روزهای زمستانی ۹۸ سخت‌تر از هر روز دیگری در طی سالهای اخیر گذشت. روزهایی که یک بیماری ناشناخته و نوظهور با راهکارهای پیشگیرانه در حد شستن مداوم دست ها و راه حل درمانی در حد اقدامات حمایتی و تکیه بر توانمندی سیستم ایمنی! در حال پیشروی بوده است. این یعنی هیچ نوع راهکار حتمی برای حل مشکل وجود ندارد و همه ی اقدامات پیشگیری و درمانی در حد آزمون چند راهکار ساده است.
ویروسی شکل گرفته از یک جهش که هنوز بر سر دستکاری ژنتیکی و حمله بیولوژیک و یا جهش طبیعی آن بحث و اختلاف نظر است. ترس‌ها و نگرانی‌های حال حاضر شامل طیف گسترده‌ای از مسائلی است که هر چه ریز بینانه‌تر می نگریم با جلوه‌های تازه تری روبرو می‌شویم که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. ازدحام مردم در صف فروشگاهها برای خرید وسایل غیر ضروری و سفرهای بی‌دلیل که حکایت از عادی شدن فضای ملتهب و کاهش ترس عمومی دارد. مشکلات عدم قرنطینه‌ی نقاط کانونی آلودگی و حتی نگرانی از قرنطینه در این بحران اقتصادی مشکل دیگری است که برای آن راه حلی اندیشیده نشده است. کاهش توان کادر درمان و نبود امکانات مورد نیاز جهت مراقبت از بیماران نیز عاملی بسیار مهم است که بر وخامت اوضاع می‌افزاید.
در این بین آنچه طرفداران محیط زیست را نگران می‌کند مشکلاتی است که به واسطه‌ی گسترش آلودگی پس از گذر از روزهای پر التهاب همه گیری کرونا باعث نابودی محیط زیست خواهد بود. وضعیت پسماندهای حاصل از ضد عفونی فضاهای آلوده و همچنین زباله های بیمارستانی و نامشخص بودن سرنوشت این زباله ها، رهاسازی ماسک و دستکش آلوده در سطح شهر، حضور زباله گردها و افزایش بی‌رویه‌ی استفاده از وسایل یکبار مصرف که غیرقابل کنترل و در حدی بسیار نگران کننده در حال انتشار آلودگی است، از جمله بارزترین مواردی است که می‌توان به عنوان دغدغه‌ای طولانی مدت در حوزه‌ی حفظ محیط زیست به آن نگریست.
چرا که پیامدهای انتشار و پایایی آلودگی به واسطه‌ی اجسام آلوده هنوز یک دغدغه ی غیرقابل پیش بینی است. به نحوی که نگرانی انتشار دوباره ی آلودگی از طریق زباله بیش از هرعاملی قابل تامل است. بحث مصرف بی‌رویه چه در استفاده از وسایل یکبار مصرف چه مواد ضدعفونی کننده و همچنین حجم بالای استفاده‌ی آب یک نگرانی غیر قابل انکار است.
اگر چه انتشار ویروس کرونا ناگهانی و به نحو شوکه کننده‌ای شرایط را به سمت بحران کشاند اما آنچه مسلم است حضور چند ماهه ی این ویروس در کشور چین و عدم قطع کامل ارتباط تجاری و سیاسی با آن کشور به خودی خود یک آماده باش و اعلام آمادگی برای حضور این بیماری در ایران بوده و این التهاب حاصل از ظهور یکباره و غیر قابل کنترل تصوری عجیب و غیر قابل پذیرش به لحاظ نگاه مدیریتی است. چرا که در فرصتی چند ماهه با احتمال بالای آلودگی ایران به این ویروس می‌توانستیم برنامه ریزی بهتری جهت مواجه با چنین مشکلی داشته باشیم.
به طور کلی در حوزه مدیریت پسماند بیمارستانی حاصل از این بیماری که منفک از زباله های عفونی نخواهد بود، با برنامه‌ریزی هایی که به صورت مکرر از طریق بیمارستان صورت می‌پذیرد، می‌توان کنترل بهداشتی آن را در دست گرفت و با تمرکز آلودگی در بخش مشخصی مدیریت را تسهیل کرد. در این راستا اگر فرض بر آن باشد که مدیریت پسماند ویژه، تحویل آن و نظارت ارگان های متولی امر، کما فی السابق انجام گیرد، نگرانی در این زمینه در حداقل ممکن خواهد بود. پس از آن یکی از نقاط حاد و بحرانی، منازلی است که بیماران مبتلا به کرونا با درجه ی ابتلای ضعیف تر و یا توان ایمنی بالاتر بستری هستند. حال پرسش اینجاست چه راهکار مدیریتی برای پسماند عفونی به این افراد توصیه شده است؟!!!
زباله های حاصل از استفاده ی این بیماران که به خودی خود کانون خطر محسوب می شوند به چه طریقی جمع آوری و مدیریت می شوند؟ لازم به ذکر است هیچ نوع تمهیداتی حتی به لحاظ آموزشی از طریق رسانه‌های جمعی برای مدیریت پسماند اندیشیده نشده است و این امر بر وسعت نگرانی‌های حامیان محیط زیست به لحاظ خطراتی که امکان بروز می‌یابد، می‌افزاید.
در این بین زباله گردها نیز خود می‌توانند خود ناقل و همچنین منتشر کننده آلودگی باشند که در سطح شهر شاید به تعداد کمتر اما همچنان مشغول به فعالیت خود هستند.
اگرچه معضل وسیع و سردرگمی‌های پس از آن قابل درک است، اما عدم پیشگیری بروز مشکل نمی‌تواند به لحاظ مدیریتی منطقی باشد. همانطور که سیاست گذاری عدم قرنطینه‌ی شهرهای کانون آلودگی در این روزها یک آزمون پر از ریسک و به گفته‌ی بسیاری از پزشکان همراه با احتمال قوی منجر به بروز فاجعه‌ی انسانی است، عدم اجرا و اتخاذ به موقع و تصمیمات درست مدیریتی در مواجهه با این حجم زباله‌ی آلوده‌ی تولیدی می‌تواند منجر به بروز خطرات محیط زیستی غیر قابل جبران در آینده همچنین احتمال ماندگاری خطرات ناشی از آلودگی محیط بر سلامت انسان در طولانی مدت شود که با اندکی مدیریت و برنامه‌ریزی درست‌تر در حوزه‌ی مدیریت پسماند، نظارت بیشتر و بهتر بر روند امحای زباله‌های بیمارستانی همچنین افزایش آگاهی رسانی از طریق رسانه ها و مدیریت و کنترل زباله گردهایی که همچنان در حال جمع آوری زباله ی خشک از درون زباله‌های تفکیک نشده بدون ماسک و دستکش هستند، می‌تواند تا حد زیادی از نگرانی‌های این بحران بکاهند.
