ابهام و بلاتکلیفی در قراردادهای عمرانی گیلان در یک دهه اخیر با نام و عنوان قرارگاه خاتم الانبیا بیش از آنکه یک برای مردم و مسئولان استان مزیت و اعتبار محسوب شود، بیشتر یک سردرگمی و بی سرانجامی در ادای وظایف و تعهدات کلان است. از احداث راه آهن رشت ـ آستارا و ایستگاه بارانداز ریلی آستارا گرفته تا مرکز آموزش درمانی و ۳۵۰ تختخوابی پورسینا؛ و از سد پلرود تا تکمیل پروژه فاضلاب رشت و ۵ شهر بزرگ استان، تاکنون تنها نامی محو از آن باقی مانده است.
روز جمعه چهارم آذرماه سایت استانداری گیلان از انعقاد تفاهمنامه اجرای پروژه فاضلاب ۶ شهر گیلان با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء خبر داد. این اولین بار نیست که دولت برای کسری بودجه و عقب ماندگی خود در حوزه عمرانی به سراغ این نهاد رفته و تفاهم‌نامه‌هایی را مبادله می‌کند. چرا که گفته می‌شود قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء بازوی اجرایی دولت است. نهادی که بسیاری از پروژه‌های کلان را در مرکز و جنوب کشور اجرا می‌کند. از پروژه اتوبان صدر گرفته تا پروژه‌های پارس جنوبی و سد گتوند همه محصول اجرای این نهاد است. بنابر روایتی از سال ۱۳۹۰ پروژهای زیر ۱۵۰ میلیارد تومان را این نهاد اجرا نمی‌کند و مباحثی چون «نفت، گاز و پتروشیمی»، «عمران و صنعت» و «محرومیت‌زدایی» محور فعالیت‌های آنهاست.
ابتدا بهتر است به وضعیت اعتباری پروژه‌های استان از نظر اعتبارات دولتی بپردازیم. ۸ بهمن ۱۴۰۰ بود که سیدابراهیم رییسی، رییس دولت سیزدهم با هیات وزیران وارد گیلان شد و در این سفر ۱۸ هزار میلیارد تومان بودجه از محل اعتبارات سفر برای استان گیلان مصوب شد که بر اساس گزارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان، از این رقم ۷ هزار میلیارد تومان جزو تعهدات سازمان برنامه و بودجه کشور بود. بدین صورت که در سال اول یک هزار میلیارد تومان و مابقی طی دو یا سه سال آتی پرداخت شود. به بیان دیگر برای اتمام پروژه های نیمه تمام، هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ تخصیص یافت و مابقی نیز در سال ۱۴۰۱ ، ۱۴۰۲ و سهم بسیار کمی نیز در سال ۱۴۰۳ تحقق پیدا خواهد کرد.
همچنین ۲۰ طرح ملی خاص استان با اعتبار ۴۲۸ میلیارد تومان پایدار باقی مانده و اعتبار این طرح‌ها در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰ مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. این ۲۰ طرح مهم‌ترین طرح‌های استان در زمینه راه ، آب و فاضلاب ، منابع آب ، بهداشت و درمان و آموزش عالی است.
با کمی دقت و جستجو سایت قرارگاه خاتم الانبیا درمی‌یابیم از بین پروژه‌های متعددی که مسوولان شهر رشت و استان خبر از تفاهمنامه و اجرای آنها می‌دهند، تنها دو پروژه از گیلان در سایت رسمی خاتم الانبیا درج شده است و آن دو پروژه‌ی راه آهن رشت – آستارا و ایستگاه بارانداز راه آهن آستارا، و همینطور راه قزوین – کلاچای است که هر دو این پروژه ها وضعیت نامشخصی دارند.
با این حال بر اساس گزارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان، در سال ۱۴۰۱پروژه استانی ویژه اجرا نمی‌شود و ساماندهی فاضلاب و راه‌های اصلی از جمله پروژه‌های اصلی و ملی شده استان هستند که مجال اجرا می‌یبند.
در چنین شرایطی چند سالی است که شاهد منعقد شدن تفاهم نامه‌هایی در حوزه شهری رشت و بخش عمرانی استان بین مسئولان محلی با مقامات قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء هستیم. طبق آخرین آمار، این نهاد در حال حاضر ۳۳۰ پروژه در سطح کشور و در اکثر شهرها و روستاها از سوی قرارگاه خاتم در حال اجراست. این پروژهها در حوزه‌های مختلف از قبیل صنعت و معدن، پروژه‌های آبی و صنعت نیروگاهی، بخش نفت و گاز و پتروشیمی، بخش‌های کشاورزی، دریایی و سایر صنایع و حوزه های مهندسی است. تمام پروژه‌های در حال اجرای این نهاد در سایت اصلی آن در بخش‌های یاد شده منتشر شده و قابل ملاحظه است.
تنها دو پروژه ثبت شده از گیلان
با کمی دقت و جستجو سایت قرارگاه خاتم الانبیا درمی‌یابیم از بین پروژه‌های متعددی که مسوولان شهر رشت و استان خبر از تفاهمنامه و اجرای آنها می‌دهند، تنها دو پروژه از گیلان در سایت رسمی خاتم الانبیا درج شده است و آن دو پروژه‌ی راه آهن رشت – آستارا و ایستگاه بارانداز راه آهن آستارا، و همینطور راه قزوین – کلاچای است که هر دو این پروژه ها وضعیت نامشخصی دارند.
دو سال قبل بود که سعید محمد، فرمانده وقت قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء با اشاره به وجود مشکلات اعم از کمبود منابع مالی و تحریم‌ها علیه ایران، گفت: خوشبختانه با روحیه خود باوری موجود در میان کارکنان قرارگاه خاتم همه پروژه‌های ما در سراسر کشور فعال است.
وی با بیان اینکه اجرای ۲۴ پروژه از سوی قرارگاه خاتم در گیلان در دست اجرا است، گفته بود: «اتصال خط ریلی رشت- بندر کاسپین، سد مخزنی پلرود در شهرستان رودسر که به دلیل کمبود منابع مالی تکمیل و بهره برداری از این پروژه طولانی شده است، همچنین پروژه رشت- آستارا که در حال حاضر در دو بخش منطقه آستارا به سمت رشت و دیگری اراضی حاشیه این مسیر ریلی تجهیز کارگاه و بخشی از مسیر آغاز شده و امیدواریم سریع‌تر تکمیل و بهره برداری شود.»
فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا با اشاره به اینکه به منظور حفظ اراضی کشاورزی و محیط زیست برای طراحی این پروژه به طول ۵۰ کیلومتر پل طراحی شده است، بیان کرده بود که «تلاش می‌کنیم تا این پروژه نیز با توجه به آثار مثبت آن در کوتاه‌ترین زمان بهره برداری شود.»
اواخر فعالیت دولت قبل بود که طی جلسه‌ای در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان با حضور محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، اعلام شد که پروژه راه آهن رشت – آستارا با مشارکت قرارگاه خاتم الانبیاء وارد مرحله جدیدی خواهد شد.
وی خط انتقال گاز ۴۲ اینچی رضوانشهر را پروژه بعدی قرارگاه خاتم در استان گیلان عنوان کرده و افزوده بود: «قرارگاه خاتم به عنوان پیمانکار طرح‌های دولتی فعالیت می‌کند و تلاش کرده با همه دولت‌ها در ادوار مختلف همکاری داشته باشد.»
با این وجود از اجرای پروژه راه آهن رشت به مسیر آستارا تاکنون خبری نیست و دولت‌های متعدد هر بار خبر از اجرای آن از سوی یکی از کشورهای چین، روسیه آذربایجان یا نهاد خاتم الانبیا می‌دهند که به نظر می‌رسد هیچکدام از این گزینه‌ها موفق به اجرای این مهم نشده‌اند.
علاوه بر این بر اساس گفته‌ی سعید محمد، قرار بود خط انتقال گاز ۴۲ اینچی رضوانشهر نیز اجرا شود که به نظر می‌رسد از سال ۹۹ تاکنون به اتمام نرسیده است. ( + و + )
پروژه نافرجام راه آهن رشت – آستارا
اواخر فعالیت دولت قبل بود که طی جلسه‌ای در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان با حضور محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، اعلام شد که پروژه راه آهن رشت – آستارا با مشارکت قرارگاه خاتم الانبیاء وارد مرحله جدیدی خواهد شد.
همچنین خطیبی معاون ساخت را آهن کشور، تیرماه سالجاری با بیان اینکه برای تکمیل خط آهن رشت تا آستارا بیکار نمانده‌ایم، اظهار کرد: با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا ساخت این پروژه آغاز شده و حدود ١٢ کیلومتر پیمان‌سپاری شده و برای تامین باقی منابع مالی این پروژه قرار بر این شده که از ظرفیت قانون بودجه و تهاتری نفت استفاده کنیم و به طور یکجا با قراردادی با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا کار را پیش ببریم.
بر اساس آخرین خبر از سوی احمد منجمی مدیرکل ساخت و توسعه راه آن منطقه ۲ کشور، از حدود ۱۷۰ کیلومتر مسیر راه آهن رشت- آستارا، تنها ۱۰ کیلومتر از سمت رشت به آستارا زیرسازی شده است؛ و برای ۱۴۰ کیلومتر زیرسازی و ۱۶۰ کیلومتر روسازی مسیر دنبال برگزاری مناقصه هستند!
خطیبی درباره مذاکرات برای خط اعتباری روسی پروژه راه آهن رشت-آستارا گفت: در سفر ریاست جمهوری و وزیر راه و شهرسازی به روسیه قرار براین شد که دو پروژه ریلی از جمله رشت-آستارا از وام ۵ میلیارد دلاری استفاده کنند که البته تامین منابع مالی از منابع داخلی کشور برای این پروژه شروع شده و معطل این منابع نمانده‌ایم.
اما بر اساس آخرین خبر از سوی احمد منجمی مدیرکل ساخت و توسعه راه آن منطقه ۲ کشور، از حدود ۱۷۰ کیلومتر مسیر راه آهن رشت- آستارا، تنها ۱۰ کیلومتر از سمت رشت به آستارا زیرسازی شده است؛ و برای ۱۴۰ کیلومتر زیرسازی و ۱۶۰ کیلومتر روسازی مسیر دنبال برگزاری مناقصه هستند!
پروژه‌های بهداشتی درمانی
در دولت قبل همچنین تبادل قرارداد همکاری فی مابین دانشگاه علوم پزشکی گیلان با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء، دیده می‌شود که این قرارداد همکاری برای احداث بیمارستان و مجتمع دانشگاهی علوم پزشکی بود که با توجه به قدیمی بودن بیمارستان پورسینا می‌توانست اثرات مثبت برای بخش درمان استان داشته باشد. بر این اساس قرار بود مرکز آموزشی درمانی جایگزین پورسینا طی ۳ سال در رشت افتتاح شود.
سردار علیرضا فخاری، معاون هماهنگ کننده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) سپاه با اشاره به عزم سپاه در احداث و توسعه مراکز درمانی استان، عنوان کرده بود «قرارگاه خاتم‌الانبیا تلاش می‌کند مرکز آموزشی درمانی پورسینا را با ۸۵۰میلیارد تومان اعتبار طی یک دوره ۲.۵ تا سه‌ساله به پایان برساند.»
مجموعه این مذاکرات و پیرو تبادل قرارداد همکاری، کلنگ آغازعملیات اجرایی احداث بیمارستان ۳۵۰ تخت خوابی جایگزین پورسینا رشت و همچنین تکمیل ساختمان دانشکده پزشکی سایت لاکان با حضور مسوولان استانی و کشوری در ۹ مرداد ۱۴۰۰ بر زمین زده شد. بر این اساس قرار شد بیمارستان هشت طبقه پورسینا رشت در سه فاز در محوطه بیمارستان کنونی و با زیربنای ۳۵ هزار مترمربع با کارفرمایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و پیمانکاری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا سپاه، احداث شود.
قرار شد بیمارستان هشت طبقه پورسینا رشت در سه فاز در محوطه بیمارستان کنونی و با زیربنای ۳۵ هزار مترمربع با کارفرمایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و پیمانکاری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا سپاه، احداث شود.
تاکنون اما خبری از احداث این بیمارستان هشت طبقه در محوطه بیمارستان فعلی پورسینا نیست و اطلاع رسانی دیگری در خصوص اجرای آن از سوی مقامات علوم پزشکی استان نشده است.
سد پلرود، سرنوشت ناتمام
اما یکی از پروژه‌های مهم این نهاد، احداث سد مخزنی پلرود در گیلان توسط قرارگاه خاتم الانبیاء بود. مدیران دولت قبل تاکید می‌کردند که مناسب بود تا آبگیری پلرود انجام می گرفت، با اهتمام و دقت فنی بیشتر این کار به اتمام برسد.
در این خصوص سعید محمد، فرمانده وقت این نهاد در تاریخ ۵ تیرماه ۱۳۹۹ اعلام کرده بود که «سد مخزنی پلرود رودسر در شرق گیلان یکی دیگر از چهار پروژهای است که اجرای آن در دست قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) قرار دارد و روی این طرح مدتی است که مشغول کار هستیم اما روند تأمین منابع آن زیاد خوب نبود از طرفی رئیس سازمان برنامه و بودجه در سفر اخیرش به گیلان قول‌های مساعدی در این زمینه داد. بنابراین اگر منابع مالی اجرای پروژه سد پلرود تأمین شود این قرارگاه نیز تا پایان امسال طرح را تکمیل می‌کند.» اما اکنون که دو سال از این صحبت‌ها سپری شده، خبرگزاری دولتی ایرنا در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۱ اعلام کرد «پیشرفت فیزیکی سد پلرود گیلان به ۸۱ درصد رسیده است.» + «مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان علت تاخیر در بهره برداری از این پروژه را عدم تخصیص بودجه کافی و بهنگام دانست و گفت: در صورت اختصاص به موقع اعتبارات این پروژه تا ۲ سال آینده ( ۱۴۰۳) وارد مدار بهره برداری می شود.»
سعید محمد همچنین در تاریخ ۵ تیر ۹۹ از اتمام ۲۴ پروژه اجرایی توسط قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) در سطح گیلان خبر می‌دهد و تصریح می‌کند که پروژه بندرکاسپین یکی از این طرح‌ها محسوب می‌شود که بازوی شرقی اسکله آن را تکمیل کردیم و هم‌اکنون مشغول توسعه اسکله رو – رو آن هستیم.
فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) از همکاری ۲۰۰ هزار نیروی انسانی با این مجموعه در سراسر کشور خبر داده و با اینکه اعلام کرده بود:«کمبود منابع مالی و اعتباری و عدم پرداخت آن مانع کار ما در قرارگاه نیست و حتی تهاتر ملک هم انجام می‌دهیم تا چراغ هیچ پروژهای خاموش نشود.» اما به نظر می‌رسد چراغ برخی از پروژه‌های مربوط به این نهاد که در مشارکت با دولت اجرا می‌شود هنوز خاموش است!
تفاهمنامه تکمیل پروژه های آبفای گیلان
امضاء تفاهمنامه تکمیل پروژه های آبفای گیلان با قرارگاه خاتم الانبیا آخرین خبر از همکاری دولت با این نهاد بود که روز ۴ آذرماه منتشر شد. بر این اساس ۲ تفاهمنامه تکمیل پروژه های فاضلاب رشت و پنج شهر رودسر، آستانه اشرفیه، لاهیجان، سیاهکل و فومن بین شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) تبادل شد.
این تفاهم نامه با اعتبار حدود هشت هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان برای اجرای فاضلاب رشت و ۵ شهر استان ظرف مدت سه سال بین آبفای کشور و قرارگاه خاتم الانبیاء امضاء شد که پنج هزار میلیارد تومان آن مربوط به طرح فاضلاب کشور و سه هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان مرتبط با اجرای فاضلاب پنج شهر دیگر استان است.
در حال حاضر اجرای فاضلاب رشت ۵۶ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و قرار است قرارگاه خاتم الانبیاء ۴۴ درصد باقی مانده را تکمیل کند.
بنابراین باید دید سرنوشت این پروژه هم به سرنوشت دیگر پروژهها دچار می‌شود یا خیر؟ و این تفاهمنامه‌ها چه ضمانت اجرایی خواهند داشت؟
نگاهی به پروژه‌های شهری رشت
خاتم‌الانبیا کهدر زمان شورای پنجم شهر رشت و ایام شهرداری حاج محمدی، شهرداری رشت اعلام کرد که چند پروژه مهم در این شهر را با امضای تفاهمنامه‌ای به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا واگذار شده است. با اینکه از سرنوشت این تفاهمنامه در زمان شورای پنجم و مدیریت متزلزل شهرداری رشت خبری نشد اما در شورای ششم هم رییس شورای اسلامی رشت خبر مجددی مبنی بر واگذاری پروژه های شهرداری رشت به خاتم الانبیا اعلام کرد.
در حالیکه اعلام می‌شود یکی از بازوهای اجرایی دولت قرارگاه خاتم الانبیا است و ۴۰ درصد اقتصاد کشور در دست آنهاست اما به نظر می‌رسد چرخ بی‌سرانجامی و پیمانکاری وعده‌ها بیش از چرخ سازندگی و عمرانی می‌‌چرخد.
واثق کارگرنیا در دیدار با نمایندگان قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) اظهار کرده بود: با وجود توافق نامه همکاری که بین شهرداری رشت و قرارگاه خاتم الانبیا به امضا رسیده تاکنون ثمره ای برای شهر رشت بدست نیامده در حالی که باید از ظرفیت بسیار بالای این قرار گاه در اجرای پروژه های بزرگ و اولویت دار رشت استفاده کرد.
تاکنون هیچ شفاف سازی در خصوص پروژه‌های شهرداری و دیگر پروژهها انجام نشده و به نظر می‌رسد فایده همه‌ی این پروژهها در حرف درمانی، کلنگ زدن بی‌نتیجه و جلب توجه افکار عمومی از طریق تفاهمنامه‌های بی سرانجام باشد.
بر این اساس قرار بود ۲ پروژه تقاطع غیر همسطح میدان امام حسین(ع) و میدان نیروی دریایی رشت، پروژه تالاب عینک رشت، ساماندهی و احیای رودخانه‌های گوهررود و زرجوب، زیرگذر پیاده راه رشت و… به این نهاد سپرده شود که تفاهمنامه آن نیز تبادل شد. آنطور که بیان می‌شد پروژه‌های آن به ارزش تقریبی آن ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است.
با این حال تاکنون هیچ شفاف سازی در خصوص پروژه‌های شهرداری و دیگر پروژهها انجام نشده و به نظر می‌رسد فایده همه‌ی این پروژهها در حرف درمانی، کلنگ زدن بی‌نتیجه و جلب توجه افکار عمومی از طریق تفاهمنامه‌های بی سرانجام باشد.
در حالیکه اعلام می‌شود یکی از بازوهای اجرایی دولت قرارگاه خاتم الانبیا است و ۴۰ درصد اقتصاد کشور در دست آنهاست اما به نظر می‌رسد چرخ بی‌سرانجامی و پیمانکاری وعده‌ها بیش از چرخ سازندگی و عمرانی می‌‌چرخد.
در اختیار گذاشتن پروژه ها با ترک مناقصه در سطح کشور ، به خاتم الانبیا نا کارآمد ، واحد رانتی زیر گروه سپاه ، باعث تمرکز ثروت و دور کردن پیمانکارهای با تخصص مرتبط شده است . چرا؟چون مدیران در سطح کشور با نظر ، تایید واشاره این ارگان برسر کار هستند . وگرنه ترک مناقصه همیشه برای مبالغ پایین بود
حضور قرارگاه در پروژه های سنگین ، بدون اعلام مناقصه
چرا ؟
در صنایع عطیم فولاد هم چنین رفتاری را شاهد هستیم