برخورداری از ظرفیت حمل و نقل دریایی از مهم‌ترین موهبت‌های هم‌جواری با دریاست که استان گیلان از آن بهره‌مند است. استفاده‌ی بهینه از این نعمت مستلزم فراهم آوردن شرایط مطلوب و زیرساخت‌های لازم با توجه به نیازهای موجود در مقاطع مختلف زمانی‌ست.
همان گونه که تماشای پیاده شدن واگن‌های بار از یک کشتی و اتصالش به لوکوموتیو قطار تصویری است که این روزها در ذهن‌مان به تدریج رنگ می‌گیرد. وقتی پژواک سوت قطار در گیلان پیچید، نگاه فعالان اقتصادی متوجه‌ی ارزش ترکیب حمل نقل دریایی و ریلی بوده است. برخوردار شدن اقتصاد گیلان از این ظرفیت نیازمندِ وجود اسکله رورو دربندرگاه‌هاست.
تصور این که در بندرگاه انزلی با اتومبیل خویش وارد یک کشتی شویم و با آن روانه‌ی نوشهر، باکو، آکتائو یا دیگر بنادر حاشیه دریای خزر شویم شاید امروز خیالی بیش نباشد اما با اراده و تلاش می‌تواند تحقق یابد؛ همان گونه که تماشای پیاده شدن واگن‌های بار از یک کشتی و اتصالش به لوکوموتیو قطار تصویری است که این روزها در ذهن‌مان به تدریج رنگ می‌گیرد. وقتی پژواک سوت قطار در گیلان پیچید، نگاه فعالان اقتصادی متوجه‌ی ارزش ترکیب حمل نقل دریایی و ریلی بوده است. برخوردار شدن اقتصاد گیلان از این ظرفیت نیازمندِ وجود اسکله رورو دربندرگاه‌هاست.
این زیر ساخت برای پهلوگیری کشتی‌های رورو که قادر به جابجایی وسایل نقلیه هستند، ساخته می‌شود. البته از یاد نباید برد که تلاش برای بهره مند شدن از زیر ساختهای موجود و در دست احداث نیز با توجه به حجم نیازهای موجود باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. اواخرمهرماه امسال اعلام شد که بندر امیرآباد در حال تکمیل مرحله‌‌ی پایانی اسکلهی رو ـ رو ریلی (Train Ferry) خود است که نخستین اسکله رو ـ رو ریلی در ایران محسوب می‌شود. هدف از احداث این اسکله توسط سازمان بنادر و دریانوردی، نیاز اقتصاد جهانی به شکل گیری حمل ونقل چندوجهی، افزایش سهم ترانزیت کالاهای تجاری، فله و مواد نفتی کشورهای آسیای میانه از طریق ایران به آب‌های آزاد و همچنین نیازبه استفاده از حمل و نقل ریلی برای افزایش ظرفیت ترانزیتی ریلی و لزوم افزایش ترانزیت کالا توسط واگن عنوان شده است.
اسکلهی رورو در بندرگاه منطقه آزاد انزلی
اسکلهی رورو، زیرساختی است که منطقه آزاد انزلی نیز قدم در عرصه‌ی ایجاد آن در مجتمع بندری خویش نهاده است. دی ماه سال ۱۳۹۷ خبر آغاز عملیات اجرایی اسکلهی کشتی‌های رورو با حضور مشاور رئیس‌جمهور و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد کشور در مجتمع بندری کاسپین با سرمایه گذاری ۱۲۰ میلیارد ریالی سازمان منطقه آزاد انزلی انتشار یافت وهدف از ایجاد این زیرساخت افزایش سرعت و کاهش هزینه حمل و نقل در دریای کاسپین، استفاده از حمل و نقل ترکیبی به ویژه ریلی و فراهم‌سازی ظرفیت اشتغال و تولید در منطقه آزاد انزلی اعلام شد.
۱۶ شهریور سال جاری خبر امضای توافقنامه‌ی احداث پست اسکلهی رورو و اسکلهی چند منظوره در مجتمع بندری کاسپین میان مدیر عامل وقت سازمان منطقه آزاد انزلی و فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) به امضا رسید و اعلام شد که اسکلهی رو رو و پسکرانهی آن، در مجتمع بندری کاسپین منطقه آزاد انزلی با هزینه حدود ۶۸۰ میلیارد ریال در مدت دو سال ساخته می‌شود.
اهمیت ایجاد اسکلهی رورو
مدیرکل بنادر و دریانوردی استان گیلان در گفت و گو با مرور اظهار می‌کند: بندر باید آمادگی ایجاد زیرساخت‌های لازم برای فعالیت کشتی‌های رور پسنجر( روروی مسافری)، رورو کامیونی و رورو ریلی را داشته باشد.
«حمید رضا آبایی» می‌ا‌فزاید: خوشبختانه سازمان بنادر حسب هماهنگی‌هایی که انجام شده دارای آمادگی کامل برای فعالیت کشتی‌های رورو پسنجر است. این نوع کشتی قابلیت جابجایی خودرو همراه با سرنشین را دارد و این اقدامی است که در راستای حمایت از حمل و نقل دریایی، کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای و ایجاد یک فضای ایمن برای مسافرت‌های دریایی باید صورت گیرد. از این رو در بندر انزلی، بندر آستارا و تمام بنادر حاشیه‌ی دریای خزر از جمله بندرنوشهر و بندر امیرآباد این آمادگی و حمایت از سوی سازمان بنادر فراهم است تا اگر کسی مایل به آوردن کشتی رو رو پسنجر است، وام صد درصد با بهره صفر درصد دریافت کند. این نوع کشتی می‌تواند مسافران را با ماشین، مینی بوس یا اتوبوس سوار کشتی کند و از نقطه ای به نقطه‌ی دیگر منتقل و پیاده کنند.
وی بیان می‌کند: هم اکنون در بندرانزلی امکان پهلوگیری کشتی‌های رورو پسنجر و رورروی کامیونی وجود دارد و خیلی مشکل خاصی نداریم چون آن‌ها خود دارای رمپ‌هایی هستند که روی اسکله قرار می‌گیرد و تخلیه‌ی کشتی انجام می‌شود. اما در مورد روروی ریلی باید منتظر باشیم تا ببینیم وضعیت ما در خصوص ایجاد ریل چگونه خواهد بود.
آبایی همچنین یادآور می‌شود: اغلب کشتی‌هایی که به صورت رو رو در دریای خزر تردد می‌کنند، از بغل رو رو هستند یعنی رمپ‌شان بیشتر از ساید کشتی انجام می‌گیرد تا از سینه و پاشنه‌ی کشتی؛ اما اگر سرمایه‌گذاری مایل به ایجاد این زیر ساخت باشد وکشتی‌هایی با این خصوصیت وجود داشته باشد، بندرانزلی آمادگی دارد تا یک اسکلهی خود را در اختیار سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای به وجود آوردن چنین اسکله‌ای قرار دهد.
ضرورت ایجاد اسکلهی رورو
زیر ساخت‌ها به دنبال احساس نیاز ایجاد می‌شوند. مدیر کل بنادر گیلان می‌گوید: تاکنون ضرورتی برای ایجاد اسکلهی رورو در دردریای خزر احساس نشده است. هر چند ما روروی کامیونی را در بندر نوشهر داریم که خیلی استفاده نشده، در بندر انزلی هم سالیان قبل داشتیم که خیلی استفاده نشد و مجبور به تغییر کاربری آن اسکله ی رورو با توجه به نیازی که وجود داشت، شدیم. در خصوص روروی ریلی هم باید ببینیم وضعیت ریل در بندر به چه صورت می‌شود و اصلا کشتی‌های روروی ریلی از کشورهای حاشیه‌ی دریای خزر چقدر می‌توانند بار ریلی به خود اختصاص دهند و به بنادر ما بیاورند یا برعکس این مسیر چه اندازه صورت خواهد گرفت.
وی یادآور می‌شود: با توجه به اختلاف ریلی که بین ما و بنادر روسیه و قزاقستان وجود دارد این اختلاف ریل نیاز به دستگاه‌های بوژی و تغییر بوژی دارد که مسلما هزینه‌ها را خیلی بالا می‌برد؛ لذا از آنجا که ما در بندر امیر آباد روروی ریلی داریم اگر این کشتی‌ها فراهم شوند و ظرفیتی مازاد ایجاد شود، بندر انزلی برای انجام این فعالیت آمادگی دارد.
تدوین طرح جامع بازرگانی برای اولویت‌سنجی
آبایی اظهار می‌کند: سازمان بنادر برای تصمیم‌گیری مطلوب با توجه زیرساخت‌هایی که نیاز دارد در حال تدوین طرح جامع بنادر بازرگانی در حاشیه‌ی دریای خزر با استفاده از مشاوران ذی‌صلاح برای بنادرش است تا مشخص کند کدام ظرفیت‌ها باید ایجاد شود و کدام ظرفیت‌ها و زیر ساخت‌ها در اولویت قرار دارند. از یاد نباید برد که ایجاد ظرفیت و زیرساخت کردن خیلی خوب است به شرط آن که آن هزینه‌ها در جاهای دیگر بهتر جواب ندهد. در واقع اگر ما بتوانیم سرمایه‌گذاری و بخش خصوصی را به سمتی سوق دهیم که فعالیت‌های بندر افزایش بیشتری داشته باشد، بهتر است. ما تلاش می کنیم تا بتوانیم شاهد رونق بیشتری در بندرانزلی با استفاده از جذب کالاهای متنوع و تغیییر ماهیت کالایی باشیم.
استقبال از فعالیت کشتی‌های رورو مسافری
این مقام مسئول بیان می‌کند: ما هم اکنون از سرمایه‌گذرانی که کشتی رورو پسنجری داشته باشند، استقبال می‌کنیم. چرا که ابتدا باید نیاز به زیر ساخت وجود داشته باشد تا آن زیر ساخت راایجاد کنیم. هم اکنون هر کشتی که وارد انزلی شود، پهلو می‌دهیم و تخلیه انجام می‌شود و در حال حاضر به دنبال فعالیت کشتی‌های رورو هستیم و آمادگی ارائه تسهیلات به سرمایه‌گذارانی که در این حوزه مایل به فعالیت هستند را داریم.
اسکلهی رو رو و پسکرانهی آن، در مجتمع بندری کاسپین منطقه آزاد انزلی با هزینه حدود ۶۸۰ میلیارد ریال ساخته می‌شود. هر دو بندرگاه انزلی و کاسپین به اهمیت اسکلهی رورو واقف هستند.
در زمینه فعالیت کشتی‌های رورو پسنجر می توان به مثال امکان حمل و نقل افراد با خودرو از انزلی به نوشهر و ادامه‌ی مسیرمورد نظر از نوشهر به نقاط دیگر از مسیر زمینی اشاره کرد. در واقع با توجه به شرایط موجود جاده‌ها مایلیم مسیرهای ترددی را به سمت دریا سوق دهیم و از این شرایط بهره‌مند شویم.
ضرورت وجود پس کرانه ریلی
ایجاد زیرساخت‌هایی نظیر اسکله رورو مستلزم مشخص شدن وضعیت اتصال بندرانزلی به ریل راه آهن است. یک کارشناس حوزه‌ی دریای خزر در گفت وگو با مرور اظهار می‌کند: ضرورت ایجاد اسکله‌های رورو باوجود پسکرانهی ریلی تعیین می‌شود. یعنی حتما بندرگاه باید دارای خطوط ریلی باشد تا اسکلهی رورو ایجاد شود.
«مصطفی ملکی» می‌گوید: کشتی‌های رورو کامیونی هم اکنون می‌آیند و مشکلی وجود ندارد و در بنادر ما این ظرفیت وجود دارد؛ اما فعالیت کشتی‌های فری رورو که چند منظوره‌اند و دارای قابلیت جابجایی واگن، کامیون و مسافر هستند، نیازمند وجود ریل است. درسال‌های اخیر عملکرد سه کشور قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان در این راستا خیلی افزایش پیدا کرده و این قابلیت به ویژه در بندرانزلی چون به ریل وصل نیست وجود ندارد، اما اگر بندرانزلی به ریل متصل شود، تقریبا می‌توان گفت با توجه به خدمات و کریدوری که کشورهای آذربایجان و قزاقستان و ترکمنستان برای خود ایجاد کرده‌اند شاید ما هم بتوانیم سهمی در این عرصه‌ی تجارت و حمل و نقل داشته باشیم.
وی در پایان تصریح می‌کند: هر دو بندرگاه انزلی و کاسپین به اهمیت اسکلهی رورو واقف هستند و این قضیه را دنبال می‌کنند اما این مبحث که آیا خطوط ریلی ما پاسخگو خواهد بود یا خیر، مقوله‌ی دیگری است.
اهمیت روشنای چراغ های یک بندر
به نظر می‌رسد با توجه به زیرساخت‌های حمل و نقل در بندر کاسپین که با فاصله‌ی کمی از بندرگاه انزلی قرار گرفته، اتصال به راه آهن یکی از عوامل مهم حفظ فعالیت بندرگاه انزلی به عنوان بندری مهم در حوزه حمل و نقل کالا به شمار می‌آید. بی‌تردید بندرگاه انزلی یکی از شریان‌های حیاتی این شهر ساحلی‌ست و تلاش برای رونق آن در عرصه‌های مختلف گردشگری دریایی و حمل بار با رعایت ملاحظات محیط زیستی و توجه به اکوسیستم حساس منطقه، موضوعی است که باید به طور جِدی بیش از پیش مورد توجه متولیان امر قرار گیرد.
