روزگاری سیصد هزار لهستانیِ رنجور و نزار از تازیانه‌های جنگ جهانی دوم به ایران پناه آوردند. آنان که با انبوه مرارت‌ها در ساحل انزلی از کشتی‌ها پیاده شدند، شاهد بودند که اهالی این شهر ساحلی بی‌آن که به آیین و ملیت ایشان بیاندیشند، با دنیایی از معرفت و لبخند و مهر میزبان‌شان شدند. و اما یادگار آن برهه‌ی پر فرازو نشیب از تاریخ در این شهر، آرامستانی‌ست که ۶۳۹ نفر لهستانی در آن آرمیده‌اند. این آرامستان که دومین آرامستان بزرگ لهستانی‌ها در ایران به شمار می‌آید، شهریور ماه امسال در فهرست آثارملی به ثبت رسید و این رویداد در آیینی که روز ۱۰ مهرماه در سالن اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی انزلی به مناسبت هفته گردشگری از سوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان برگزار شد، گرامی داشته شد.
بی‌تردید حضور پناهنگان لهستانی در انزلی، برگی ارزشمند از تاریخ ایران زمین به شمار می‌آید. برگی روشن که از معرفت و انسان دوستی مردم شهر ساحلی انزلی نشان دارد. اهمیت این موضوع در آغاز این مراسم از سوی «حمیدرضا آذرپور» معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی که برای خوشامدگویی به حاضران سخن گفت، مورد تاکید قرار گرفت.
اهمیت گردشگری تاریخی
«محمدتقی رهنمایی» از اساتید دانشگاه تهران و اولین مدرسان گردشگری در ایران که نخستین سخنران این مراسم بود، گردشگری را تنها سازوکاری دانست که می‌تواند متضمن آینده‌ی شهرانزلی باشد.
وی دربخشی از سخنانش اظهار کرد: گردشگری شهری از بخش‌های مهم در مبحث گردشگری محسوب می‌شود و باید توجه داشت که مردم علاقمند به دیدن شهرها هستند. در این میان موضوع جغرافیای تاریخی از اهمیتی خاص برخوردار است و باید گفت جای جای جغرافیای تاریخی انزلی حرف برای گفتن دارد و این در حالی است که موقعیت طبیعی شهر انزلی را در هیچ کجای ایران نمی‌توان یافت.
رهنمایی با بیان این که انزلی دارای ترکیب قومی بسیار متنوعی است از اهمیت پذیرشی که در انزلی برای مهاجران وجود داشته، یاد کرد وگفت: باید افتخار کنیم به پدران، مادران، پدربزرگان و مادربزرگان‌مان؛ آنها با تمام شرایط سختی که دچارش بودند، دلی بزرگ و ذهنی ثروتمند داشتند و با مهربانی پذیرای انسان‌هایی شدند که از جور عده‌ای ستمگر و آدمکش به انزلی آمدند.
این موضوعی است که باید روی آن کار شود، چرا که مردم خارج از انزلی از این داستان بی‌اطلاع هستند، در حالی که حقیقتی ست که باید به دیگران معرفی شود. باید توجه داشت که در این راستا گردشگری شهری و گردشگری تاریخی شهر معنا می‌یابد و نباید ظرفیت گردشگری انزلی را محدود به ساحل آن دانست.
داستان انزلی
«آرمین صافدل» کنشگر فرهنگی در این آیین به موضوع نقش ثبت فرهنگ عامه در توسعه‌ی گردشگری پرداخت و اظهار کرد: فرهنگ عامه دربرگیرنده‌ی همه‌ی افسانه‌ها، روایات،قصه‌ها، لالایی‌هاو آداب و سنن جوامع است. مطالعه‌ی این فرهنگ، تقویت ریشه‌های قومیت‌ها را در پی دارد و موجب پیوند نسل‌ها می‌شود وهمچنین خاستگاه آفرینش‌های فرهنگی و هنری به شمار می‌آید.
وی با بیان این که پرداختن به فرهنگ عامه در انزلی از اهمیت بسیار برخوردار است، تصریح کرد: انزلی به سبب موقعیت ژئوپلتیکی در تاریخ ایران نو، زمینه‌ساز ورود ابزار مدرنیته و آمد و شد شاهان، درباریان و افرادی از اقوام و ملل مختلف بوده وهمچنین شاهد بروز توانمندی‌ها و مهارت‌های مهاجران در راستای ارتزاق‌شان بوده، بدین ترتیب به شهری چند فرهنگی تبدیل شده است.
هیچ شهری چشم‌اندازِ لندمارکِ خویش را مخدوش نمی‌کند اما در انزلی از روی ناآگاهی چشم‌انداز مناره با احداث ساختمان‌های مرتفع مخدوش شده است. در حالی که مناره صرفا یک بنای تاریخی نیست بلکه شناسه‌ی شهری انزلی است. واقعیت این است که هیچ کس مخالف توسعه‌ی شهر نیست اما این توسعه با حفظ حرمت نماد تاریخی شهر باید صورت بگیرد.
صافدل وجود تفاوت‌ها را انگیزه‌ی سفر آدم‌ها دانست و گفت: فرهنگ عامه ریشه‌ی تفاوت‌ها و تمایزهاست و از فرهنگ عامه‌ی انزلی باید برای توسعه‌ی گردشگری استفاده کرد. در واقع هر چه فرهنگ عامه در بخش‌های مختلف، منحصرتر باشد، گردشگران رغبت بیشتری برای سفر به آن خواهد داشت؛ این در حالی است که ما در انزلی به این مهم بسیار آسیب رسانده‌ایم و متاسفانه به آن نپرداخته‌ایم.
این کنشگر فرهنگی با برشمردن تعدادی از وقایع تاریخی و مفاخر انزلی به اهمیتی که این مبحث در توسعه‌ی گردشگری می‌تواند داشته باشد، پرداخت و گفت: ما باید خاطرات و روایت‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را ثبت کنیم و با توجه به تاریخ این شهر داستان انزلی را تعریف کنیم تا دیگران برای شنیدن قصه‌ی انزلی در این شهر جمع شوند.
لندمارکی با چشم انداز مخدوش
صافدل در بخشی دیگر از سخنرانی‌اش به آسیب شناسی یک المان شهری در موج‌شکن قدیمی انزلی پرداخت و همچنین از مناره‌ی انزلی یاد کرد و خواستار توجه ویژه به این اثر بسیار ارزشمند شد.
وی تصریح کرد:هیچ شهری چشم‌اندازِ لندمارکِ خویش را مخدوش نمی‌کند اما در انزلی از روی ناآگاهی چشم‌انداز مناره با احداث ساختمان‌های مرتفع مخدوش شده است. در حالی که مناره صرفا یک بنای تاریخی نیست بلکه شناسه‌ی شهری انزلی است. واقعیت این است که هیچ کس مخالف توسعه‌ی شهر نیست اما این توسعه با حفظ حرمت نماد تاریخی شهر باید صورت بگیرد.
گفتنی‌ست «روشن بابایی همتی» عضو هیات علمی پژوهشکده‌ی گیلان شناسی دانشگاه گیلان دیگر سخنران این مراسم بود که درباره‌ی گردشگری خلاق و پیوندش با صنایع خلاق سخن گفت. همچنین سخنرانی«مهدی میرصالحی» مسوول ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی با موضوع تاثیر ثبت بناهای تاریخی از دیگر بخش‌های این آیین بود.
در این مراسم «محمود عباسیان» فعال گردشگری به روایت ورود لهستانی‌های دور از وطن به انزلی و بررسی فرصت‌های دیپلماسی شهری در انزلی پرداخت و در پایان «مهدی خلیلی» شهردار انزلی از پیگیری امور مربوط به انعقاد خواهرخواندگی انزلی با شهرگدانسک لهستان خبر داد.
