بار سنگین اختلالات رشد کودک بر دوش خانواده

شاید واژه‌ی اوتیسم برای بسیاری از افراد اجتماع تنها یک واژه باشد. البته افزایش آمار اوتیسم طی سالیان اخیر نشان می‌دهد که این پدیده فاصله‌ی چندانی با ما ندارد.

بر اساس آمار جهانی، نرخ شیوع آن ۲۰ برابر شده به همین دلیل ضروری است که کارهای پژوهشی گسترده ای درباره دلایل و پیشگیری از آن در کشور انجام شود. اوتیسم (Autism) نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. با وجود گسترش شیوع این اختلال، دلایل اصلی آن هنوز بطور قطعی مشخص نیست.

براساس آمار ارائه شده از سوی انجمن اوتیسم ایران به ازای هر ۶۵ تولد در کشورهای توسعه یافته، یک کودک با اختلال اوتیسم متولد می شود که این نسبت در ایران یک کودک دارای اختلال اوتیسم به ازای هر ۱۵۰ تولد است. با این حال حذف  برنامه‌های آزمایشی  غربالگری مربوط به پیش از تولد و اوتیسم شرایط را سخت‌تر هم می‌کند.

فرض کنید زن و مرد برای داشتن یک فرزند برنامه ریزی می‌کنند. از انتخاب اسم تا حدس جنسیت( البته می‌شود با دخالت جنسیت را تعیین کرد) و بسیاری از صحبت‌هایی که می‌تواند نشان از ذوق و شوق داشتن فرزند باشد. از بدو بارداری رویاهایی را در سر می‌پرورانند و حتی از هر لباس نوزادی که خوششان می‌آید ممکن است خریداری کنند و روزهای بی نظیری را سپری کنند.

پدربزرگ و مادربزرگ‌ها هم ذوق زده‌اند مخصوصا اگر بار اولی باشد که این نقش را قرار باشد تجربه کنند و همینطور عمه‌ها و عموها و دایی‌ها و خاله ها.

کودک متولد می‌شود. می‌تواند خیلی ساده در بیمارستانی دولتی و یا حتی خیلی لاکژری در بیمارستانی مدرن که شبیه به هتل است. ماه‌های ابتدایی رشد سپری می‌شود. کودک گریه‌هایی بی دلیل دارد. مادربزرگ یک چیز می‌گوید و هر شخصی که با آنها در ارتباط است نظر خودش را می‌دهد. شش ماه. یکسال. یکسال و نیم. دو سال. حالا کودک دو ساله شده و هیچ واژه‌ای ندارد! اگر از ژن‌هایی که سرعت رشد را رقم می‌زنند و حالت طبیعی رشد یک خانواده هستند صرف نظر کنیم. با کودکی روبرو هستیم که با سرعتی نامشخص در حال رشد است و حتی آهسته‌تر از بقیه‌ی نوزادان. پرچم‌های قرمز به اهتزاز در آمده‌اند! زمان مراجعه به متخصصین رشد است.

می توانید تصور کنید؟ مادری که تمام رویاهایش نیاز به تغییر دارد. او حتی آینده‌ای را برای کودکش متصور می‌شد که شاید الان کمی دور از دسترس باشد. کودک به صداها توجه ندارد. حتی خنده‌ها و گریه‌هایی بی دلیل دارد. (نوزادان به سه دلیل اغلب گریه می‌کنند: زمان گرسنگی, زمانی که پوشک خودش را خیس کرده و زمانی که دردی را احساس می‌کند). حساسیتش به نور بیشتر و یا کمتر است! گاهی با یک لمس ساده گریان می‌شود و گاهی دنبال تحریک حس‌های خود است.( حس بینایی، بویایی، چشایی، لامسه، شنیداری، حس عمقی، وستیبولار).

به مادر کودک فکر کنید. به پدر کودک بیندیشید. به حرفهای اطرافیانشان. به صحبت‌هایی که ممکن است آنها را آزرده کند. آنها رویاهایشان را باید تغییر بدهند. کاخ انتظاراتشان فرو می‌ریزد. حالا می‌گویند: ” همه کار می‌کنم تا فقط یه کلمه بگه!”

به همین سادگی!

متخصصان رشدی بهترین مکان برای مراجعه هستند. فقط آنها اجازه دارند راجع به رشد کودک ما اظهار نظر کنند. بهترین شرایط این است که در سریعترین زمان ممکن به آنها رجوع کنیم تا بتوانیم پروسه‌ی توانبخشی و خدمات رشدی را شروع کنیم. هر چه زمان تشخیص بیشتر به تعویق بیفتد  ما شانس تغییرات بزرگ را بیشتر از دست می‌دهیم. اما چگونه؟ چه کنیم؟ ما می‌خواهیم در سریعترین زمان ممکن تغییرات را رقم بزنیم. نکند دیر شود.

آگاهی تنها راهی ست که ما را به سر منزل مقصود می‌رساند. اما از چه آگاه باشیم؟ پاسخ روشن است. بهترین راه آگاهی از مراحل رشد طبیعی کودک است. این تنها راهی ست که می‌تواند اتفاقات خوب را رقم بزند. پدر و مادری که آموزش ببینند می‌توانند به موقع به متخصص مراجعه کنند. وگرنه هر روز که می‌گذرد با نظرات غیرتخصصی اطرافیان و خوش بینی‌های بیهوده زمان تشخیص به تعویق خواهد افتاد. اتفاقی که می‌تواند سالها روند تغییرات را آهسته پیش ببرد و کودک بیش از پیش از نقطه‌ی رشد واقعی اش فاصله بگیرد.

در این مقاله سعی‌ام بر این است که مراحل رشد کودک را بیاورم. و خواندنش را به تمام افرادی که می‌خواهند صاحب فرزند شوند توصیه می‌کنم. و البته در این آگاهی رسانه‌های ملی و بین المللی و آموزش و پرورش و سیستم عالی آموزش نقش مهمی دارند.

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که ژن‌ها از مؤثرترین عوامل در اختلالات زندگی ما هستند. از ناراحتی‌های جسمی تا ناراحتی‌های روانی که برآمده از عملکرد مغز هستند چنانچه رشد نیز تحت تاثیر فرمان مغز است. مغز ما می‌تواند با فعالیت‌های جسمانی رشد کند و جسم ما می‌تواند وضعیت مطلوب تری را تحت تاثیر مغز سالم تجربه کند. و این فرآیندی مادام العمر است چرا که مهم‌ترین هدف مغز, بقای جسم است.

درباره قابلیت‌های مغز در مقالات آتی خواهیم پرداخت. امیدوارم با این مقالات بتوانیم در روند آگاهی جامعه قدمی برداشته و مفید واقع شود.

توانایی های نوزاد در یک ماهگی:

– وقتی بر روی شکم قرار می‌گیرد، سر را به این طرف و آن طرف می‌چرخاند.
– اشیا را به قدرت می‌گیرد.
– به دست و انگشتان خود خیره می‌شود.
– صدا را با چشمان خود دنبال می‌کند.

توانایی های نوزاد در دو ماهگی:

– سر و گردن نگه می‌دارد در حالی که هنوز بر روی شکم است.
– دست‌ها را باز و بسته می‌کند.
– شروع به بازی با انگشتان دست می‌کند.
– با لبخند پاسخ می‌دهد.

توانایی های نوزاد در سه ماهگی:

– می‌تواند اشیا را در دست بگیرد.
– اشیا را به راحتی در دست می‌گیرد.
– سر و صدایی مانند سرخپوستان درمی‌آورد.
– از شما تقلید می‌کند. اگر شما زبان را بیرون آورید او هم زبان خود را بیرون می‌آورد.

توانایی های نوزاد در چهار ماهگی:

– بر روی بازوها فشار می‌آورد در حالی که بر شکم است.
– به اشیا چنگ می‌زند و آن‌ها را می‌گیرد.
– با صدای بلند می‌خندد.
– از بازی کردن لذت می‌برد. ممکن است اگر بازی متوقف شود گریه کند.

توانایی های نوزاد در پنج ماهگی:

– شروع به غلطیدن در جهات مختلف می‌کند.
– می‌تواند یاد بگیرد که اشیا را از یک سو به سمت دیگر ببرد.
– حباب‌هایی با آب دهانش ایجاد می‌کند.
– دنبال پدر و مادرش می‌گردد و اگر آنها را نبیند گریه می‌کند.

نمودار مراحل رشد کودک تا ۱۲ ماهگی

توانایی های نوزاد درشش ماهگی:
– از هر دو طرف می‌غلتد.
– با دست‌ها اشیا کوچک را می‌گیرد.
– سخنان نامفهوم می‌گوید.
– چهره‌های آشنا، دوستان و خانواده خود را تشخیص می‌دهد.

توانایی های نوزاد در هفت ماهگی:
– حرکت در اطراف – شروع به خزیدن، چهار دست و پا رفتن بر روی زمین
– یاد می‌گیرد که از انگشتان دست استفاده کند.
– به کلمات آشنا پاسخ می‌دهد.
– به بیان دیگر به احساسات پاسخ می‌دهد.

توانایی های نوزاد در هشت ماهگی
– بدون حمایت می‌تواند بر روی زمین بنشیند.
– می‌تواند با دست‌ها کف بزند.
– به کلمات آشنا عکس العمل نشان می‌دهد مانند زمانی که نامش را صدا می‌زنید.
– برخی بازی‌ها را می‌تواند انجام دهد مانند دالی کردن

توانایی های نوزاد در نه ماهگی:
– ممکن است سعی کند بر روی پاهای خود بایستد.
– درک کامل نسبت به همه چیز  دارد.
– یاد می‌گیرد اشیا و انسان‌ها وجود دارند حتی اگر آن لحظه آن را نبیند.
– ممکن است در کنار یک غریبه اضطراب داشته باشد.

توانایی های نوزاد در ده ماهگی:
– می‌ایستد.
– از وسایل و انواع اسباب بازی‌ها استفاده می‌کند.
– برای برقراری ارتباط بلند صحبت می‌کند.
– می‌آموزد که علت و معلول را درک کند (گریه می‌کنم، مامان می‌آید)

توانایی های نوزاد در یازده ماهگی:
– با استفاده از مبلمان می‌ایستد.
– صفحه‌ای از یک کتاب را که خواندید، ورق می‌زند.
– می‌تواند مادر یا پدر خود را صدا بزند.
– استفاده از بازی‌های غذاخوری (رها کردن قاشق، کشیدن غذا) برای اینکه واکنش مادر را ببیند.

توانایی های نوزاد در دوازده ماهگی:

– بدون هیچ مشکلی می‌تواند گام‌های اول را بر زمین بگذارد.
– به لباس پوشیدن خود کمک می‌کند (دست‌ها را به سمت آستین هل می‌دهد)
– به طور متوسط دو یا سه کلمه می‌گوید (اغلب مامان و بابا)
– انجام بازی‌های تقلیدی؛ مانند تظاهر به استفاده از تلفن مانند والدین خود

– زمان درک نه در کودک معمولا این سن می باشد.

قد و وزن کودک یکساله:

– وزنش سه برابر وزن زمان تولدش شده است.
– قدش از زمان تولد، نیم برابر افزایش یافته است.
– اندازه دور سرش با اندازه دور قفسه سینه اش یکی شده است.
– بین ۱ تا ۸ دندان دارد.

مراحل رشد کودک در دو سالگی:

– مهارت های حرکتی اش پیشرفت می کند: می تواند از پله بالا رود (هر پا روی یک پله) البته با کمک گرفتن از نرده ها
– می تواند با مکعب های اسباب بازی، تا ۵ مکعب را مثل برج روی هم سوار کند.
– سعی می کند با مداد بنویسید و خط صاف بکشد
– می تواند براحتی از فنجان  و قاشق آب بخورد، اما در ۱۸ ماهگی هنوز از قاشق نمی تونست و آب از قاشق میریخت
– در طول روز می تواند بیاموزد که خودش به دستشویی برود
– کودک دو ساله حدود ۳۵۰ لغت را در واژگانش به کار می برد.
– در لباس در آوردن و پوشیدن، خودش نیز همکاری می کند
– تملک را یاد گرفته و میگوید : همه چیز “مال منه”
– گاهی خود مختار عمل می کند.

 مراحل رشد کودک در ۳ سالگی:

– سه چرخه سوار می‌شود.
– کودک ۳ ساله خودش لباس می‌پوشد ولی دکمه ها را نمی‌تواند ببندد.
– تا ۱۰ شماره می‌شمارد
– کلمات جمع را می‌تواند بکار برد.
– سئوال می‌کند.
– خودش غذا می‌خورد.

مراحل رشد کودک در ۴سالگی:
– با پاهای متناوب از پله ها بالا و پایین می‌رود (قبلا یک پا یک پا این کار را می‌کرده است.)
– یک توپ را می‌تواند بالا بیندازد
– روی یک پا می‌ایستد (لی لی می کند.)
– یک رنگ را حد اقل می‌شناسد.
– دست و صورت خود را خودش می‌شوید.
– برای شستشو در دستشوئی کمک می‌گیرد.

مراحل رشد کودک در ۵ سالگی:
– از شکل یک مثلث می‌تواند کپی کند و آن‌را رسم کند.
– توپ را می‌گیرد و پرت می‌کند،
– چهار رنگ را می‌شناسد. ب
– دون کمک لباس‌هایش را می‌پوشد و درمی‌آورد.