جشنواره بین‌المللی فیلم «کن» یکی از معتبر ترین و قدیمی ترین جشنواره فیلم و از بزرگ‌ترین ترین رویدادهای سینمایی جهان است که دارای پنج بخش رسمی شامل «مسابقه فیلم‌های بلند»، «نوعی نگاه»، «سینه فونداسیون»، «فیلم‌های کوتاه»، «نمایش ویژه» و «خارج از مسابقه» است. همچنین «دو هفته کارگردانان» و «هفته منتقدین»، دو بخش موازی جشنواره هستند که به‌صورت مستقل عمل می‌کنند.
فیلم تی‌یره به کارگردانی «مصطفی مهربان» کارگردان گیلانی موفق به حضور در بخش «شورت فیلم کرنر» این جشنواره شد. «شورت فیلم کرنر» یکی از این رویدادهای فرعی است که توسط جشنواره کن به‌عنوان یک پاتوق برای فیلمسازان سازمان‌دهی شده و از سال ۲۰۰۴، به‌عنوان جایی برای ارائه فیلم‌ها و جلسات گفتگو معرفی‌شده است.
آمیخته‌ای از گویش‌ها و فرهنگ‌ها
مصطفی مهربان در مصاحبه با مرور گفت: فیلم کوتاه «تی یَره» که در شهرستان رودبار تولید شده، آمیخته از گویِش‌ها و فَرهنگ‌های بومی مردمان نقاط مختلف این شهرستان است. فضای فیلم، آن مستند گونگی خود را در برخی سکانس ها دارد. البته در «تی یَره» ما اینبار برای نشان دادن فرآیند روغن گیری زیتون با مستندی روبه رو نیستیم، بلکه این موضوع در دل یک درام داستانی شکل می‌گیرد.
مهربان در خصوص داستان فیلم خود می‌گوید: «تی یَره» وسیله روغن گیری زیتون در بازی کودکانه پاره می‌شود، بچه ها می‌ترسند که ماجرا را به مادرشان بگویند چرا که مادر نوبت روغن‌گیری گرفته است. این پاره شدن وسیله قابل اهمیت در فَصل روغن گیری زیتون، کُنش اصلی درام «تی یَره» را شکل می‌دهد، که کودکان داستان را درگیر می‌کند تا به دور از چشم بزرگترها مُشکل را برطرف کنند، اما در این مسیر پر از شِکست، همواره روزنه‌های امیدی برای کودکان وجود دارد، که با دنیای کودکانه خود، شکلی انسانی به خود می‌گیرد و بزرگترها را متاثر می‌کند، روزنه‌هایی آکنده از گذشت، صلح و انسان دوستی.
مهربان درخصوص ایده شکل‌گیری این فیلم اظهار کرد: از مدتها قبل دغدغه این را داشتم که مراحل روغن‌گیری زیتون به شیوه محلی را در دل یک درام خلق کنم، تا آنجا که مستند های قوم‌نگارانه آقای نادر افشار نادری، همچون: مَشک، بَلوط و دِهدشت را دیدم، و به این فکر افتادم که وسیله‌ای قابل اهمیت را پیدا کنم و درام را دور آن خلق کنم، در واقع این آغاز نِگارش طَرح اولیه «تی یَره» بود. اما رد شدن یکی از فیلمنامه‌هایم به نام «روبه بالا» در پیچینگ انجمن سینمای جوانان به دلیل موضوع خاصی که داشت، باعث شد تا به سراغ تکمیل کردن فیلمنامه «تی یَره» بروم، در کمتر از یک هفته فیلمنامه اولیه را به نگارش در آوردم و به پیچینگ ارسال کردم تَحقیقات مِیدانی را شروع کردم و متریال تصویری و لوکیشن ها را آماده کردم و در پرتال تولید ثبت کردم، و در پیچینگ پذیرفته شد و رَفته رَفته مراحل بعدی، یعنی انتخاب بازیگران و انتخاب لوکیشن‌ها انجام گرفت. نظر من این است که فیلمنامه ای که قصه خوبی داشته باشد، در کمترین زمان می توان آن را به فیلمنامه تبدیل کرد.
او به زمان فیلمبرداری و ساخت لوکیشن این فیلم پرداخت و ادامه داد: «تی یَره» بعد از طی یک روند یک ساله از تصویب طرح در پیچینگ انجمن سینمای جوانان ایران دفتر رودبار تا پایان مرحله تولید و پس تولید، آماده نمایش شد، درواقع شش ماه زمان برای پیش تولید صرف کردیم، و تمارین مختلف، تست گروه های مختلف بازیگری، انتخاب لوکیشن ها زمانِ زیادی بُرد، چرا که لوکیشن های مناسب در ابتدا پیدا نشده بودند، یا المان بصری شاخصی نداشتند، اما با جستجو در تمام نقاط شهر ها و روستا های رودبار، لوکیشن های مناسبی را پیدا کردیم.
چالش‌های انتخاب بازیگر
کارگردان فیلم تی یره از استقبال خوب مردم رودبار و نحوه انتخاب بازیگر گفت: انتخاب بازیگر برای نقش های مردمان روستا با استقبال مردمان هم زبانم شکل گرفت و آنها با محبتشان از هر کمکی دریغ نکردند. قطعا مردمان مناطق مختلف رودبار به دلیل شناختی که به من داشتند و هم زبان شان بودم این استقبال را در تمام مراحل ساخت این فیلم به عمل آوردند. چرا که می دانستند فیلمی با فرهنگ مردمان همین منطقه قرار است ساخته شود و بازآفرینی روغن گیری به شیوه محلی و مراحلش هم خالی از لطف نبود که همواره همراهی مردمان را به همراه داشت. اما برای انتخاب نقش اصلی مادربزرگ، با مشکلاتی روبه رو بودیم، و بسیار در روستاهای مختلف به دنبال این کاراکتر گشتیم، که در نهایت یک نفر قبول کرد که بازی کند.
اما مشکل بزرگ این بود که خانم انصاری اصلا وقت نداشت چرا که کارهای کشاورزی و دامپروری روزمره اش بسیار زیاد بود و وقت نمی کردند تا زمان زیادی با ما باشند، بنابر این ما با ترفندهایی توانستیم این شخصیت را در فیلم خود حفظ کنیم، مثلا برخی از تمرینات را به خانه خانم انصاری می بردیم و این همنشینی نتایج قابل تاملی داشت، نکته قابل توجه، این بود که خانم انصاری با تمرکز و بدون فراموشی دیالوگ هایی که روزها و هفته های قبل کار کرده بودیم را به همراه بازی شیرینشان ارایه می دادند. در انتخاب نقش مادر بچه ها ما به سراغ یک بازیگر رفتیم و از خیلی جهات راحت بودیم چرا که قدرت و توان بازیگری خانم مرادی کاری می کرد که به درستی کار خود را انجام دهند، ضمن اینکه بسیار برایشان چالش داشت که دیالوگ هایشان را با زبان دیگری بیان کنند. اما در هرصورت همگون کردن جنس بازی یک بازیگر با نابازیگران کار سختی بود که به کمک تمرینات بسیار در لوکیشنهای فیلمبرداری توانستیم به بازی های یکدستی برسیم.
مهربان درباره انتخاب بازیگران خود تصریح کرد: برای ساخت یک اثر حرفه ای قطعا احتیاج به گروه حرفه ای هست، از گروه کارگردانی، شامل دستیاران و منشی صحنه گرفته، تا عوامل و گروه فیلمبرداری و همچنین صدابرداری گرفته تا عوامل بازیگران و تولید، تمام عوامل پشت دوربین و صدای فیلم همه از با تجربه های سینمای کوتاه بودند، و در کنار آن در گروه کارگردانی توانستم از هنرجویان خودم در این اثر استفاده کنم. همچنین اکثر بازیگران در واقع نابازیگر بودند اما تمرینات زیاد ما را به نقاط خوبی رساند، در واقع همجواری باتجربه های این حرفه با هنرجویان و نابازیگران تازه کاری که پر از انگیزه بودند، یک گروه همدل و همراهی را شکل داد، البته ناگفته نماند که برخی هنرجویان از ماه ها قبل کنار من بودند و باعث شد مسیر فکری نزدیک و مشخصی داشته باشیم، بنابراین در پیش تولید و مراحل تولید از تلفیق تیم با تجربه و تازه کار بهره بردم، اما در مراحل پس تولید، همچون تدوین، صداگذاری، سی جی، آهنگسازی از افراد با تجربه استفاده کردم.
وجود نگاه بومی
چنین فیلم‌هایی در ارتباط با مردم ناحیه خود ارتباط برقرار می‌کند، تی‌یره آیا موفق به چنین امری شد؟ مهربان در پاسخ به این پرسش گفت: یک فیلمساز همواره در تلاش است تا با تصویر سینمایی‌اش، حرف تازه ای بزند، اما با الهام از موطیفی که در آثار قبلی اش از آنها استفاده کرده است. با توجه به خاصیت قصه «تی یَره»، که در حقیقت مختص مردمان بومی این منطقه بود، قطعا من خود به خوبی می دانستم که با قصه و سوژه ای تازه روبه رو هستم و افرادی هم که فیلمنامه را می خواندند به وضوح متوجه این موضوع می شدند که تا حالا فیلمسازی به این موضوع نپرداخته. در آثاردیگر من، این نوع نگاه بومی باز هم وجود داشت، اما اینبار داشتم به موضوعی می پرداختم که در ساده ترین شکل ممکن حرف اش را میزند، حرفهایی از « گذشت، انسان دوستی و صلح »، این مضامین ریشه های جهانی دارد که هر کسی با هر زبان و فرهنگی درکش می کند، بر این اساس، قطعا فیلمساز موفق کسی است که با سوژه اش هر کسی را در هر کجای زمین متاثر می‌کند.
او در پایان به فعالیت‌های بعدی خود اشاره کرد و گفت: به تازگی نگارش فیلمنامه کوتاهی را به پایان رساندم و برای شرکت در پیچینگ انجمن سینمای جوانان ایران ارسال کردم، امیدوارم همچون «تی یَره» این اثر هم به مرحله پیچینگ برسد و نظر داوران را به خود جلب کند و مراحل پیش تولید این اثر را در رودبار آغاز کنم، این فیلم کوتاه درون مایه هایی چون، امید، عدالت، جسارت را به زبان دو کودک نشان می دهد. و باز هم در شهرستان رودبار با زبان و گویش رودباری قرار است ساخته شود.
همچنین یک فیلمنامه بلند در حال نگارش دارم که نیمی از آن به پایان رسیده و کار بسیار سنگینی خواهد بود، امیدوارم به زودی به مرحله نگارش نهایی برسد.
