تماشای پل چوبی آبکنار بر فراز گستره‌ای خشک از تالاب انزلی، دردی عظیم است که از نفس‌های به شماره افتاده‌ی این تالاب ارزشمند نشان دارد. اما در این میان روز ۲۶ تیرماه، انتشار خبر لغو عملیات جمع آوری سنبل آبی در روستای آبکنار به دنبال اعتراضات مردمی، نگاه مردم این استان و دوستداران تالاب و محیط زیست را به خود خواند. متن خبر در خبرگزاری صدا و سیما حاکی از این بود که « اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان با توجه به افزایش رشد گیاه سنبل آبی و تاثیر آن در کاهش عمق تالاب بین المللی انزلی در نظر داشت طی قرارداد کاری با بسیج سازندگی استان امروز محدوده تالابی روستای آبکنار بندر انزلی را از گیاه سنبل آبی پاکسازی و عمق حاشیه تالاب را افزایش دهد که با مخالفت مردمی مواجه و این عملیات پاکسازی لغو شد. بنا بر این گزارش در این مراسم که دادستان شهرستان بندر انزلی نیز حضور داشت، مردم منطقه در ابتدا گلایه‌های خود را نسبت به برداشت بی‌رویه شن و ماسه از حاشیه تالاب و نگرانی‌های خود درخصوص نابودی اکوسیستم تالاب را اعلام کردند، اما در هنگام آغاز عملیات اجرایی، مانع فعالیت بیل‌های مکانیکی برای جمع‌آوری رسوبات و گیاه مهاجم سنبل آبی شدند. پس از این اتفاق عملیات اجرای لایروبی و جمع‌آوری متوقف و دستگاه‌های اجرایی محل را ترک کردند.»
این خبر که متاسفانه دربرگیرنده‌ی دلیل اعتراض برخی افراد محلی نسبت به انجام این اقدام نبود، در فضای مجازی به سرعت دست به دست شد و واکنش کاربران را به دنبال داشت. ناکارآمد بودن شیوه‌ی در نظر گرفته شده، آسیب به زیبایی حاشیه‌ی تالاب، خشکیدن بخش میانی تالاب به دنبال راهی شدن آب به سمت حاشیه، ضرورت احیا تالاب به شیوه اساسی و صحیح، تاثیر موج‌شکن جدید در وخامت اوضاع تالاب، دل‌نگرانی برای نابودی جاذبه‌ی گردشگری آبکنار، نامناسب بودن بیل مکانیکی به عنوان ابزار لایروبی و مبارزه با سنبل آبی از جمله مواردی بود که از سوی کاربران در این زمینه مورد بحث و نظر قرار گرفت.
از عدم مدیریت آبخیرداری تا توقف بیل مکانیکی
در این زمینه «فرشید فلاح» سرپرست اداره‌ی حفاظت محیط زیست شهرستان بندرانزلی درباره‌ی آن چه که روز ۲۶ تیرماه ۱۴۰۰ در آبکنار گذشت به مرور می‌گوید: اداره‌ی حفاظت محیط زیست انزلی برای جمع‌آوری گیاه مهاجم سنبل آبی با توجه به کاهش شدید عمق تالاب انزلی به سبب کاهش میزان بارش سالانه، سه برنامه در نظر گرفته که مشتمل است بر جمع آوری با دستگاه مکانیزه، جمع‌آوری به صورت دستی و جمع آوری با بیل مکانیکی در مناطقی که رشد این گیاه در خشکی صورت گرفته است.
وی همچنین با بیان این که حاشیه‌ی تالاب انزلی در سراسر بخش غربی با مشکل پیشرفت سنبل آبی در خشکی مواجه است، می‌افزاید: چندین بار از سوی اهالی آبکنار درخواست جمع‌آوری سنبل آبی را داشتیم و بخشدار و دادستان انزلی نیز پیگیر این مساله بودند اما متاسفانه روز ۲۶ تیرماه، این کار با ایجاد اخلال از سوی دو، سه نفر از اهالی، مسکوت ماند. بدیهی‌ست که این گونه اتفاقات موجب فرصت‌سوزی برای منطقه می‌شود و اکنون تصمیم بر این است که جمع‌آوری سنبل آبی را در منطقه‌ای دیگر آغاز کنیم.
سرپرست محیط زیست انزلی: مهم‌ترین دلیل خشکی و کاهش عمق آب تالاب انزلی، کاهش سطح تراز آب دریای خزر و همچنین کاهش شدید میزان بارش در سال جاری بوده است. باید توجه داشت که تالاب انزلی یک تالاب دریایی- ساحلی است و نوسانات سطح آب دریا بر افزایش یا کاهش وسعت و عمق تالاب تاثیر مستقیم دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که دلیل مخالفت برخی افراد محلی چه بود، اظهار می‌کند: دلیل خاصی برای مخالفت‌ها عنوان نکردند. باید توجه داشت که به دلیل عدم مدیریت آبخیزداری و عواملی که بارها از آن سخن گفته شده، تالاب دچار کاهش عمق شده و از توانایی نگهداریِ آب آن هنگام بارندگی، کاسته شده است. از این رو هر چقدر عمق تالاب را افزایش دهیم قدرت نگهداری آب چه در حاشیه و چه در مرکز افزایش می‌یابد.
کاهش بارندگی و رسوبات
این روزها کاهش بارندگی و حجم قابل ملاحظه‌ی رسوبات دست به دست هم داده‌اند تا بر وخامت اوضاع و احوال تالاب انزلی بیافزایند.
فلاح در بخشی از سخنانش بیان می‌کند: مهم‌ترین دلیل خشکی و کاهش عمق آب تالاب انزلی، کاهش سطح تراز آب دریای خزر و همچنین کاهش شدید میزان بارش در سال جاری بوده است. باید توجه داشت که تالاب انزلی یک تالاب دریایی- ساحلی است و نوسانات سطح آب دریا بر افزایش یا کاهش وسعت و عمق تالاب تاثیر مستقیم دارد.
وی در ادامه ورود رسوبات را یکی از تهدیدهای تالاب انزلی دانسته و می‌گوید: این رسوبات اغلب توسط رودخانه‌ها از حوزه‌ی آبخیز وارد تالاب می‌شوند. بر این اساس در طرح جامع هفت ساله‌ی مدیریت و احیای تالاب انزلی، پروژه‌ای تحت عنوان کنترل رسوب در مناطق کوهستانی به ترتیب در رودخانه‌هایِ خالکایی، مرغک، ماسوله‌رودخان، پیش رودبار، پلنگ ور، بهمبر، پسیخان مصوب شده است که دستگاه مجری آن اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری است. البته در طی سالیان اخیر با توجه به گزارش‌های دریافتی از این اداره کل، اقدام‌اتی در خصوص کنترل رسوب در سطح حوزه‌ی آبخیز انجام گرفته است.
این مسوول همچنین در بخشی از سخنانش اعلام می‌کند: هم اکنون برای امور بندری، کشتیرانی و قایقرانی در پایین دست، روگاها باز می‌شوند و همین امر موجب زهکش شدن آب از بالا دست به سمت پایین دست می‌شود، بنابراین اگر لایه‌برداری و لایروبی پهنه‌های تالابی بصورت اصولی و دقیق بر اساس مطالعات انجام شود نه تنها ضرر خاصی ندارد، بلکه بسیار مفید هم می تواند باشد.
روند بسیار کند احیای تالاب انزلی
بر کسی پوشیده نیست که روند احیای تالاب انزلی آنچنان کند است که تاکنون از رنجوری آن نکاسته است.
سرپرست اداره حفاظت محط زیست انزلی با بیان این که طرح جامع هفت ساله احیای تالاب انزلی با مبلغ ۲۵۵۸ میلیارد تومان توسط ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالابهای کشور تصویب و ابلاغ شده، گفت: مصوبات این طرح در قالب ۱۸ پروژه در دو بخش داخل و حوزه آبخیز تالاب گام به گام در حال انجام و اجرا است.
اهمیت مطالعات علمی
انجام هر اقدامی در تالاب انزلی دربرگیرنده‌ی حساسیت‌های خاص محیط زیستی است؛ از این رو درباره‌ی عملیات جمع‌آوری سنبل آبی به وسیله بیل مکانیکی در آبکنار، نظر یکی از فعالان محیط زیست را جویا شدیم.
و اما «محمد لاهوری» مسوول کمیسیون محیط زیست موسسه‌ی موج شکن انزلی در گفت و گو با مرور اظهار می‌کند: مطابق قوانین و دستورالعمل‌های سازمان حفاظت محیط زیست انجام هر اقدامی در تالاب باید طبق پیوست زیستی و مطالعه‌ی علمی و دانشگاهی انجام بشود. همچنین این اقدامات باید با تایید سازمان حفاظت محیط زیست کشور صورت بپذیرد و به ویژه بخش تالابهای سازمان باید مجوز لازم را صادر کند. در واقع تفاهمی که ادارات کل با یکدیگر دارند، ملاک عمل نخواهد بود.
یک فعال محیط زیست: مبارزه با گیاه سنبل آبی با روش‌های مشخصی انجام می‌گیرد، نه گود برداری با استفاده از بیل مکانیکی. چه بسا اگر اداره کل حفاظت محیط زیست و اداره‌ی محیط زیست شهرستان بندرانزلی که در یکسال گذشته، زمان کافی برای جمع‌آوری سنبل آبی را از دست دادند، به یافتن یک راه حل اصولی می‌اندیشید، امروز وسعت کمتری از پوشش سنبل آبی را شاهد بودیم.
وی یادآور می‌شود: چنانچه دستورالعملی از سمت سازمان صادر شده است، اداره کل و به تبع آن اداره‌ی حفاظت محیط زیست شهرستان بندرانزلی می‌بایست، مکتوب آن را بر حسب قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» با توجه به اهمیت این موضوع در اختیار سازمان‌های مردم نهاد و مردم قرار می‌داد.
لاهوری با بیان این که اصولا لایروبی در اماکنی صورت می‌گیرد که رسوب‌گذاری در آن‌ها صورت گرفته باشد، می‌گوید: سطح آب در محدوده‌ی پل چوبی آبکنار به دلیل سوء مدیریت آب‌های ورودی، کاهش یافته و به خشکی آن بخش از تالاب انجامیده؛ بنابراین چه بسا خاکبرداری کف تالاب در محدوده‌ی مذکور و هدایت آب به این منطقه جهت نشان دادن احیاء، موجب خشک شدن حاشیه آن شده و به ایجاد حوضچه‌ی مصنوعی و تخلیه‌ی آب مزارع اطراف منجر شود که بدین ترتیب تخریب بیشتر را به دنبال خواهد داشت.
رشد گسترده‌ی سنبل آبی در تالاب انزلی
این فعال محیط زیست همچنین می‌گوید: موضوع عجیبی که در این میان از زبان مدیران شنیده شده، اجرای این طرح در راستای مباره با سنبل آبی است، در حالی که مبارزه با گیاه سنبل آبی با روش‌های مشخصی انجام می‌گیرد، نه گود برداری با استفاده از بیل مکانیکی. چه بسا اگر اداره کل حفاظت محیط زیست و اداره‌ی محیط زیست شهرستان بندرانزلی که در یکسال گذشته، زمان کافی برای جمع‌آوری سنبل آبی را از دست دادند، به یافتن یک راه حل اصولی می‌اندیشید، امروز وسعت کمتری از پوشش سنبل آبی را شاهد بودیم.
لاهوری در پایان تصریح می‌کند: مطابق جدول شماره‌ی ۵ آیین‌نامه‌ی جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها موضوع ماده‌ی ۱ قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالابهای کشور؛ خاکبرداری از تالاب‌ها از مصادیق اقدامات منجر به تخریب و آلودگی غیر قابل جبران تالاب محسوب شده و برای آن جرم در نظر گرفته شده است. باید توجه داشت که این دست اقدامات عجولانه و غیر کارشناسی، نه تنها باعث ایجاد تنش در منطقه خواهد شد، بلکه استفاده از راه‌کارهای غیر قانونی می‌تواند باعث تخریب بیشتر اعتماد مردم به نهادهای مرتبط شود.
