کیوی در صدر جدول سبد صادرات محصولات کشاورزی گیلان قرار دارد اما صادرات این محصول با چالش‌های عدیده‌ای روبروست که رفع آن نیازمند توجه متولیان کشاورزی و بازرگانی استان و همچنین تولیدکنندگان کیوی است.
منوچهر پارسافر: استان گیلان دارای ۸ هزار و ۱۲۰ باغدار و ۶ هزار و ۴۱۴ هکتار باغ کیوی است.
نگاهی به اخبار موجود حاکی از این است که سال گذشته ۲۲۰ هزار تُن کیوی به ارزش اقتصادی ۳ هزار و ۸۰ میلیارد تومان از باغ های کیوی گیلان برداشت شد؛ امسال نیز باغداران گیلانی ۲۰۰ هزار تن کیوی از ۷ هزار هکتار باغ خود برداشت کردند. بنا بر اظهارات مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان، از ابتدای فصل برداشت تا ۲۲ آذرماه سال جاری، ۲۷ هزار و ۵۲۱ تن کیوی به ارزش تقریبی ۲۵ میلیون دلار از گمرک آستارا صادر شده است. « منوچهر پارسافر» همچنین یادآور شد: «استان گیلان دارای ۸ هزار و ۱۲۰ باغدار و ۶ هزار و ۴۱۴ هکتار باغ کیوی است.»
واقعیت این است که با همه‌ی خوشنودی حاصل از جایگاه کیوی در عرصه‌ی کشاورزی استان، حفظ ارزش اقتصادی تولید و صادرات کیوی در گیلان مستلزم افزایش کیفیت این محصول و همچنین هموارکردن مسیر صادرات با توجه به برندسازی و بازاریابی مناسب در اوضاع و احوالِ ایران زیر سایه‌ی تحریم است.
همه‌ی حلقه‌های یک زنجیر
«فرامرز خندستانی» رییس انجمن صنفی، کشاورزان، سردخانه‌داران و صادرکنندگان کیوی گیلان در گفت‌وگو با مرور زنجیره‌ی چالش‌های پیش روی صادرات کیوی را در ابتدا متوجه مراحل تولید کیوی و مراحل پس از برداشت و در ادامه، معضلات حوزه‌ی بازرگانی دانسته و می‌گوید: اولین چالش پیش رو و اساسی‌ترین معضلی که در گیلان با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، قدیمی بودن باغات کیوی است. لازم به ذکر است که محصولی باغی به نام کیوی فروت از حدود ۴ دهه پیش دراستان‌های گیلان و مازندران کشت و توسعه یافت و به ایجاد تحولی در منطقه از نظر ارزش غذایی، اقتصادی و اجتماعی منتج شد. گفتنی‌ست که کیوی جزو ۸ میوه‌ی برتر ایران است و اولین میوه‌ی صادراتی استان گیلان محسوب می‌شود.
اما از لحاظ اقتصادی و سازگاری این محصول با محیط علی‌رغم تولید مناسب و صادرات قابل توجه آن ما با چالش‌هایی مواجه هستیم. در این میان از یاد نباید برد که متاسفانه هنوز ارزش و اهمیت کیوی حتی برای بعضی از گیلانیان شناخته شده نیست و این مساله‌ای‌ست که به دنبال نبود تبلیغات مناسب به ویژه عدم توجه از سوی صدا و سیما به این محصول، با آن مواجه هستیم.
جای خالی ارقام اصلاح شده‌ی تجاری
وقتی سخن از صادرات یک محصول به میان می‌‌آید کیفیت و کمیت تولید آن از اهمیتی خاص برخوردار است. خندستانی در این‌باره اظهار می‌کند: بیش از بیست سال است که ما روی تولید یک نوع کیوی یعنی کیوی سبز تمرکز داریم. این در حالی است که سه نوع کیوی سبز، خونی و طلایی را در گیلان داریم و با جای خالی ارقام اصلاح شده‌ی تجاری، مواجه هستیم و باید روی انواع دیگر کیوی هم کار کنیم.
فرامرز خندستانی: آفت شپشک توت تقریبا فراگیر شده است. اگر کشاورزان، امروز برای ریشه‌کن کردن این نوع آفات اقدام نکنند، ما با چالش‌های صادراتی مواجه شده و در واقع از چرخه‌ی صادرات خارج می‌شویم.
این بازرگان با بیان این که هزینه‌های تولید بالاست چرا که کشاورزی بصورت مکانیزه انجام نمی‌شود، تصریح می‌کند: دانش پایین تولیدکنندگان، نبود آموزش لازم، مصرف بی‌رویه‌ی کود و سموم نیز از جمله چالش‌های تولید کیوی بشمار می‌آیند، چالش‌هایی که بر صادرات نیز تاثیرمی‌گذارند.
فراگیری آفت شپشک توت
آلودگی کیوی به آفت شپشک توت چالش مهمی در عرصه صادرات این محصول است. خندستانی یادآور می‌شود: آفت شپشک توت تقریبا فراگیر شده است . اگر کشاورزان، امروز برای ریشه‌کن کردن این نوع آفات اقدام نکنند، ما با چالش‌های صادراتی مواجه شده و در واقع از چرخه‌ی صادرات خارج می‌شویم. چنانچه در مورد صادرات کیوی به هند با مشکل مواجه شدیم.
این صادرکننده‌ی گیلانی در ادامه می‌گوید: هند یکی از کشورهایی بوده که به آن کیوی صادر می‌کردیم اما از سال گذشته این کشور بعلت آلودگی کیوی ما به شپشک توت، ورود آن را ممنوع کرد، ولی پس از پیگیری‌های بسیار سرانجام هند اعلام کرد به شرط آلوده نبودن کیوی ایران، اجازه‌ی واردات این محصول را صادر کرده است. البته از آنجا که ما اطمینان به آلوده نبودن کیوی نداشتیم، امسال هم صادر نکردیم و صادرات کیوی به هند را موکول کردیم به زمانی که اطمینان داشته باشیم، محصولمان عاری از آلودگی به آفت است.
وی با بیان این که در کوتاه‌ترین زمان، کشورهای دیگر هم خواهان رعایت استانداردهای لازم در کیوی صادراتی ما خواهند بود، تاکید کرد: از کشاورزان خواهش می‌کنم نسبت به رفع آلودگی کیوی تلاش کنند و در این راستا اگر کارشناسی خبره برای کمک به ریشه‌کن کردن این‌گونه آفات در کشورنباشد، باید از کارشناسان کشورهای دیگر دعوت کنیم تا در این مورد یاریگر ما باشند.
ضرورت شناسنامه دار کردن باغات کیوی
ایران چهارمین کشور تولید کننده‌ی کیوی دنیا محسوب می‌شود. در این میان حدود ۸ هزار هکتار سطح زیر کشت کیوی در گیلان وجود دارد و ۲۲۰ هزار تن محصول، سالانه از این اراضی برداشت می‌شود. خندستانی با بیان این آمار یادآور می‌شود: حدود ده هزار نفر در گیلان بصورت مستقیم در این عرصه مشغول بکارند، اما باغات کیوی ما شناسنامه‌دار نیستند، در حالی که باید بکوشیم به این سمت حرکت کنیم. متاسفانه ما مرحله‌ی کشاورزی سنتی را پشت سر نگذاشته‌ایم و کشاورزان به بهره‌وری بیشتر و افزایش کیفیت و کمیت محصول توجه لازم را ندارند.
چالش‌های پس از برداشت محصول
این کارشناس در بخشی از سخنانش به مشکلات پس از برداشت می‌پردازد و اظهار می‌کند: پس از مشکلات تولید، ما با چالش‌های پس از برداشت کیوی مواجه‌ایم که شامل مواردی چون کمبود نقدینگی خرید برای صادرات، برخوردار نبودنِ سردخانه‌های ما از سطح استانداردهای فنی مناسب، عدم وجود بسته‌بندی مناسب، نبود تشکل‌های صنفی و همچنین برداشت زودهنگام کیوی است.
فرامرز خندستانی: پایش بازارها و بازاریابی ما ضعیف است و به علت شرایط تحریم نمی‌توانیم ، صادرات به همه‌ی کشورهای هدف داشته باشیم اما توجه و مشارکت مسوولان ذی‌ربط به ویژه اتاق بازرگانی برای شرکت ما در جشنواره‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌های بین‌المللی، می‌تواند به کسب اطلاعات و ایجاد ارتباطات موثر و در نتیجه توسعه‌ی صادرات بیانجامد.
وی در ادامه یادآور می‌شود: مدتِ ۵ سال ممنوعیت صادرات تا قبل از روز ۱۵ ماه مهر در همه‌ی گمرکات ایران وجود داشت، ولی به علت اصرار کشاورزان، امسال این تاریخ به اول مهر، تغییر یافت که به برداشت زود هنگام کیوی انجامید و سبب شد تا این محصول کیفیت و ارزش اقتصادی لازم را نداشته باشد. بدین ترتیب بازارهای هدف برای کیوی ما حساب ویژه باز نمی‌کنند.
چالش‌های عرصه‌ی صادرات
توسعه‌ی صادرات کیوی و افزایش بازارهای هدف، می‌تواند نقشی بسزا در اقتصاد کشاورزی گیلان داشته باشد. خندستانی با یادآوری این نکته که زیرساخت‌های صادرات ضعیف است، می‌گوید: هم اکنون کیوی ما به کشورهایی چون روسیه، آذربایجان، ازبکستان و ارمنستان صادر می‌شود. البته پیش از این مقدار زیادی صادرات به اکراین هم داشتیم که به دلیل وقوع جنگ روسیه و اکراین فعلا نمی‌توانیم به مقصد این کشور بار بزنیم. گفتنی است که بیشترین منفعت در صادرات کیوی گیلان نصیب دلال‌های کشور آذربایجان می‌شود و آنها بدون صرف هزینه و زحمت از صادرات کیوی ما به کشورهای دیگر بهره‌مند می‌شوند. باید توجه داشت که پایش بازارها و بازاریابی ما ضعیف است و به علت شرایط تحریم نمی‌توانیم ، صادرات به همه‌ی کشورهای هدف داشته باشیم اما توجه و مشارکت مسوولان ذی‌ربط به ویژه اتاق بازرگانی برای شرکت ما در جشنواره‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌تواند به کسب اطلاعات و ایجاد ارتباطات موثر و در نتیجه توسعه‌ی صادرات بیانجامد. در واقع هر چند بعلت تحریم‌ها، نمی توانیم با بعضی کشورها قرارداد ببندیم اما می‌توانیم با شرکت در نمایشگاه‌ها و آشنایی با شرکت‌ها، خود را معرفی کرده و در مسیر توسعه‌ی صادرات حرکت کنیم.
