فروش و مزایده انبار ناصریه موسوم به دخانیات در میدان فرهنگ رشت، طی ماه‌های گذشته یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های فروش اموال دولتی در راستای مولد سازی بوده است. حال آنکه موضوعی که در فروش جنجالی این ملک دولتی تعمدا از سوی دخانیات مورد توجه و اشاره قرار نگرفته؛ ثبت میراثی این بنا توسط میراث فرهنگی بوده است.
شرکت دخانیات ایران اوایل مهرماه گذشته در اطلاعیه‌ای اعلام کرد؛ در راستای طرح مولد سازی نسبت به فروش و واگذاری تعدادی از املاک مازاد خود از طریق برگزاری مزایده عمومی یک مرحله‌ای اقدام می‌کند. بر این اساس این شرکت دو ساختمان ارزشمند دخانیات گیلان واقع در میدان فرهنگ و خیابان سعدی رشت را به فروش گذاشت.
در پی این اطلاعیه ملک قدیمی انبار دخانیات در میدان فرهنگ با بیش از ۶۰ هزار متر زمین و ۲۰ هزار متر ساختمان، به قیمت پایه ۸۸۰ میلیارد تومان و ترک تشریفات قانونی اقدام به برگزاری مزایده عمومی املاک مازاد کرد. اقدامی که حواشی و جنجالهای رسانه‌ای برای فروش این ملک ارزشمند با قیمت کم و شتاب زده ایجاد کرد که در نهایت منجر به اعتراض نمایندگان مجلس شورای اسلامی و پای دستگاه قضا گیلان را به فروش این ملک باز کرد و دستور توقف فروش آن از سوی مقام قضایی صادر شد.
انبار دخانیات با معماری منحصر به فرد خود از جمله سرمایه‌های ارزشمند دولتی گیلان به جا مانده از دوره پهلوی دوم است که تعمدا از سوی مدیران دخانیات اشاره‌ای به ثبت میراث صنعتی این ساختمان نشده است.
با این حال شرکت دخانیات بعد از ارزیابی مجدد کارشناسان دادگستری بار دیگر با یک تفاوت فاحش قیمتی، این بار ملک فوق را با ارزش تقریبی ۱۶۰۶ میلیارد تومان و دو برابر بیش از قیمت قبلی برای فروش و واگذاری به مزایده گذاشته است.
فارغ از حواشی رسانه‌ای فروش با قیمت نازل ملک دخانیات که عواید فروش آن می‌بایست در راستای سرمایه گذاری‌های بلند مدت این شرکت صرف شود اما به گفته برخی منابع ناتوانی این شرکت در پرداخت دیون و حقوق پرسنل دلیل فروش شتابزده و پایین‌تر از قیمت اصلی اعلام شد که منجر به مخالفت مدیرعامل شرکت دخانیات ایران و برکناری مدیران استانی آن گردید.
این انبار در ۱۶ آذر ماه ۱۳۹۸ از سوی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان با شماره ثبت ۳۲۹۶۴ تحت عنوان اثر فرهنگی تاریخی( میراث صنعتی)کارخانه دخانیات رشت به ثبت ملی رسید
در این میان آنچه که باید مورد توجه قرار بگیرد؛ انبار دخانیات با معماری منحصر به فرد خود از جمله سرمایه‌های ارزشمند دولتی گیلان به جا مانده از دوره پهلوی دوم است که تعمدا از سوی مدیران دخانیات اشاره‌ای به ثبت میراث صنعتی این ساختمان نشده است.
این انبار در ۱۶ آذر ماه ۱۳۹۸ از سوی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان با شماره ثبت ۳۲۹۶۴ تحت عنوان اثر فرهنگی تاریخی( میراث صنعتی) کارخانه دخانیات رشت به ثبت ملی رسید. با این ثبت از هر گونه تغییر کاربری غیر مرتبط و تخریب بنا جلوگیری و هر اقدامی برای فروش، تغییر کاربری و مرمت و احیای آن می‌بایست با استعلام و تحت نظارت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان باشد.
انبار دخانیات طرح مصوب فرهنگی هنری در طرح تفصیلی رشت را دارد که هر گونه تغییرکاربری آن را در راستای فرهنگی و هنری تعیین کرده است. طبق طرح تفضیلی رشت مصوب کمیسیون ماده ۵ استانداری که به شهرداری رشت نیز ابلاغ شده، بهره برداری از این انبار« با اولویت تبدیل سوله مجاور خیابان امام به مجموعه فرهنگی یا موزه صنعتی» در نظر گرفته شده است.
نکته قابل توجه در کنار ثبتی بودن این بنا، قرار گیری انبار دخانیات بعنوان طرح مصوب فرهنگی هنری در طرح تفصیلی رشت است که هر گونه تغییرکاربری آن را در راستای فرهنگی و هنری تعیین کرده است.طبق طرح تفصیلی رشت مصوب کمیسیون ماده ۵ استانداری که به شهرداری رشت نیز ابلاغ شده، بهره برداری از این انبار «با اولویت تبدیل سوله مجاور خیابان امام به مجموعه فرهنگی یا موزه صنعتی» در نظر گرفته شده است. همچنین در طرح اصلاحی طرح تفصیلی رشت که امسال به تأیید شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسید و توسط استاندار نیز ابلاغ شد؛ همچنان کاربری مرکز فرهنگی برای این انبار پیشنهاد شده است.
در حالیکه رشت با فقر فرهنگسرا و مجموعه‌های فرهنگی در نیمه جنوبی خود مواجه است به گفته یک کارشناس معماری و شهرسازی به مرور؛ انبار یا سوله H مانند دخانیات رشت از جنس بتن اکسپوز و به نوعی مرتبط با معماری صنعتی دوران معاصر است که قابلیت تبدیل به موزه یا مرکزی فرهنگی-هنری و مجموعه‌هایی شامل گالری‌ها و سالن نمایش و نمایش فیلم و … را داراست.
در همین راستا «سیدکاظم دلخوش» نماینده صومعه سرا در مجلس شورای اسلامی نیز با انتقاد از روند ارزیابی و کارشناسی قیمت گذاری نازل و نامناسب این ملک از سوی مدیران دخانیات استان، خواستار تهاتر بنا و واگذاری به پارک علم و فن آوری و شرکت‌های دانش بنیان تحت پوشش آن شده بود.
حال با توجه به ثبت میراثی این مجموعه و وجود قوانین بهره برداری از آثار ملی ثبت شده در وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری کشور، در صورت فروش و واگذاری این بنا، میراث فرهنگی استان چه تمهیداتی برای جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری این بنا در نظر دارد؟
دخانیات موظف به اعلام میراثی بودن بنا به خریدار است
«محمد رضا امیری نژاد» معاون میراث فرهنگی اداره کل گردشگری و میراث فرهنگی گیلان با تأکید به ثبت ملی این بنا در سال ۱۳۹۸ به مرور اظهار کرد: شرکت دخانیات گیلان برای فروش و واگذاری این ملک موظف است مراتب ثبت ملی میراثی آن را به خریدار اعلام کند.
امیری نژاد؛ اقدام شرکت دخانیات برای فروش این بنای میراثی به بهانه مولد سازی را منوط به میراثی نبودن آن دانست و افزود: انبار میراثی شرکت دخانیات منعی برای فروش ندارد اما این واگذاری نباید منجر به تخریب ملک شود و خریدار نیز باید در فرایند واگذاری از میراثی بودن آن مطلع شود تا برای تخریب و تجاری سازی ملک اقدامات و برنامه ریزی انجام ندهد. مگر اینکه این ملک به مجموعه فرهنگی و هنری تبدیل شود که این بخش نیز باید با نظارت میراث فرهنگی باشد.
وی با اشاره به اینکه در گیلان، ۵ بنای میراث صنعتی تاکنون به ثبت رسیده است تصریح کرد: در یک سال گذشته اداره کل اقتصاد و دارایی استان برای فروش املاک سایر دستگاه‌های دولتی از این اداره کل استعلام دریافت کرده است. تاکنون نیز هیچ ملک میراثی از سوی اقتصاد دارایی در طرح مولد سازی به فروش نرفته است. برای انبار شرکت دخانیات نیز با توجه به اینکه به مرحله نهایی واگذاری وارد نشده تاکنون استعلامی دریافت نشده است.
معاون میراثی گیلان همچنین با بیان قوانین میراثی برای حفظ و مرمت بناهای به ثبت ملی رسیده کشور عنوان کرد: هرگونه تغییر کاربری و تخریب این بناها ممنوع و حتی مرمت و احیای آنها باید تحت نظارت میراث فرهنگی باشد. موضوعی که در طرح تفصیلی رشت نیز بدان اشاره شده است. در نظارت و جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری غیر اصولی بناهای میراثی استان، دستگاه‌های قضایی و بازرسی استان بازوان اجرایی در کنار این اداره کل هستند.
در حالیکه به گفته کارشناسان میراث فرهنگی استان، به بنای انبار دخانیات رشت در سالهای گذشته آسیبهای زیادی وارد شده، امیری نژاد تأکید کرد: انبار و سوله شرکت دخانیات با توجه به اینکه مربوط به اوایل دوره پهلوی دوم است اما تاکنون از سوی شرکت دخانیات مورد مرمت و احیا قرار نگرفته است.
لازم به ذکر است در کنار انبار شرکت دخانیات رشت، مراتب ثبت ملی ساختمان اداره چای رودسر به شماره ۳۲۹۶۰، کارخانه چای فومنات به شماره ۳۲۹۶۱، اداره نوغان بندر انزلی به شماره ۳۲۹۶۲، پل بندر انزلی به شماره ۳۲۹۶۳، ساختمان هوختیف لاهیجان به شماره ۳۲۹۶۵، کارخانه شیر پاستوریزه رشت به شماره ۳۲۹۶۶، سد سپیدرود به شماره ۳۲۹۶۷ ، اداره شیلات بندر انزلی به شماره ۳۲۹۶۸ و اداره شیلات کیاشهر به شماره ۳۲۹۶۹ نیز از سوی «علی اصغر مونسان» وزیر سابق میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور در سال ۱۳۹۸ بعنوان آثار ارزشمند منقول و غیرمنقول فرهنگی‌تاریخی کشور به استانداری گیلان ابلاغ شدند.
شرکت دخانیات ایران، یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های تهیه، تولید و توزیع تنباکو و دخانیات در ایران است که از سال ۱۳۱۶ هجری خورشیدی در ایران فعالیت می‌کند. از مهم‌ترین مراکز تولید این شرکت «مجتمع‌های دخانیات تهران، گیلان، گلستان، آذربایجان غربی، اصفهان، کردستان و مازندران» است.