) و بازنگری توسط نهادهای ثالث است.
تجربه فروش تجهیزات با اجرای کامل EPC متفاوت است. اجرای پروژههای یکپارچه نیازمند تیمهای مهندسی، مالی و تضمینهای بانکی است. در صورت فقدان سابقه اثباتشده، ریسک تاخیر، ادعاهای قراردادی و خطمشیهای به اجرا نرسیده، افزایش مییابد
چه موضوعاتی باید حتما در قرارداد این تفاهمنامه گنجانده شود؟
تعریف نقش دقیقِ PKE در قرارداد: پیمانکار اصلی (EPC) یا فقط تأمینکننده تجهیزات؟ (اگر EPC است، نام شرکت اصلی، شماره ثبت و تضمین والد/بانک باید اعلام شود).
1. انتشار متن کامل تفاهم/پیمان (قرارداد) یا خلاصه فنی-مالی شفاف: جدول زمانی تحویل، برنامه تأمین مالی، سهم ایرانی/چینی، و شرایط فسخ و تحویل.
2. الزام به تضمین عملکرد (Performance Bond) و تضمینهای والد یا بیمههای معتبر بینالمللی — استاندارد در قراردادهای EPC. ( مطابق راهنمای World Bank/FIDIC).
3. الزام به مطالعات محیطزیستی مستقل (EIA) و اعلام شاخصهای کنترلی: اندازهگیریهای قبل و بعد (آلودگی آب، کیفیت هوا، خاکستر و فلزات سنگین) و پایش بلندمدت با گزارش عمومی.
4. تعهد به انتقال دانش و ظرفیتسازی محلی: قرارداد باید شامل الزامات آموزشی، حضور مهندسان ایرانی در مراحل راهاندازی و نگهداری و ضمانت قطعات یدکی باشد.
5. نظارت مستقل فنی و مالی: تعریف نهاد نظارتی ثالث (دانشگاه/موسسه معتبر و/یا مشاور بینالمللی) برای تایید عملکرد فنی و هزینهها.
6. شفافیت کامل: انتشار صورتجلسات، تضامین بانکی، گزارشهای فنی و صورتهای مالی مرتبط با پروژه در دسترس افکار عمومی و رسانهها باشد.
نکته مهم درباره هویت و نامهای مشابه
در بررسیها، مواردی از شرکتهایی با نامهای نزدیک (مثلا «PK Environmental Limited» در بریتانیا) یافت شد که با PK Environment چین متفاوتاند. این شباهت اسمی میتواند موجب سردرگمی و سوءبرداشت شود؛ پس قبل از هر امضایی، تطبیق هویت قانونیِ دقیق شرکت (شماره ثبت، آدرس، مدارک شرکت مادر) لازم است.
صدای ما بهعنوان کسی که از داخل ماجرا نگران است
دوست داریم از این منظر با خوانندهای محترم صادق باشیم: استان گیلان گرفتار بحرانی است که مردم روزانه هزینهاش را میدهند، از بوی آزاردهنده زباله و شیرابه تا آلودگی رودخانهها. عجله برای «حل» آن قابلفهم است. اما عجله بدون دقت، دقیقا همان کاری است که بحران را از حالت قابل مدیریت خارج میکند و به اشتباهی گرانقیمت بدل میسازد.
این تفاهمنامه با PKE میتواند فرصت باشد، اما فقط در صورتی که تبدیل به قراردادی شفاف، تضمینشده و تحت نظارت مستقل شود. اگر قرارداد صرفا روی نامِ یک شرکت خارجی، یا روی وعدههای عمومی بسته شود و تضمینهای فنی، مالی و محیطزیستی نداشته باشد، ما صرفا «امضای خبری» داشتیم، و هزینه واقعی را مردم و طبیعت استان خواهند پرداخت.
***
اگر میخواهیم از باتلاق چنین منجلابی بیرون آییم، باید با دقت و نه شتاب بیبرنامه پیش رویم. شاخههایی که در دسترساند ممکن است محکم و سترگ به چشم آیند؛ اما اگر ریشهها بهدرستی تحقیق و وارسی نشوند، بر زمین خواهند افتاد. همچون بستری که اگر رویاهای واقعی در ذهنها نپرورانیم قدرمسلم آنکه به سرابی بیش نخواهیم رسید.
منابع و مآخذ
• صفحه رسمی PK Environment Corp. — درباره شرکت و محصولات.
• پروفایل PK Environment در Made-in-China (لیست محصولات و آدرس کارخانه).
• پستهای شبکههای اجتماعی و لینکدین مربوط به PK Environment (نمونه پست پروژه).
• گزارشهای محلی و خبرهای منطقهای در خصوص تفاهمنامه ۴۲ میلیون دلاری و حضور استاندار (پستهای رسمی محلی، پوشش رسانهای محلی).
• مقالات و گزارشها درباره توسعه تاسیسات waste-to-energy در چین و نگرانیهای محیطزیستی (مثال: Yale Environment 2017؛ پوششهای رسانهای درباره پروژههای شِنژن).
• راهنماییها و رویههای بینالمللی درباره قراردادهای EPC، تضمینهای عملکرد و مدیریت قرارداد (World Bank, FIDIC و مستندات مرتبط).
• ثبت شرکت PK ENVIRONMENTAL LIMITED (بریتانیا) — جهت هشدار در مورد اسمهای مشابه.
