پسماند به اعتراف مدیران شهری استانی و کشوری، یکی از مشکلات سه استان شمالی کشور است. البته این به معنای نبود مشکل پسماند در سایر استان‌ها نیست با توجه به شباهت مدیریت پسماند در کل شهرداری های کشور و ساختار سازمانی مشابه مشکل پسماند به یک اندازه در همه شهرهای ایران وجود دارد اما در استان‌های شمالی به واسطه اقلیم شکننده و نبود محل مناسب برای ایجاد مرکز دفن و نزدیکی و تراکم محل های مسکونی و همچنین بالا بودن آب های سطحی این مشکل بروز بیشتری دارد.
یک بار در سال ۹۷ از محل بند ز تبصره ۵ قانون بودجه ۸ میلیارد تومان برای ساخت زباله سوز به شهرداری رشت بودجه اختصاص پیدا کرد که با سهل انگاری مدیریت شهری اسناد این بودجه به صورت اسناد خزانه بود تحویل گرفته نشد
هرگاه از مشکل پسماند در استان‌های شمالی صحبت می‌شود مدیران مساله نبود بودجه و اعتبار را بهانه می کنند در این گزارش که بر اساس مدارک در اختیار تحریریه مرور قرار گرفته این ادعا زیر سوال رفته و مشکل مدیریت حاکم بر مدیریت پسماند دلیل اصلی این بحران نتیجه گیری می شود.
ترک فعل ها در حوزه پسماند با تفکیک موضوعات به شرح زیر می باشد:
زباله سوز
زباله سوزی یکی از قسمت های پروسه مدیریت پسماند است که در شهر رشت در سال ۹۲ پس از طی مراحل قانونی و قراردادی با شرکت سرمایه‌گذار به امضا رسید زباله سوز شهر تهران، ساری و نوشهر هم زباله سوزهای دیگری بودند که با همان سرمایه‌گذار با بازه نزدیک به قرارداد رشت قراردادهایشان به امضا رسیده بود.
اما آنچه می بایست انجام می شد:
۱ـ براساس ماده ۲۲ نشریه ۴۶۹ سازمان برنامه و بودجه و برابر ابلاغیه شماره ۱۰۰۰۸۳/۱۰۰ با موضوع موافقت نامه های ساخت بهره برداری واگذاری BOT میبایست همانند سه پروژه دیگر زباله سوز در کشور، که تنها پروژه‌های زباله‌سوز اجرا شده نیز در کشور هستند، باید نهاد سرمایه پذیر (شهرداری رشت) از عامل چهارم یا مدیر طرح استفاده می کرد. اما در شهرداری دانشی برای مدیریت پروژه، نظارت و تحویل اجناس و حتی تحویل زباله سوز پس از دوره بهره برداری توسط سرمایه‌گذار وجود ندارد که از آغاز قرارداد تاکنون، مدیر طرح که شرکت‌هایی با داشتن رتبه های خواص هستند گرفته نشده و حتی براساس مدارک در اختیار این موضوع و الزام داشتن مدیر طرح، طی مکاتبه هایی به مدیریت شهری اطلاع داده شده، عدم به کارگیری مدیر طرح باعث وارد آمدن زیان‌های مالی و زمانی بسیاری شده است. چنانچه در یک مرحله از زمان اختصاص بودجه تا تحویل به سرمایه‌گذار زیان وارده به شهرداری و دولت به واسطه افزایش نرخ ارز حدود ۴ میلیارد تومان بوده است و زیان بزرگ تر آنجا خود را نمایان می سازد که زباله سوز تهران و نوشهر افتتاح و در حال بهره برداری هستند و زباله سوز ساری در مراحل نهایی ساخت قرار دارد و زباله سوز شهر رشت در مجموع کمتر از ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. در واقع مدیر طرح با احراز دانش، تجربه و تعهد به نهادهای نظارتی حافظ منافع سرمایه پذیر است و از کندی کارجلوگیری کرده و همه فعالیت مورد نیاز پروژه را با لحاظ کردن قوانین و مقرارت حاکم بر قرارداد و کشور به نمایندگی از سرمایه پذیر انجام میدهد.
۲- یک بار در سال ۹۷ از محل بند ز تبصره ۵ قانون بودجه ۸ میلیارد تومان برای ساخت زباله سوز به شهرداری رشت بودجه اختصاص پیدا کرد که با سهل انگاری مدیریت شهری اسناد این بودجه به صورت اسناد خزانه بود تحویل گرفته نشد و با توجه به اینکه قرارداد به صورت دلاری است و بودجه دریافتی میبایست تبدیل به دلار می‌شد زیان بر اساس نرخ ارز زمان اختصاص بودجه زیان وارده حدود یک میلیون دلار برآورد می شود.
۳ـ مدیریت شهری در مهرماه سال ۹۸ از میزان اعتبار اختصاص یافته برای پروژه های پسماند شهرداری رشت آگاهی داشت و در دی ماه همان سال ابلاغیه اعتبار را دریافت نمود، اما با سهل انگاری و کش آمدن انتقال اسناد خزانه به سرمایه‌گذار برای انتقال سهم خود از قرارداد به کشور چین و افزایش نرخ ارز در بازار و کاهش ارزش بودجه اختصاصی با تحویل اسناد در اردیبهشت سال ۹۹ حدود چهار میلیارد تومان به شهرداری و دولت توسط مدیریت شهری زیان وارد شد.
در این پروسه همه آنچه میبایست انجام شود کم شد و هم پول بیشتری پرداخت شد. اگر قرار بود همان کاری که در مهر ۹۸ تصمیم گرفته شده بود انجام شود میبایست حدود ۱۴۰ میلیارد ریال هزینه اختصاص پیدا می‌کرد. در نتیجه مشکل ایجاد شده در محل دفن سراوان در آبان سال ۱۴۰۰ خروجی این عدم انجام به موقع بازسازی شرکت کود آلی بود. در حالی که در مهر ۹۸ تصمیم گرفته شده بود که سیستم پردازش کمتر از ۴ ماه به مدار فعالیت بازگردد و این امر همچنان محقق نشده است
عدم پیگیری موثر و مناسب مدیریت شهری در زمین محل ساخت زباله سوز از فواصل سال های ۹۲ ـ ۹۸ و عدم پیگیری مناسب برای تصویب مجوز محیط زیست از فواصل سال های ۹۲ ـ۹۶ را می توان از دیگر ترک فعل های مدیریت شهری که بی ارتباط با نداشتن مدیر طرح بود می توان قلمداد کرد البته این روال نادرست همچنان در حال اجراست.
کودآلی گیلان
شرکت کود آلی گیلان که در سال ۷۵ با نام تجاری شرکت کود آلی ایران و با مشارکت شهرداری اصفهان در رشت تاسیس و بعدها با خروج شهرداری اصفهان نام آن به شرکت کود آلی گیلان تغییر پیدا کرد. در سال ۹۸ سیستم پردازش شرکت پس از ۲ بار بازسازی جزئی کاملاً فرسوده و نیازمند به بازسازی اساسی بود به جهت تسریع در فرایند بازسازی و با توجه به اینکه مدیریت شهری و سازمان شهرداری ها از میزان بودجه اطلاع داشتند، در مهر ماه سال ۹۸ جلسه ای در سازمان شهرداری ها با حضور شهردار وقت و مدیران استانی برگزار و با هماهنگی با استاندار وقت به واسطه سقف مورد نیاز برای ترک تشریفات برای شهرداری رشت صورتجلسه شد اما حتی با ابلاغ اعتبار، شهردار وقت به آن تمکین نکرده و به ظاهر با طی مراحل قانونی برگزاری مناقصه به دنبال منافع شهرداری بود و قرارداد بازسازی یک سال بعد انجام شد، در زمان صورتجلسه قرار بود بازسازی کامل حتی سندبلاست قطعات فلزی کامل کارخانه نیز انجام شود و اعتبار مورد نیاز ۶۹ میلیارد ریال بود که پس از گذشت یک سال و افزایش هزینه ها و بالا رفتن بی اندازه قیمت ارز ساختار فنی و مشاور، با کاهش فعالیت‌های بازسازی و تن دادن به حداقل‌ها مبلغ قرارداد بازسازی به ۷۳ میلیارد ریال رسید. در این پروسه همه آنچه میبایست انجام شود کم شد و هم پول بیشتری پرداخت شد.
اگر قرار بود همان کاری که در مهر ۹۸ تصمیم گرفته شده بود انجام شود میبایست حدود ۱۴۰ میلیارد ریال هزینه اختصاص پیدا می‌کرد. در نتیجه مشکل ایجاد شده در محل دفن سراوان در آبان سال ۱۴۰۰ خروجی این عدم انجام به موقع بازسازی شرکت کود آلی بود. در حالی که در مهر ۹۸ تصمیم گرفته شده بود که سیستم پردازش کمتر از ۴ ماه به مدار فعالیت بازگردد و این امر همچنان محقق نشده است.
اینها بخشی از ترک فعل های در حوزه پسماند است که تنها قربانیان آن مردم هستند و متاسفانه پاشنه در همچنان به روال گذشته می چرخد و تغییری به چشم نمی خورد. در گزارش های آینده به موضوعات دیگری که در حوزه پسماند میبایست انجام می شده اما به هر دلیلی به سرانجام نرسیده و انجام نشده است را برای اطلاع مردم و نهاد های نظارتی به رشته تحریر درخواهیم آورد.
