جهان عروسک‌ها در تندباد کرونا

 جهان خیال‌انگیزِ عروسک‌ها از تندباد مرگبار کرونا در امان نمانده‌ است و این اصلا عجیب نیست. روزگاری که  سلامت مردم و روشنای چراغ بسیاری از کسب و کارها آماج هجوم ویروس تاج‌دار قرار گرفته‌، حرفه‌ی شیرینی چون آفرینش عروسک‌ها نیز از تلخی این آسیب بی‌گزند نمی‌ماند. آسیبی که بر سایه‌ی سیاه تحریم‌ها افزوده شده تا باری که بر دوش کارآفرینان و تولیدکنندگان است، سنگین‌تر از همیشه باشد. این روزها دشواریِ روشن نگهداشتن چراغ کسب و کارهای مستقل، بیش ازهمیشه هویداست.

«بسیاری از جوانان نمی‌خواهند کسب و کاری برای خویش راه بیاندازند، آنها مشتاقند تا  برای دیگران کار کنند.»  این واقعیت تلخی است که بر زبان «نوشین نقوی» بانوی کارآفرینی جاری می‌شود که جهانش به دنیای زیبای عروسک‌ها پیوند خورده است. او  حدود  ده سال است که  آستین بالا زده و همراه همسرش عروسک می‌سازد. نوشین‌بانو برای عروسک‌ها  در صفحه‌ی رنگین اینستاگرامش قصه می‌نویسد. مخاطبانش عطی، صمد، صفیه، آتقی، تیمور سیفتال، هاجر، زلیخا، نازعلی، مش‌فرخ و عروسک‌های دیگرش را می‌شناسند. عروسک‌هایی که شبیه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های گیلانی لباس می‌پوشند و اصطلاحات و مَثَل‌های شیرین  گیلکی در زندگی ساده و قشنگشان جاری‌ست. نقوی هوشمندانه با نگاهی به آنچه در جهان امروز می‌گذرد  قصه‌های کوتاه و طنزآمیزش را می‌نویسد و لبخند بر لب مخاطبانش می‌نشاند.  و اما دنیای مجازی تنها مکانی نیست که می‌شود عروسک‌های وی را به تماشا نشست. او و همسرش  در کنار عروسک‌سازی، فروشگاه کوچک اما روشن‌شان را نیز می‌گردانند. دکان قشنگی که عروسک‌ها از هر سمت نگاهشان به مشتری‌هاست.

«نوشین نقوی هیبتی»  سال ۱۳۵۴ در شهر ساحلی انزلی چشم به جهان گشود و قد کشید. او  که فارغ التحصیل رشته منابع طبیعی با گرایش جنگل‌داری‌ است  در گفت و گو با مرور اظهار می‌کند: کارم را با نقاشی آغاز کردم و بعدتر به حجم‌سازی پرداختم و در ادامه کم‌کم به سمت عروسک‌سازی کشیده شدم و در حال حاضر همراه همسرم «علی حیاتی» مشغول به این کار هستیم. ما عروسک ساختن را به دنبال فعالیت هایی که در راستای حفاظت از محیط داشتیم  با ساخت عروسک  حیوانات در حال انقراض نظیر گاندو، فک خزری، فلامینگو و اردک سرسفید شروع کردیم و در این راستا  با حمایت و همکاری دفتر تسهیلات کوچک محیط زیست جهانی  با مجموعه حافظان طبیعت پایدار به منظور توانمندسازی جوامع محلی  به  آموزش دوخت این عروسک‌ها  در نقاط مختلف کشور پرداختیم. این عروسک‌ها  با هدف معرفی حیوانات و حساس کردنِ مردم نسبت به آن چه که در اطرافشان وجود دارد و به آن بی‌تفاوت هستند، ساخته می‌شود.

 وی می‌افزاید:  گروه دیگر از عروسک‌هایی که می‌سازیم با نگاه به پدربزرگ و مادربزرگ‌ها و زندگی سنتی گیلانی‌ها صورت می‌گیرد. این عروسک‌ها  گاه  از مشاغلی چون  پنبه‌زنی، چوپانی، معرکه‌گیری، خیاطی و بافندگی  نشان دارند. ساخت عروسک‌های بومی دیگر اقوام وهمچنین  عروسک‌هایی  بر اساس  شخصیت‌های افسانه‌‌ای همانند «سیاه گالش» و «گلیم‌گوش» نیز از دیگر فعالیت‌های ما در این عرصه است.

عروسک‌ها در چهاردیواری حوصله  ساخته می‌شوند

نقوی وقتی قرار می‌شود از روند شکل‌گیری عروسک‌ها و ارتباطش با آنها  برایمان حرف بزند، بیان می‌کند: هرگز وقتی بی‌حوصله هستم، دست به ساختن عروسک و حتی تکمیل کردنش نمی‌زنم. ممکن است چند کار را با هم دست بگیرم و پیش ببرم و در این بین چند کار را کنار بگذارم تا در وقت مناسب به آن بپردازم. درباره‌ی ارتباط با عروسک‌ها هم باید بگویم این که با آنها حرف می‌زنم و زندگی می‌کنم تکرار مکررات است، اما مشخص‌ترین  نکته‌ای که می‌شود از آن یاد کنم  این است  که  وقتی  کاری  به اتمام می‌رسد،  شب موقع خواب آن را جایی قرار می‌دهم  که صبح، هنگام بیدار شدن بتوانم آن را ببینم و یا در شرایطی قرارش می‌دهم  که انگار بطور اتفاقی آن رامی‌بینم؛  گویا با شخص جدیدی  آشنا می‌شوم. معمولا زمانی هم که کار تمام می‌شود و عروسک‌ها را کنار هم قرارمی‌دهم، به نظر می‌رسد که خودشان به هدایت داستانی می‌پردازند  که در ذهنم کلید خورده است.  به همین دلیل زمانی که من به هر دلیلی عروسک نمی‌سازم یا عروسک آماده زیادی ندارم، خیلی کم  داستان می‌نویسم. چرا که عروسک  تازه تمام‌شده‌ای وجود ندارد که به من خط بدهد یا با من حرف بزند.

  این بانوی هنرمند  درباره‌ی داستان‌هایی که می‌نویسد همچنین می‌گوید: داستان‌ها را ابتدا برای دل خود می‌نوشتم و اصلا به این موضوع فکر نمی‌کردم که آن قدر علاقمند جلب کند که بخواهد روی فروش عروسک‌ها تاثیر بگذارد؛ ولی هم‌اکنون با موارد متعددی  مواجه می‌شوم که می‌گویند ما این داستان‌ها را می‌خوانیم و برای دوستانمان هم تعریف می‌کنیم . این داستان‌ها به نظرم موجب  پل زدن به خاطرات مربوط به  مدلی از زندگی می‌شود که برای مردم، آشنا و جذاب است. نمی‌توانم بگویم این قصه‌ها  در فروش عروسک‌ها بی‌تاثیر بوده یا تاثیر بسیار زیادی داشته ولی می‌دانم  حتی خیلی از آنها هم که مشتری عروسک‌ها نیستند، به این داستان‌ها علاقمند هستند و با آنها ارتباط برقرار می‌کنند.

 طیف وسیع مشتری‌ها

دوستداران عروسک‌هایی که نوشین بانو و همسرش می‌سازند، طیف وسیعی از افراد را دربرمی‌گیرد. آنها گاهی در چمدان‌ها به آن سوی آب‌ها می‌روند و لبخند بر لبان هموطنانی می‌نشانند که از میهن خویش دورند.

حرفه‌ی ما با ذوق و سلیقه درهم آمیخته است اما  همه‌گیری کرونا حدود یک سال و نیم  است که بر روح و روان ما و مخاطبان‌مان تاثیر گذاشته است. به نظر می‌رسد نگرانی، وحشت و اندوه بیمار شدن‌ها و از دست دادن‌ها هم کار ما را محدود کرده و هم خرید مشتریان‌مان را.  گفتنی‌ست که تعداد زیادی از مشتری‌های ما را هم‌وطنان خارج از کشور تشکیل می‌دادند که با تعلیق سفرها و محدود شدن رفت و آمدها عملا آنها را از دست داده‌ایم.

  نقوی می‌گوید: موضوع  مشتری‌های ما مقوله‌ی جالبی است و پیش‌بینی‌های ما را برای جذب مخاطبان به هم می‌ریزد. مثلا ما فکر می‌کردیم  عروسک‌های‌ پیرزن و پیرمردمان  باید مخاطب بزرگسال داشته باشد، اما تعداد بسیار زیادی از بچه ها را می‌بینیم که پشت ویترین فروشگاه اصرار دارند، والدینشان عروسک‌های پیرمرد و پیرزن را برایشان بخرند. عروسک‌های ما همه جور مخاطبی دارند و این برایم  بسیار خوشحال کننده است.

 بهای عروسک‌های دست ساز

وی درباره قیمت تولیداتشان اظهار می‌دارد: قیمت عروسک‌ها متفاوت است، عروسک حیوانات در معرض خطر انقراض متناسب با اندازه‌ای که دارند از ۲۰ هزار تومان  تا ۲۰۰ هزار تومان  متفاوت است. عروسک‌های پیرمرد و پیرزن  ما هم  از ۹۰ هزار تومان شروع  می‌شوند  و بسته به سایز و لباس و سفارش‌های خاص مشتری ممکن است  حتی به ۴۰۰ هزار تومان هم برسد. بهای عروسک‌های بومی و اسطوره‌ای هم  با توجه به افزایش کیفیت مواد اولیه و دقتِ عمل بیشتری که باید داشته باشیم، تعیین می‌شود.

 تاثیر کرونا و تحریم 

این بانوی عروسک‌ساز درباره‌ی تاثیر تحریم و کرونا بر کسب و کارش می‌گوید: تحریم بصورت مستقیم  بر بازار تاثیر گذاشته است. تحریم از سویی موجب افزایش قیمت‌ها شده و ازسوی دیگر تنوع و کیفیت مواد اولیه نظیر پارچه به شدت کاهش یافته و این امر بر کیفیت محصول اثر می‌گذارد.

وی با بیان این که تحت تاثیر تحریم قدرت خرید مردم کم شده، یادآور می‌شود: حرفه‌ی ما با ذوق و سلیقه درهم آمیخته است اما  همه‌گیری کرونا حدود یک سال و نیم  است که بر روح و روان ما و مخاطبان‌مان تاثیر گذاشته است. به نظر می‌رسد نگرانی، وحشت و اندوه بیمار شدن‌ها و از دست دادن‌ها هم کار ما را محدود کرده و هم خرید مشتریان‌مان را.  گفتنی‌ست که تعداد زیادی از مشتری‌های ما را هم‌وطنان خارج از کشور تشکیل می‌دادند که با تعلیق سفرها و محدود شدن رفت و آمدها عملا آنها را از دست داده‌ایم.

 تلاش برای دوام  و تقویت کسب و کارها

 نقوی تصریح می کند: کسی که عروسک می‌سازد یا درحوزه‌ی صنایع دستی  و کارهای فرهنگی  بصورت مستقل  فعالیت می‌کند به شدت باید به روز باشد و از این قابلیت برخوردار باشد که بتواند در محصولاتش تنوع ایجاد کند. شرکت در نمایشگاه‌های متعدد داخلی و خارجی می‌تواند درعرضه و فروش عروسک‌ها تاثیرگذار باشد. ما باید با تیزهوشی به علاقمندی‌های مردم فکر کنیم. همچنین باید تلاش کنیم تا بدانیم چه مشخصه‌ای در محصولمان سبب می‌شود که مشتری پس از یک بار خرید باز هم به سمت ما برگردد و خواهان محصولات‌مان باشد.

 ایجاد اشتغال برای دیگران

نقوی و همسرش  به آموزش عروسک‌سازی هم می‌پردازند. وی  در پاسخ به این سوال که تا کنون چقدر ایجاد اشتغال کرده‌اید، می‌گوید:  این سوالِ سختی است که ما چقدر اشتغال ایجاد کردیم یا چند عروسک ساز پرورش داده‌ایم.  چرا که  ما به شهرهای زیادی رفته‌ایم و کارگاه‌های بسیاری برگزار کرده‌ایم  و   نمی دانم از بین آنها  آیا کسی ادامه داده است  یا خیر. در مجموع می‌دانم که در چابهار و ارومیه هستند  گروه‌هایی  که به این کار ادامه می‌دهند اما با مشکلاتی چون وضعیت نامناسب بازار و مشکل  تهیه‌ی مواد اولیه مواجه هستند. همچنین  می‌دانم در شهر انزلی دو نفر از افرادی که آموزش داده‌ایم، هم اکنون به این کار مشغول هستند. می‌دانید، معضل اینجاست که جوانان ما  کمتر سعی می‌کنند  بصورت مستقل کاری را شروع کنند و سختی‌‌هایِ  پا گرفتن کسب و کاری مستقل را به جان بخرند. اکثریت  افرادی  که ما با آنها کار کردیم، خواهان این بودند که برای کسی کار کنند و این واقعیت غم‌انگیزی است.