پناهگاه حیات وحش لوندویل در محاصره ی زباله ها
دفن غیر بهداشتی زباله، راه حل 30 ساله ی مدیریت پسماند در آستارا
آستارا غربی‌ترین شهر گیلان است. همان شهری که می تواند عناوینی مثل شهر مرزی ، شهر بندری و چشم نواز را به خود ببیند. تالاب استیل، گردنه حیران، آبشار لاتون، ساحل زیبا و پناهگاه حیات وحش لوندویل، بازارچه مرزی؛ تنها یکی از این‌ها می‌تواند گردشگران زیادی به شهر بکشاند و آستارا همه را با هم دارد. آمارها هم می‌گوید این شهر رتبه بالایی در پذیرش مسافران دارد. سالانه ۸۰۰ هزار تا ۱ میلیون توریست از کشورهای آذربایجان، روسیه و گرجستان وارد آستارا می شوند. همچنین در شهریور امسال رئیس اداره تعاون و امور رفاهی آموزش و پرورش گیلان خبر داده بود آستارا بعد از رشت بیشترین پذیرش مسافر را در مراکز رفاهی فرهنگیان داشته است.
اگر فکر می‌کنید در دل منطقه حفاظت‌شده لوندویل و در محدوده نوار ساحلی کارخانه کمپوست، زباله‌سوز یا لندفیل بهداشتی وجود دارد مطمئناً اشتباه می‌کنید خبری از هیچ‌کدامشان نیست . زباله‌ها به بدوی‌ترین شکل ممکن در نزدیکی ساحل دفن می شود و شیرابه‌ها به راحتی و سرعت فاصله کوتاه تا دریای کاسپین را طی می‌کنند.
اما می‌گویند اینجا هم یک « سراوان» وجود دارد. همان مشکلات اما در سایز کوچک‌تر. سراوان حالا اسم رمز تمام دفنگاههای غیراصولی گیلان است.
روزانه چیزی در حدود ۱۲۰ تن زباله از شهر ۹۱ هزارنفری آستارا جمع می‌شود و راهی داداش آباد لوندویل می‌شود. این مقدار در روزهایی که مسافران حضور پررنگ‌تری در شهر دارند به ۱۵۰ تن نیز می رسد.
وقتی منطقه حفاظت شده تبدیل به زباله‌دانی می‌شود
اگر فکر می کنید در دل منطقه حفاظت شده لوندویل و در محدوده نوار ساحلی کارخانه کمپوست، زباله سوز یا لندفیل بهداشتی وجود دارد مطمئناً اشتباه می‌کنید خبری از هیچ کدامشان نیست. زباله‌ها به بدوی ترین شکل ممکن در نزدیکی ساحل دفن می شود و شیرابه ها به راحتی و سرعت فاصله کوتاه تا دریای کاسپین را طی می کنند و این داستان با بخش تلخ تری تمام می‌شود ساحل صدف آستارا در همان فاصله حدوداً ۱ کیلومتری این دفنگاه قرار دارد. ساحل صدف اولین طرح سالم سازی در دریای کاسپین شناخته می‌شود و سالانه پذیرای مهمانان زیادی از سراسر کشوراست.
در آستارا هم به‌مانند دیگر شهرهای ساحلی گیلان خبری از روش‌های نوین بازیافت نیست. سال ۶۸ حدود ۵ هکتار از ساحل داداش آباد به‌طور موقت برای زباله در نظر گرفته شد اما ۳۰ سال است این حالت موقتی تمام نشده است و ۵ هکتار هم به ۱۷ هکتار افزایش پیدا کرده است.
مکان انتخاب شده نه تنها یک زمین جنگلی بلکه جزیی از پناهگاه حیات وحش لوندویل است. این پناهگاه با ۱۰۷۴ هکتار وسعت از سال ۱۳۵۲ به‌عنوان یک منطقه حفاظت شده ثبت شده است. نی، لویی، انار وحشی، توسکای قشلاقی، ازگیل، لرگ، لیلکی از گونه‌های گیاهی این منطقه است و ۱۲۵ گونه جانوری مانند سمور آبی، گورکن، فوک دریای کاسپین، قوی گنگ، قوی فریادکش، اردک سیاه کاکل، اردک چشم طلایی سال‌ها است این منطقه را برای زندگی انتخاب کرده اند. تالاب زیبای استیل هم جزئی از این مجموعه شناخته می‌شود.
قرار بود موقتی باشد اما ۳۰ ساله شد
مطابق بند الف ماده ۱۹۳ قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی کشور(۹۰-۹۴) برای هرگونه دفن پسماند از سال پایانی برنامه در شهرهای ساحلی ممنوع است و شهرداری ها می باید پسماندهای خود را با روش‌های نوین و فناوری‌های جدید بازیافت کنند.
اما در آستارا هم به مانند دیگر شهرهای ساحلی گیلان خبری از روش‌های نوین بازیافت نیست. سال ۶۸ حدود ۵ هکتار از ساحل داداش آباد به طور موقت برای زباله در نظر گرفته شد اما ۳۰ سال است این حالت موقتی تمام نشده است و ۵ هکتار هم به ۱۷ هکتار افزایش پیدا کرده است. در چرایی انتخاب این محل به جوابی بهتر از این نمی رسیم که در مصاحبه های قبلی مدیران تکرار شده است؛ بافت جغرافیایی و محدودیت های زمین در آستارا باعث شده است که هیچ نقطه دیگری در این شهرستان برای دفن مناسب زباله به جز محل مورد توافق با محیط‌زیست وجود نداشته باشد. گویی جهان هنوز به هیچ راه حل دیگری غیر از دفن دست پیدا نکرده است.
آستارایی‌ها چشمی هم به کارخانه کمپوست شهر تالش دارند همان کارخانه‌ای که فعلاً جز «تأکید بر اهمیت وجود این کارخانه در غرب گیلان برای مدیریت پسماند» که هرچند وقت یکبار از سوی مدیران شهرستانی و استانی تکرار می شود عایدی دیگری از آن نصیب شهرهای غرب گیلان نشده است. محمود شکری نماینده مردم تالش، رضوانشهر و ماسال مجلس در تیرماه امسال گفته کارخانه کمپوست تالش به روش BOT توسط یک سرمایه گذار داخلی ساخته خواهد شد و به آخرین تکنولوژی روز دنیا مجهز می شود. اما هر وقت این کارخانه باری از دوش شهر تالش برداشت شاید بشود در مورد زباله شهر آستارا هم امیدی به آن داشت.
تنها روزنه امید؛ تفکیک از مبدأ در حال انجام
تنها نقطه امیدبخش شروع طرح تفکیک از مبدأ در این شهر و موفقیت آن به گفته شهرداری است. «جواد معیتی» شهردار آستارا به مرور می‌گوید: این شهر برای سومین سال پیاپی، رتبه نخست تفکیک زباله از مبدأ را در استان گیلان احراز کرده و به گفته او سازمان مدیریت پسماند این رتبه برتر را اعلام کرده است.
«بابک مجیدی» فعال محیط زیست هم در گفت و گو با مرور می گوید: تفکیک از مبدأ در شهر در حال اجرا است و به نسبت چند سال گذشته وضعیت بهتری دارد.
از سوی دیگر شهردار آستارا خبر از اقدامات جدید می‌دهد. او می‌گوید: با چند شرکت خارجی و داخلی صحبت کردیم که بتوانند در آستارا شروع به کار کنند و زباله تبدیل به انرژی بشود اما به نتیجه ای نرسیدیم .
و حالا او خبر می‌دهد در حال عقد قرارداد با شرکت امیران پاک (پیمانکار طرح تفکیک زباله از مبدا) هستند. آخرین بار در اواخر مهرماه بعد از چند جلسه توافقی با شرکت امیران پاک که برنامه خوبی اجرا کرده است انجام شده و مذاکره اولیه انجام شده است تا در همان محل فعلی، کار پردازش زودتر انجام شود. شهردار آستارا همچنین می گوید در مورد شیرابه هم در حال کار هستیم و اجازه نمی دهیم به دریا بریزد.
او آنقدری امیدوار به بهبود اوضاع است که می‌گوید: بخشی از همین منطقه درگیر شده با زباله هم آزادسازی و به‌عنوان زمین ورزشی برای جوانان مهیا شود!
«شایان ناصری» مسئول واحد خدمات شهری شهرداری آستارا هم در جلسه کارگروه مدیریت پسماند ۱۷ مهر امسال گفته است: حدود سه هکتار از محوطه ۱۷ هکتاری محل دفن زباله برای طرح کنترل شیرابه منظور و در آن، بیش از ۲۰۰ متر کانال و یک انبار شیرابه ساخته شده است.
او همچنین اضافه کرده حاشیه محل دفن زباله محصورشده اما تکمیل کانال شیرابه نیازمند ۱۰ میلیارد ریال اعتبار است و زباله ها با شن، ماسه و آهک پوشیده می شود و این محل با دفن روزانه بیش از ۱۰۰ تن زباله، بعد از ۱۵ سال آینده جوابگو نخواهد بود.
آلودگی میکروبی دریا با شیرابه های زباله
بابک مجیدی مستندساز و فعال محیط‌زیست به مرور می‌گوید: زباله خطر جدی برای پناهگاه لوندویل ایجاد کرده است. این مکان قرار بود که موقتی باشد اما حالا تبدیل به محل دائم زباله‌های آستارا شده است. او به مشکل دیگری هم اشاره می کند و آن فاصله کم با ساحل صدف است: با وجود آلودگی میکروبی زیادی که به واسطه شیرابه ها ایجاد شده است مردم در این ساحل شنا می کنند.
همچنان نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم
او سال گذشته مستندی هم در مورد مشکلات محیط زیستی لوندویل تهیه کرده است و در آن عوامل تخریبی لوندویل به خصوص تالاب استیل و همکاری گروههای مردم نهاد را روایت می‌کند. مجیدی می گوید: فعالیت گروههای محیط زیستی در آستارا سابقه زیادی ندارد اما با این حال یک تجربه موفق همکاری داشتند. او به تجربه موفق گروههای محیط زیستی در مورد مخالفت با اقدامات تخریبی در تالاب استیل اشاره می کند و می گوید: ما تلاش کردیم تا جایی که می توانیم در این مورد هشدار دهیم و جلوی اقدامات تخریبی را بگیریم.
این فعال محیط زیست می‌گوید: نیاز به فرهنگ‌سازی بیشتری از سوی گروههای محیط زیستی در شهر احساس می شود . مجیدی معتقد است مصرف گرایی برای محیط زیست گران تمام می شود. او به استفاده از ظروف و سفره یکبار مصرف در جشن و مهمانی‌ها اشاره می کند و معتقد است ادامه دادن این رفتار هزینه زیادی به محیط زیست وارد می کند.
بدون آنکه هیچ بزرگ نمایی صورت بگیرد صحبت مدیران این شهر نشان می دهد این نقطه سالهاست به نقطه بحرانی رسیده و تهدیدی برای محیط زیست و سلامت مردم است و با تمام چشم پوشی‌ها نهایت ۱۵ سال می تواند زباله بیشتری در خود جای دهد. آیا زمان آن نرسیده که با هدایت صحیح اعتبارات و به کارگیری تمام روش های استاندارد جهانی سلامتی را به شهر برگردانیم؟
