۱۵ سال از زمانی که به طور رسمی شهر تاریخی ماسوله به عنوان میراث جهانی در یونسکو پیشنهاد شده است می‌گذرد. اما این شهر سه بعدی و پلکانی ایران در محاصره انواع معارض‌هایی است که برای رفع آن کاری نمی‌شود. از پروژه‌هایی چون برق و مخابرات گرفته که کار زیرسازی و سیم‌کشی آنها انجام نشده تا ساخت و سازهای عجیب و غریب و بی‌دلیل. هجوم بی امان خودروهای گردشگری به داخل آن نیز گرهی دیگر بر پرونده افزود است. با این حال چیزی که اکنون ماسوله از آن رنج می‌برد مدیریت دوگانه است. مدیریتی که تنها در پی عدد سازی از حضور گردشگران است و مدیریتی که نمی‌تواند معارضات موجود را رفع کرده تا ماسوله در میراث جهانی یونسکو به ثبت برسد.
اگر چه مسؤولیت رفع نواقص پرونده ماسوله بر عهده میراث فرهنگی است اما مسایل زیرساختی عزمی استانی و ملی را می‌طلبد تا با تمرکز بر روی این موضوع ضمن ثبت جهانی ماسوله، گردشگری هدفمند و درآمدزا به جای هزینه‌بر برای ماسوله ایجاد شود. با این حال در سفر اخیر معاون وزارت میراث قرهنگی و گردشگری کشور به گیلان با خوشبینی دوباره خبر از ثبت جهانی ماسوله به گوش می‌رسد. در حالی به عقیده کارشناسان موانعی که از گذشته در پرونده ماسوله وجود داشته، همچنان برقرار است.
ضرورت تلاش شورا و شهرداری
ولی جهانی معاون میراث فرهنگی گیلان به آخرین جلسه معاون میراث فرهنگی کشور در استان اشاره می‌کند و به مرور می‌گوید: پرونده ماسوله برای ثبت در میراث تاریخی جهان اسلام ارسال شده اما برای ثبت در میراث جهانی یونسکو هنوز مواردی باقی مانده است که اگر در یک تا دو ماه اخیر برطرف شود می‌توان پرونده را به یونسکو ارسال کرد. مواردی که وجود دارد، یک ساختمان نیمه کاره در حال ساخت در ورودی شهرک ماسوله و نیز احداث پارکینگ برای ممانعت از ورود خودروها به داخل شهرک است که قرار است شهرداری اقدام به رفع آنها کند. اگر شورا و شهرداری هر چه سریعتر این مسایل را رفع کنند پرونده برای یونسکو ارسال می‌شود.
شهردار ماسوله می‌گوید تمام امورات پرونده مربوط به میراث فرهنگی و بحث رفع موانع مربوط به میراث فرهنگی است نه شهرداری! ما همکاری می‌کنیم ولی در برنامه ما مواردی نیست. صحبت‌هایی در خصوص پارکینگ و جانمایی آن در خارج از شهر شده است اما امور مربوط به رفع موانع بر عهده مدیریت شهری نیست
جهانی به این موضوع هم تأکید می‌کند که «در صورت ثبت جهانی ماسوله شاهد گردشگران فرهنگی و خارجی خواهیم بود و گردشگری هدفمند به این منطقه خواهند آمد. ضمن اینکه پس از ثبت، هر کسی نمی‌تواند کار ساخت و ساز را در محوطه این اثر تاریخی انجام دهد.»
جهانی اضافه می‌کند: بیش از ۱۰ یا ۱۵ سال می‌شود که پرونده ثبت جهانی ماسوله در یونسکو در دست اقدام است. فعالیتهای مرتبط با ثبت جهانی این شهر تاریخی، با حضور هیأت کارشناسی سازمان یونسکو در شهریور سال ۱۳۸۳ انجام گرفت. سپس در خرداد ۱۳۸۹ با حضور نماینده منطقهای یونسکو و برگزاری اولین نشست کارگروه طرح جامع مدیریتی، تأکید بر حفظ منظر فرهنگی ماسوله قوت گرفت. هر سال برای هر کشور یک سهمیه برای ثبت اثر تاریخی وجود دارد. بنابراین بهتر است پرونده ماسوله بدون خطا ارسال شود. در سفر اخیر هم معاون وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، قول داده است این موارد رفع و پرونده حتما ارسال شود.
به شهرداری مربوط نیست!
با وجود تأکید معاون میراث فرهنگی گیلان بر اقدامات زیرساختی شهرداری و شورای ماسوله، شهردار این شهر موضوع را تکذیب کرده و اعلام می‌کند: شورا و شهرداری وظیفه‌ای بر عهده‌ای ندارد و همه موارد پرونده بر عهده میراث فرهنگی است.
تاکنون حدود ۱۴ بار با استانداران گیلان در دوره‌های مختلف مکاتبه شده است که ما برای پرونده ثبت جهانی ماسوله یک جلسه بگذاریم تا شما برای مدیران زیرمجموعه خود برنامه ریزی کنید. اما تاکنون این یک جلسه برای این مهم برگزار نشده است. ۴ نامه درخواست برای برگزاری جلسه فقط در زمان استاندار فعلی بوده است. بنابراین شاهد هستیم این همکاری‌ها صورت نگرفته و حل مسایل تنها دستِ کارشناس میراث فرهنگی نیست.
وی به سوال ما در مورد ایجاد پارکینگ جدید و جلوگیری از ساخت و ساز در ورودی ماسوله که وظیفه شهرداری است، می‌گوید: بنده در جریان این موضوع نیستم و تمام امورات پرونده مربوط به میراث فرهنگی و بحث رفع موانع مربوط به میراث فرهنگی است نه شهرداری! ما همکاری می‌کنیم ولی در برنامه ما مواردی نیست. صحبت‌هایی در خصوص پارکینگ و جانمایی آن در خارج از شهر شده است اما امور مربوط به رفع موانع بر عهده مدیریت شهری نیست.
دغدغه استانی برای ثبت جهانی ماسوله وجود ندارد
اما در ادامه سیداحمد نجیبی مدیرپایگاه میراث فرهنگی ماسوله صحبت‌های دیگری می‌کند: رفع موانع پرونده ماسوله برای ثبت در میراث جهانی تنها بر عهده سازمان میراث فرهنگی نیست. اقداماتی که مربوط به میراث فرهنگی گیلان بوده تاکنون انجام شده و آن را رفع کرده ایم اما از سال ۹۲ تاکنون حدود ۱۴ بار با استانداران گیلان در دوره‌های مختلف مکاتبه شده است که ما برای پرونده ثبت جهانی ماسوله یک جلسه بگذاریم تا شما برای مدیران زیرمجموعه خود برنامه ریزی کنید. اما تاکنون این یک جلسه برای این مهم برگزار نشده است. ۴ نامه درخواست برای برگزاری جلسه فقط در زمان استاندار فعلی بوده است. بنابراین شاهد هستیم این همکاری‌ها صورت نگرفته و حل مسایل تنها دستِ کارشناس میراث فرهنگی نیست. آقای طالبیان با نگاه مثبتی به گیلان آمد اما از ۱۰ موردی که ایشان بر روی آن دست گذاشته است هیچ کدام در ید سازمان میراث فرهنگی نیست.
کسانی که مدام در حال مصاحبه هستند که ماسوله در حال ثبت جهانی است در حد یک جلسه گذاشتن وقت نمی‌گذارند بعد انتظار دارند میراث فرهنگی کشور برای ما در عمل کاری کند. این واقعیت گیلان است کسی دلسوز منافع گیلان نیست. ماسوله یکی از پربازدیدترین مناطق گردشگری کشور است اما عواید ما از این نوع گردشگری تقریبا هیچ است.
کسانی که مدام در حال مصاحبه هستند که ماسوله در حال ثبت جهانی است در حد یک جلسه گذاشتن وقت نمی‌گذارند بعد انتظار دارند میراث فرهنگی کشور برای ما در عمل کاری کند. این واقعیت گیلان است کسی دلسوز منافع گیلان نیست.
نجیبی به مرور می‌افزاید: ماسوله یکی از پربازدیدترین مناطق گردشگری کشور است اما عواید ما از این نوع گردشگری تقریبا هیچ است. یکی از شاخصه‌های آن عوارضی است که شهرداری ماسوله در ورودی ماسوله از مسافران اخذ می‌کند اما هر ماه برای پرداخت حقوق پرسنل خود مشکل دارد. این نشان می‌دهد گردشگری در ماسوله حتی اقتصادی نیست. ما از این نوع گرشگری عوایدی نداریم. ضمن اینکه دورریز فاضلاب و زباله و عوارض اجتماعی آن فقط برای ماسوله می‌ماند. این را مقایسه کنید با سایت‌هایی که گردشگر خارجی دارند. گردشگر خارجی در هتل ما اقامت می‌کند از رستوران ما غذا می‌خورد به کارگر رستوران انعام می‌دهد، زباله نمی‌ریزد. از ماسوله عکس می‌گیرد و به معرفی آن در شبکه‌های اجتماعی می‌پردازد. اما با سیستم فعلی به گردشگری کیفی نمی‌رسیم. این نگاه نادرست به گردشگری است؛ یعنی با گردشگری بالا و بازدهی پایین. حتی با این روش استاندارد خدمات هم به شدت پایین می‌آید.
غفلت گیلان از یک مزیت جهانی
بسیاری از استان‌ها پیگیر ثبت جهانی یک اثر از استان خود هستند اما ما باید داخل استان گیلان خیلی اصرار کنیم تا یک جلسه کاری برگزار شود. مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: اگر مسؤولان استانی دور هم بنشینند که برای تامین اعتبار زیرساخت‌های ماسوله چه باید بکنند و با پیگیری و تلاش این پروژه را به شکل ملی ببینند، قطعا برای مثلا زیرزمینی کردن کابل تلفن نه مخابرات گیلان که وزارت میراث فرهنگی و وزارت ارتباطات اقدام کرده تا اعتبار آن تامین شود. زیرا مقیاس این پروژه ملی است. وقتی این اتفاق نمی‌افتد، نمی‌دانیم چه باید کرد. ما باید دغدغه‌ها را در استان پررنگ کنیم تا در سطح ملی هم به آن توجه شود .
روزی که آقای طالبیان به ماسوله آمدند اعلام کردند اگر جاده ماسوله – خلخال آسفالت شود بخت ماسوله برای ثبت در میراث جهانی یونسکو پایین می‌آید و شرایط حفاظتی آن را سخت می‌کند. ایشان گفتند این کار به صلاح نیست. اما همزمان مدیرکل راه و شهرسازی ما این در و آن در می‌زند که هر چه زودتر این جاده را آسفالت کنیم و ما عقب هستیم. از چه عقب هستیم؟ از بدبخت کردن خودمان؟
وی اضافه می‌کند: روزی که آقای طالبیان به ماسوله آمدند اعلام کردند اگر جاده ماسوله – خلخال آسفالت شود بخت ماسوله برای ثبت در میراث جهانی یونسکو پایین می‌آید و شرایط حفاظتی آن را سخت می‌کند. ایشان گفتند این کار به صلاح نیست. اما همزمان مدیرکل راه و شهرسازی ما این در و آن در می‌زند که هر چه زودتر این جاده را آسفالت کنیم و ما عقب هستیم. از چه عقب هستیم؟ از بدبخت کردن خودمان؟ اگر شهری به خاطر صنایع دستی ثبت جهانی می‌شود ثبت آنها برای برند سازی فروش کالاست. اولویت اول آنها برای گردشگری نیست. اما وقتی یک سایت مثل ماسوله قابل بازدید است باید آماده سازی شود. نباید انتظار داشته باشیم تا وقتی این‌ها را انجام ندادیم ثبت جهانی شود. میراث فرهنگی در بخش نظارت و مرمت کار خود را انجام می‌دهد، اما نیازمند همکاری همه سازمان‌هاست.
نبود مدیریت یکپارچه شهری، وجود یازده ساختمان ناهمگون اداره برق، آب و فاضلاب، مخابرات، هواشناسی، تعاونی صنایع دستی، درمانگاه، دو واحد تجاری، دو واحد مسکونی در حریم فضای سبز از جمله موانعی است که بر سر راه جهانی شدن ماسوله وجود داشته و دارد.
ثبت جهانی ماسوله به‌عنوان اولین اثر تاریخی می‌تواند موجب معرفی ماسوله و حتی گیلان به جهان و ورود گردشگران خارجی به استان شود. این موضوع موجب رشد اقتصادی و توسعه گیلان خواهد شد. زیرا با حضور گردشگران بین‌المللی، زیرساخت‌های مقصد این شهرک تاریخی در بخش اقامتی، پذیرایی، ارتباطی و جاده‌ای و حمل و نقل زمینی یا هوایی بهبود می‌یابد. همچنین کسب وکارهای کوچک و بزرگ محلی شکل می‌گیرد. قرار گرفتن سایت ماسوله در فهرست آثار جهانی موجب حفاظت بهتر از آن می‌شود. افزایش توجه و آگاهی مردم و مسئولین نسبت به حفظ اثر، افزایش درآمد مردم محلی، جذب کمک‌های بین‌المللی در مواقع اضطراری، معرفی در سایت‌های معتبر گردشگری، تدوین طرح ساماندهی گردشگری از دیگر مزایای ثبت جهانی این اثر تاریخی و ملی است.
