جمهوری آذربایجان با ۷۵۹ کیلومتر مرز خشکی و ۱۵ کیلومتر مرز دریایی(خزر) همسایه شمالی کشورمان است که سهم شهرستان آستارا گیلان از این سرحدات، ۳۷ و نیم کیومتر زمینی و تمام مرز دریایی است. رودخانه آستاراچای تقریبا بیشتر مرز زمینی گیلان را به خود اختصاص می‌دهد که جنگل‌های هیرکانی این کشور در امتداد همین رودخانه از یکشنبه ۲۱ دی و ۱۰ ژانویه تا ظهر سه‌شنبه ۳۰ دی و ۱۹ ژانویه در آتش سوخته است. باد گرم فصلی (گرمیج یا گرمش) که از جنوب غربی می‌وزد در فاصله روزهای۲۱ تا ۲۶دی با سرعت حدود ۷۵ کیلومتر بر ساعت و بیشتر از آن وزیده و دما را به ۲۳ درجه سانتی‌گراد رسیده که در همین زمان رطوبت هوا نیز تا ۹ درصد کاهش یافته است. متاسفانه ایستگاه خودکار هواشناسی شهرستان آستارا در بلندی‌های حیران هنوز نصب نشده و داده های منطقه کوهستانی در دست نیست.
طی روزهایی که نیروهای امدادی مراقب نفوذ گدازه های آتش به جنگل‌های کشورمان بوده‌اند نیروهای وزارت حوادث غیرمترقبه در کنار وزارت محیط زیست و منابع طبیعی جمهوری آذربایجان آتش سوزی عمق خاک این کشور را خاموش می‌کردند و با نوار مرزی کاری نداشتند.
محدوده ۱۴ تا ۲۵ کیلومتری غربی شهر آستارا در مسیر معروف به جاده حیران و از مقابل راه ارتباطی روستای صیادلر تا راه ورودی روستای گلیده (گیله دی) و پاسگاه آقچای جایی است که آتش‌سوزی در آن دیده شده است. اما کانون این آتش‌سوزی از جاده روستای بهارستان در ۱۷و نیم شروع آغاز و تا مقابل راهدارخانه بهارستان (راهدارخانه گیلان) در ۲۲و نیم کیلومتری این مسیر به پایان می‌رسد.
بهارستان جایی است که رودخانه آستاراچای باریک و کوه‌های ۲ طرف به یکدیگر نزدیک می‌شوند و درخت‌های توسکای ییلاقی دو طرف مرز رو به یکدیگر سرخم کرده‌اند. همین پیوستگی خطر سرایت آتش به داخل ایران را افزایش می‌دهد و یکی از نقاط تمرکز نیروهای امدادی کشورمان در همین منطقه بوده که تصاویر آن مخابره شده است.
دولت آذربایجان که تا دیروز مدعی آتش سوزی در کنار روستای مرزی آلاشا و ۸ کیلومتری غرب آستارا بوده این بار مناطقی در ۲۵ کیلومتری غرب این شهر مرزی خود را تحت پوشش عملیات اطفای حریق قرار داده است.
طی روزهایی که نیروهای امدادی مراقب نفوذ گدازه های آتش به جنگل‌های کشورمان بوده‌اند نیروهای وزارت حوادث غیرمترقبه در کنار وزارت محیط زیست و منابع طبیعی جمهوری آذربایجان آتش سوزی عمق خاک این کشور را خاموش می‌کردند و با نوار مرزی کاری نداشتند.
وقتی آذربایجان حقیقت را پذیرفت
بنابر گزارش‌های رسمی طرف آذری در روز جمعه ۲۶ دی، تنها جنگل‌های پارک ملی هیرکان می‌سوزد که خبر آن چندان بازتابی نداشته و حتی در کانال‌های تلویزیون دولتی این کشور تصویری از آن دیده نمی‌شود. اما کاربران فضای مجازی این کشور به نقل از کاربران ایرانی، تصاویر آتش‌سوزی را منتشر کرده‌اند.
طی همین روز نیروهای امدادی آذربایجانی برای نخستین بار از امداد هوایی نیز استفاده کرده‌اند. یک فروند بالگرد «کا-۲۷ پی اس» و هواپیمای آتش نشان و آب پاش مدل «بریف بیئی- ۲۰۰ آلتایر» که توانایی حمل ۱۲ هزار لیتر و فرود در آب دارد در نزدیکی مرز به پرواز درآمده‌اند. دولت آذربایجان که تا دیروز مدعی آتش سوزی در کنار روستای مرزی آلاشا و ۸ کیلومتری غرب آستارا بوده این بار مناطقی در ۲۵ کیلومتری غرب این شهر مرزی خود را تحت پوشش عملیات اطفای حریق قرار داده است. محدوده شرقی روستای تانگ‌اوو (Tangov) رایون آستارا آذربایجان در جنوب پارک ملی هیرکان و نقطه مقابل روستاهای گلیده و پاسگاه مرزبانی آقچای ایران نقطه هدف آتش نشانان این کشور بوده است.
جریان باد به طرز محسوسی از روز شنبه ۲۷ دی فروکش کرده که در جلوگیری از سرایت آتش موثر بوده است. خودروهای آتش نشان آذری در جاده خاکی و جنگلی ویژه تردد مرزبانان حرکت می‌کنند و توانسته‌اند مقدار زیادی از نواحی که می‌سوخته را خاموش کنند.
آتش و طمع به اراضی ملی
اما شامگاه شنبه آتش سوزی کوچکی در جنوب روستای حیران آستارا رخ داده و برخی مدعی هستند که در نتیجه سرایت آتش به خاک ایران بوده است. خبرگزاری مهر به نقل از منابع محلی آتش افروزی گردشگران را عامل این حادثه در ۲ هکتار از راضی ملی ذکر کرده اما کسی در این رابطه دستگیر نشده است. محلی که می‌سوخته حدود یک و نیم کیلومتر با آتش سوزی خاک آذربایجان فاصله دارد و محدوده علامتگذاری شده اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آستارا برای جلوگیری از زمین خواری‌های باند بساز و بفروش است. انتهای جاده نسبتا باریکی که از مقابل هتل پارلا می‌گذرد و کمتر گردشگری می‌تواند به آن رفت و آمد کند و شاید این رویداد عمدی بوده است. حجم خسارت‌ها چندان زیاد نیست و به جز درختچه ها و بوته ها که سوخته، درختان آسیب چندانی ندیده‌اند.
آتش زیر خاکستری که روشن می‌شود
طی ساعت‌های بامداد صبح روز یکشنبه ۲۸ دی سرعت باد ۵۴ کیلومتر بر ساعت بوده و با طلوع خورشید تا ۹ کیلومتر نیز کاهش یافته است. نیروهای امدادی ایرانی به امید پایان ماجرا میدان را خالی کرده‌اند و تنها یک دستگاه خودرو کوچ آتش نشانی بدون سرنشین در روستای حیران متوقف شده است. اگرچه آتش خاموش شده اما نور آفتاب در سراسر مسیر جاده دود معلق را نمایان می‌کند و صافی هوای روستاهای مرزی و شهر آستارا در ۲ سوی مرز را کاهش داده است.
اما وزش باد طی ساعت ۴ عصر همین روز آتش زیر خاکستر محدوده حریق را دوباره روشن می‌کند. شدت آتش سوزی نقطه مقابل گیلده (تانگ‌اوو آذربایجان) ۲۵ کیلومتری و راهدارخانه بهارستان در ۲۲ کیلومتری غرب آستارا از همه بیشتر است.
مسافران بی اختیار می‌ایستند و از کنار سیم خاردارها و کافه ساخته شده در شیب تپه کنار راهدارخانه، جدال آتش با درختان و بوته را تماشا می‌کنند. حوالی ساعت ۱۸و۱۵ دقیقه نور خودروی آتش نشان‌های آذربایجانی دیده می‌شود که به محل رسیده و تلاش می‌کند تا حلقه های بزرگ حریق را مهار کند.
یخ روابط ۲ کشور پس از بی‌طرفی نه چندان بی‌طرفانه ایران در جنگ قره باغ کمی آب شده و کسی نمی‌خواهد که خبرهای این فاجعه زیستی را برجسته کند و شاید بد نباشد که مقام‌های دولتی وطنی که از سابقه آتش سوزی‌های سالانه این منطقه مطلع هستند به فکر همکاری محیط زیستی نیز باشند.
دوشنبه ۲۹ دی و طی هشتمین روز باد گرم ارتفاعات نیز فروکش کرده و به ۲۸ و ۸ کیلومتر رسیده اما این آتش سوزی با وجود کاهش دما و افزایش رطوبت باز هم مهار نشده و به نهمین روز خود نیز رسیده است.
گزارش از ۹ روز آتش سوزی
پرونده مهار این آتش سوزی با نفوذ جبهه هوای سرد، نمناکی هوا و باد فصلی خزری که دما را کاهش می‌دهد در ظهر سه‌شنبه ۳۰ دی بسته می‌شود. کانون این حریق محدوده مرز با ایران تا عمق ۲ کیلومتری خاک این کشور تا پارک ملی هیرکان بوده است و مساحت قابل توجهی در حدود ۴۰۰ هکتار جنگلی پر از درخت و بوته از هجوم شعله‌ها در امان نبوده‌اند و در چنین وضعی جانوران و پرندگان نیز آسیب جدی می‌بینند.
اما منابع رسمی آذربایجان همچنان به روایت رسمی خود متکی هستند تا جایی که وب سایت وزارت محیط یست و منابع طبیعی آذربایجان طی گزارشی به نقل از فریدون علیف سخنگوی این وزارتخانه اعلام کرده است:«آتش سوزی پارک ملی هیرکان و جنگل‌بانی منطقه شیندان با حضور ۳۰۰ نفر از نیروهای اداره پارک ملی هیرکان، وزارت حوادث غیرمترقبه و مردم روستاهای اطراف مهار شده است. جریان شدید باد در خاموش سازی آتش سوزی مشکلاتی ایجاده کرده بود که فقط بوته ها و علوفه خشک سوخته‌اند و به درختان زنده آسیبی نرسیده است.
زیان‌های ناشی از این حادثه در حال محاسبه است و تحقیق درباره علت آتش سوزی توسط کارشناسان این وزارتخانه و دادگستری انجام می‌شود».
محیط زیست فدایی اقتصاد
این در حالی است که کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و آذربایجان طی روزهای گذشته در تهران برگزار شده و براساس قراردادهای منعقده، شرکت‌ها و سرمایه گذاران وطنی به بازارهای آن سو می‌روند. یخ روابط ۲ کشور پس از بی‌طرفی نه چندان بی‌طرفانه ایران در جنگ قره باغ کمی آب شده و کسی نمی‌خواهد که خبرهای این فاجعه زیستی را برجسته کند و شاید بد نباشد که مقام‌های دولتی وطنی که از سابقه آتش سوزی‌های سالانه این منطقه مطلع هستند به فکر همکاری محیط زیستی نیز باشند.
