روز جهانی آمار برای اولین بار در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۰ در سراسر جهان جشن گرفته شد. این روز توسط کمیسیون آمار سازمان ملل متحد (UNSD) تعیین و نام‌گذاری شد. هدف از برگزاری این روز، تاکید بر اهمیت استفاده از آمارهای رسمی در بین تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران در بالاترین سطوح دولتی و توجه ملی به آن بوده‌است. در ایران روز اول آبان به عنوان روز «آمار و برنامه‌ریزی» نام‌گذاری شده است تا فرصتی باشد برای توجه هر چه بیشتر مسوولان، محققان و صاحب‌نظران به جایگاه و اهمیت آمار و برنامه‌ریزی در جهت پیشرفت و پیشبرد اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برنامه‌های توسعه کشور، استان‌ها و شهرستان‌ها.
این یادداشت در آستانه روز آمار و برنامه‌ریزی سال ۹۹ و با درنظر گرفتن دو سوال اساسی نگاشته شده است: ۱- استفاده از آمار و اطلاعات دقیق و به روز تا چه حد می‌تواند در رسیدن یک سیستم به اهداف خود، موثر باشد؟ ۲- آمار نادرست تا چه اندازه، گمراهکننده و آسیب‌زننده خواهد بود؟
انجام برنامه‌ریزی‌های علمی، یکی از راه‌های دستیابی به حقایق و واقعیت‌های موجود در جامعه و کشف منابع و راهکارهای جدید برای پاسخ‌گویی به نیازها و خواسته‌های متحول انسان و جامعه به شمار می‌رود. برنامه‌ریزی، سلسله فعالیتهایی است که برنامه‌ریزان انجام می‌دهند تا ضمن پی بردن به واقعیت‌ها، از وضعیت موجود و چالش‌های پیش رو گذر کنند و به اهداف مطلوب و آرمانی در بخش‌های مختلف جامعه برسند. برنامه‌ریزی دقیق، اصولی و متناسب، همواره یکی از معیارهای توسعه یافتگی جوامع محسوب می‌شود و همان گونه که شواهد تجربی و تاریخی نیز نشان می‌دهد، ترقی و پیشرفت کشورهای توسعه‌یافته جهان، ریشه در برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلف داشته است. بر این اساس، می‌توان گفت که راه پیشرفت هر جامعه و کشور و رسیدن به توسعه نیز، از برنامه‌ریزی می‌گذرد.
قدم اول در فرآیند برنامه‌ریزی، تهیه اطلاعات و آمار از تمامی امکانات بالقوه و بالفعل جامعه در تمام بخش‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است. بدون وجود اطلاعات صحیح و جامع و به دنبال آن تحلیلی روشن و علمی از این اطلاعات، حرکت در راه برنامه‌ریزی و کار تهیه برنامه، امری محال و غیرممکن و مانند حرکت بدون نقشه در مسیری ناشناخته و پر پیچ و خم است و چه بسا چنین برنامه ای، هیچ‌گاه به مقصد نمی‌رسد. این نوع برنامه‌ریزی نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه می‌تواند ضرر و زیان فراوانی را هم دربر داشته باشد.
تجربه نشان داده است تا زمانی که اطلاعات لازم و کافی از جوانب مختلف در اختیار نباشد، امکان برنامه‌ریزی دقیق نیز میسر نخواهد بود. میزان قدرت تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی بهینه، بستگی به عواملی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، در اختیار داشتن آمار و اطلاعات صحیح و به‌هنگام است. در واقع، هنگامی در جهت تأمین منافع ملی قادر به برنامه‌ریزی هستیم که آمار و اطلاعات در زمینه امکانات بالقوه و بالفعل فراهم آمده باشد. بر این اساس، در هر جامعه‌ای که توان علمی بالاتر باشد و اطلاعات بیشتری وجود داشته باشد، قدرت تصمیم‌گیری نیز افزایش می‌یابد و با انجام برنامه‌ریزی‌ها، شرایط زندگی بهتری فراهم می‌شود.
می‌توان گفت توسعه بدون برنامه‌ریزی و دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق و به روز، امکان پذیر نخواهد بود؛ البته این آمار و اطلاعات باید بر پایه علمی و درست، گردآوری شده باشد. همچنین پردازش، تفسیر، و تحلیل داده‌ها باید مبتنی بر اصول و رویکرد مشخصی باشد تا بتوان به الگوی روشنی در عمل رسید. جمع آوری حجم بزرگی از داده‌ها بدون درنظر گرفتن مقدمات علمی و نظری لازم، ممکن است برای استفاده در برنامه‌ریزی، آن چنان که باید مفید نباشد.
از طرفی، نقش و وظیفه آمار مانند چراغی است برای روشن کردن نقاط تاریک و مبهم جامعه. نتایج تهیه و تولید آمار، جامعه را قادر می‌سازد تا به قضاوت بنشیند که در مورد مسأله مشخصی نسبت به مقطع زمانی معین، پیشرفت، توقف و یا عقب‌رفت حاصل شده است. آمار ابزاری کارا است تا بتوانیم وضعیت گذشته و تصمیم‌ها و استراتژی‌های اتخاذ شده به وسیله مدیریت تصمیم گیر و تصمیم ساز را پردازش و تحلیل کنیم و شرایطی را برای پیش بینی وضعیت آتی و تصمیم‌گیری کامل‌تر نسبت به گذشته، با کم ترین انحراف از تصمیم بهینه مدیریتی ایجاد کنیم. از این رو، آمار به منزله ابزاری برای بهینه کردن تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مدیریت و ارزیابی عملکرد است.
چنان چه آمار و اطلاعات بر اساس استانداردهای لازم و کافی و به دور از جهت گیری‌های ارزشی و یک سویه تهیه نشده باشد، بسیار فریبنده و گمراهکننده خواهد بود و با انحراف از واقعیت، نه تنها گامی در راستای بهینه کردن وضع موجود نخواهد بود، بلکه می‌تواند برنامه‌ریزی را با اختلال مواجه کند و سیستم (شامل سازمان، جامعه، کشور، استان، شهر و…) را به سوی درجا زدن و عقب راندن بکشاند. لازمه رهایی از چنین وضعیتی، پایه‌ریزی نظام آماری دقیق، روشن، شفاف، علمی و بدون جهت‌گیری و وجود کارگزاران و متخصصان مستقل می‌باشد.
در نهایت، می‌توان گفت که آمار و برنامه‌ریزی، دو پدیده همراه یکدیگر هستند و در تعامل با هم معنا و مفهوم می یابند. به همین دلیل، اهمیت آمار و نقش استراتژیک و راهبردی آن در فرآیند برنامه یزی، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است و غفلت از آن می‌تواند باعث کاهش سرعت یا توقف چرخ توسعه باشد.
