کشتی های دریای سیاه عامل افزایش قیمت حمل

حمل و نقل دریایی دریای خزر طی ماههای نزدیک به زمستان تا فروردین همواره به علت یخ بستن رود ولگا با مشکلاتی مواجه می شود. با مسدود شدن این مسیر تا زمان بازگشایی، کشتی های تجاری و باری برای روزها معطل تخلیه و بارگیری می ماندند تا امکان عبور از آن مسیر فراهم شود.

اما طی دو سال اخیر آنچه که به چالشهای تجارت دریایی در این کریدور دامن زده؛ نه نه صرفا یخ بستن رود ولگا بلکه افزایش هزینه های حمل و نقل دریایی به دنبال جنگ روسیه ـ اوکراین و تمایل مالکین کشتی های حوزه دریای سیاه در خزر بوده باشد. چنانچه طی این مدت قیمت حمل و نقل حوزه دریای خزر مابین بنادر روسیه و بنادر شمالی ایران گاه تا دو و نیم برابر رشد داشته است.

تبعات جنگ اوکراین و روسیه منجر به افزایش قیمت حمل و نقل در دریای خزر شد،احتمال  کاهش قیمت حمل و نقل دریایی خزر قابل پیش بینی و برنامه ریزی نیست.همه چیز به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. وقتی عرضه و تقاضا برای کشتی باشد عملا قیمت بار بالا می رود.

به عقیده فعالان این حوزه، مافیای اقتصادی با ایجاد کلونی در بین شرکت های کشتیرانی تلاش می‌کنند از کاهش قیمت حمل و نقل دریایی جلوگیری کنند. اما آیا فقط این موضوع عامل اصلی افزایش قیمتهای حمل دریایی بوده؟

در گفتگو با چند کارشناس و فعال حوزه دریای خزر؛ عوامل افزایش قیمت های حمل و نقل دریایی و پیش بینی آنها از کاهش قیمتها در سال آینده را جویا شدیم.

روند کاهشی کاهش قیمتها شروع شده 

«مهرداد باقری نژاد» مدیرعامل سابق کشتیرانی خزر با بیان اینکه کرایه حمل دریای خزر از هفته های گذشته روند کاهشی پیدا کرده به ما می‌گوید: از هفته های گذشته روند کاهشی کاهش قیمتها شروع شده و کرایه های حمل نسبت به ماه پیش در هر تن کاهش پیدا کرده.

وی دلیل این امر را بازار فصلی بنادر خزر عنوان و ادامه می‌دهد: دربرخی از فصول حجم بار کاهش پیدا می‌کند که با تغییر فصل، حجم بار و ظرفیت کشتی ها نیز به سبب بار موجود بیشتر وعرضه و تقاضا به حالت توازن وارد می شود. در نتیجه کرایه های حمل می تواند به سمت کاهشی پیش برود.

باقری نژاد معتقد است: کرایه های حمل همچنان بالاست و ما هنوز به نرخ متعارف نرسیدیم. چراکه اولین چیزی که در این میان وجود دارد، بحث عرضه و تقاضا است. وقتی کالا برای حمل در منطقه وجود ندارد بطور ناخواسته موجب افزایش قیمت حمل دریایی می‌شود. این طبیعتی است که بازار از خودش نشان می‌دهد. باید به سمت وسویی برویم که ظرفیت های موجود برای حمل بار با مقدار حجم محصولات که در بنادر حوضه خزر رسوب می‌کند برابری داشته باشد. اگر این توازن را برقرار کنیم می توانیم به کرایه حمل متعارفی دست پیدا کنیم.

با تداوم جنگ روسیه، کرایه ها در دریای سیاه افزایش پیدا کرده و بارها به سمت دریای خزر سوق پیدا کردند. بخصوص بارهای کانتینری . کشتی های اینجا هم بیشتر بارغلات دارند و کرایه حمل کانتینر و بارهای صادراتی همه گران شده و همینطور هم می ماند.

وی درپاسخ به این سوال که آیا این ظرفیت صرفا متوجه بنادر شمالی دریای خزر است یا در سمت روسیه پاسخ می‌دهد: بله ما عمدتا محصولات ما وارداتی هستند که شامل نهاده های دامی و غلات می‌شود که از بنادر روسیه به سمت ایران می آیند. وقتی این حجم کاهش پیدا می‌کند یعنی اینکه ما با وجود ظرفیت بیشتری که در ناوگان خود داریم موجبات کرایه حمل پایین را به وجود می آوریم. حالا اگر خلاف آن اتفاق بیافتد یعنی با صادرات محصولات کشاورزی که در روسیه برداشت شدند ما با حجم عظیمی ازغلات و نهاده های دامی روسیه به سمت ایران مواجه هستیم که نیاز به وسیله حمل دارند. چون ظرفیت ما دراین بخش کم است قیمت ها افزایش پیدا می‌کند.

باقری نژاد موارد دیگری هم چون بحث نوسانات ارزی را درافزایش قیمت حمل اثر گذار دانسته و اضافه می‌کند: حتی در مقطعی با افزایش قیمت نفت، سوختی که شناورها استفاده می‌کردند نیز افزایش قیمت پیدا کرد والان دوباره می بینم قیمت نفت کاهش پیدا کرده و با توجه به اینکه یکی از هزینه های کشتی ها قیمت سوخت است که لذا با کاهش قیمت نفت، قیمت حمل نیز کاهش پیدا می‌کند.

این فعال حوزه خزرهمچنین به تغییرات اقلیمی وآب وهوایی نیز اشاره و می‌گوید: دریا در زمستان همیشه مواج است و شناورها مشکلات بیشتری را در این فصل تجربه می‌کنند که هزینه هایی را بروی دست مالکان کشتی می‌گذارد که تاثیرش در قیمت حمل خود را نشان می‌دهد. از سوی دیگر زیر ساختهای بنادرشمالی دریای خزر نیز از جمله دیگر عوامل تاثیر گذار در قیمت حمل هستند. زیرساختهای بندری ما باید به گونه ای باشند که سرعت تخلیه و بار گیری را افزایش دهند و این زمان هر چقد کوتاه تر شود هزینه های بندری کاهش پیدا می‌کند.

جنگ اوکراین وجب شده برخی از ناوگانهای خزر وارد دریای سیاه شدند و برخی در حوزه خزر ماندند. در این میان یکسری از ناوگانها به دلیل تحریم ها ی ایران به سمت ترکیه رفتند و ازاین کریدور خارج شدند. با توجه به عرضه و تقاضا در ایران کمبود کشتی ها کرایه ها بالا رفته

باقری نژاد درباره وضعیت زیر ساختهای بنادر روسیه نیز می افزاید: امکانات زیرساختی بنادر ما به نسبت بنادر روسیه و داغستان خیلی مناسبتر است. آنها تجهیزات خیلی فرسوده تر و آبخورهای کم عمق تری دارند که برای شناورهای باری محدودیت ایجاد می‌کند. این مساله باعث شده ما نتوانیم از ظرفیت کامل کشتی ها به خوبی استفاده کنیم. مضاف بر اینکه معتقدم باید روی زیرساختهای بندری خودمان کار هم کنیم و تجهیزات مان را بروزتر کنیم. البته این وضعیت کمی در بنادر روسیه و سایر بنادر دریای خزر اسفناکتر است.

وی با اشاره به تاثیر جنگ اوکراین و روسیه در افزایش قیمتهای حمل ادامه داد:جنگ موجب شد که بخشی از کالاهای وارداتی و صادراتی روسیه که از مسیر دریای سیاه وارد این کریدور می شود متوقف شود یا به حداقل حد خودش برسد و محمولات به کریدور نوسترام و دریای خزر وارد شود که در نتیجه میزان کالاها در دریای خزر افزایش و قیمتها بالا رفته است.

باقری نژاد درخصوص راهکارهای کاهش قیمت حمل دریایی به سرمایه گذاری بخش خصوصی اشاره و بیان می‌کند: انتظار داریم بخش خصوصی در بحث خرید شناورهای چند منظوره و شناورهای حمل محصولات خشک و سیالات سرمایه گذاری کند. اگراین اتفاق بیافتد کرایه های حمل متعارف تر می‌شود و در بحث نرخ دریایی آنچه که معقول است را تجربه خواهیم کرد. باید ببینیم چه اتفاقاتی در آینده می افتد. ما الان درگیر یک سری اتفاقات خاصی در شرایط ژئوپولتیکی منطقه هستیم و همزمان مباحث تحریم ها را داریم و باید ببینیم اصلا شرایط جدید اجازه سرمایه گذاری می‌دهد یا نه. در کل ریسک سرمایه گذاری در کشورهای اطراف افزایش پیدا کرده است.

در حال حاضر آینده نگری کارسختی است. چون هرهفته تحول خاصی در جهان مخصوصا در حوزه ایران شاهد هستیم که از نرم ثابتی تبیعت نمی کند و متاسفانه آشفتگی در اتفاقاتی که می افتد آنقدر زیاد است که مقداری آینده نگری را با مشکل مواجه می‌کند. اما روند کاهش قیمت شروع شده و باید ببینیم که تاب و توان سرمایه گذار و ریسک پذیری آنها در حوزه حمل و نقل دریایی چقدر خواهدبود. قاعدتا باید انتظار داشته باشیم کرایه حمل متعارف شود درغیر این صورت این روال در سال آینده ادامه خواهد داشت. ولی امیدواریم که ظرفیت شناورهای ما افزایش پیدا کند.

کشتی های ایرانی در بهترین دوران خود هستند

ستوده منش دیگر فعال حمل ونقل دریای خزر نیز در خصوص پیش بینی قیمت حمل ونقل دریای خزر در سال آینده اظهار کرد: جنگ اوکراین موجب افزایش حجم بار در حوزه دریای خزر شده با توجه به اینکه تعداد کشتی ها در دریای خزر محدود است و کانال ولگاهم یخ زده، از اینرو کشتیها نمی توانند وارد این کریدور شوند و این موضوع موجب شده کرایه حمل بار نسبت به سال قبل دو برابر شود.

وی با اظهار اینکه اگر سال آینده روند جنگ روسیه اینگونه ادامه دار باشد ممکن است کرایه ها همینطور افزایش پیدا کند درخصوص احتمال کاهش قیمتهای حمل دریای معتقد است: با توجه به روابط خوب ایران وروسیه و افزایش تبادلات حمل و نقل دولتها، میزان بار در حوزه خزر و در بنادر ایران بیشتر هم می‌شود. با توجه به اینکه ایران و روسیه از لحاظ بانکی کانال پرداخت مشترک دارند و صورتحساب مشتریان به بانکهای داخل ایران حواله می شود تاکنون تحریمها و جنگ اثرگذار نبوده است.

یکی از دلایل اساسی که ربطی به جنگ اوکراین ندارد کاهش سطح آب دریای خزر و کاهش عمق بنادر است که موجب شده کشتی ها با ظرفیت اسمی نتوانند بارگیری کنند. بالطبع هزینه ها همان است و کرایه ها پایین‌تر نمی‌آید 

ستوده منش در پاسخ به این سوال که چه عوامل دیگری در افزایش قیمتهای حمل دریایی دخیل بوده به افزایش بار در پی جنگ روسیه و تمایل کشتیهای حوزه دریای سیاه به خزر اشاره می‌کند و می‌افزاید: با تداوم جنگ روسیه، کرایه ها در دریای سیاه افزایش پیدا کرده و بارها به سمت دریای خزر سوق پیدا کردند. بخصوص بارهای کانتینری . کشتی های اینجا هم بیشتر بارغلات دارند و کرایه حمل کانتینر و بارهای صادراتی همه گران شده و همینطور هم می ماند.البته این موضوع برای مالکین کشتیها با توجه به هزینه هایی که در پرداخت دستمزد و سوخت و آذوقه دارند تاثیر گذار نیست. چونکه هزینه های کشتی افزایش پیدا نکرده وهزینه های بندری مثل قبل بوده و افزایش تورم در قیمت کالا و سوخت اثر خیلی کمی داشته .

وی احتمال کاهش قیمتها با پایان جنگ روسیه را دوراز ذهن ندانست و می‌گوید: شاید با پایان جنگ همه چیز به قبل برگرد و توازن برقرار وکرایه ها متعادل شود. اما تا وقتی جنگ ادامه دار باشد افزایش قیمت خواهیم داشت.

ستوده منش شرای فعلی حمل ونقل دریای خزر را بهترین دوران کشتی های ایران بیان کرده و می گوید: با افزایش قیمت حمل مالکان کشتی در یکسال اخیر توانستند یک کشتی دیگر به ناوگان خود اضافه کنند.

تا وقتی تقاضا باشد قیمت بالاست

عبدالامیر افیونی ـ مدیر منطقه شرکت شمیم دریا نیز با اشاره به اینکه تبعات جنگ اوکراین و روسیه منجر به افزایش قیمت حمل و نقل در دریای خزر شد، احتمال کاهش قیمت حمل و نقل دریایی خزر را قابل پیش بینی و برنامه ریزی ندانست. اما همه چیز به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. وقتی عرضه باشد و تقاضا برای کشتی باشد عملا قیمت بار بالا می رود.

وی با تاکید به فرسودگی برخی از کشتی های قدیمی این حوزه، میگوید: فرسودگی کشتی ها برای مالکان آنها مساله ساز شده است. اما به احتمال زیاد سال آینده به احتمال کاهش قیمت داشته باشیم.

افیونی درباره روند شروع کاهش قیمت های حمل از سال آینده به بحث عرضه و تقاضا اشاره می افزاید: وقتی تقاضا برای کشتی زیاد باشد عملا قیمت حمل کشتی ها بالا می‌رود و وقتی تقاضا کم باشد قیمت ها پایین می آید. درحال حاضر نیز افزایش قیمت به دلیل تقاضای بالاست. از یک سو میزان بار در سمت دریای سیاه دوباره زیاد شده و خیلی از کشتیها به آن سمت رفته اند و برای دریای خزرتعداد کشتی کم شده است. لذا هر کالایی که در بازار فراوان باشد به همان نسبت قیمت حمل نیز افزایش پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه الان حجم کالا زیاد شده است و در سمت بنادر روسیه سر آوردن بار بین مشتری ها دعوا است می افزاید: این موضوع باعث شده تعادل عرضه و تقاضا تغییر کند و افزایش قیمت حمل و نقل را شاهد باشیم.

افیونی با تاکید به این که البته قیمتها کاهشی می‌شود اظهار می‌کند: همین الان یک مقدار فشارها بروی کشتیها زیاد است. توجه داشته باشید که با گرم شدن هوا در بهار و تابستان سفر کشتیها افزایش می یابد و سرعت کار تخلیه و بارگیری بیشتر و بار چندان بروی زمین نمی ماند. لذا مطمئنا قیتها پایین می‌آید. در حال حاضر ماهانه شاید کشتی یک سفر برود اما در بهار وتابستان سفرها افزایش پیدا می‌کند.

وی کانتینر بری کشتی ها را در افزایش قیمت تاثیر گذار نداست و می‌گوید:حمل کانتینر اصلا ربطی به افزایش قیمت ندارد. هر کالایی را نمی‌توان با کانتینر جابجا کرد .

کرایه ها پایین تر نمی‌آید

«سیدرضا حسینی » شرکت امیر آروین صدرا نیزدر خصوص افزایش قیمت حمل و نقل خزر و پیش بینی ها از کاهش قیمت می‌گوید: مسلما قیمتها افزایش پیدا می‌کند. چون یکی از دلایل اساسی که ربطی به جنگ اوکراین ندارد کاهش سطح آب دریای خزر و کاهش عمق بنادر است که موجب شده کشتی ها با ظرفیت اسمی نتوانند بارگیری کنند. بالطبع هزینه ها همان است و کرایه ها پایین تر نمی‌آید.

دلیل دوم اینکه حجم مراودات ایران با روسیه و نیاز ما به غلات روسیه و نیاز روسیه به بنادر ما جوابگوی این حجم از مبادلا ت دریای خزر نیست چون تعداد شناورها کم است. هرچه عرضه و تقاضا بیشتر باشد و درمقابل شناور کم قیمت، کرایه ها بالا می‌رود.

حسینی افزایش تردد در ولگا در بهار را موجب کاهش کرایه حمل می‌داند و می‌گوید: در بهار حجم مراودات ما خیلی زیادتر می شود.الان بخشی از بارهای ما متنوع شده است. در گذشته تنوع کالایی کمی داشتیم. اما الا تنوع کالایی بالای ۵۰ قلم رسیده و مواد پتروشیمی و شیمیایی و مواد اولیه و کالاهای ترانزیتی حوزه خیلج فارس وهند و ویتنام هم افزایش پیدا کرده و بالطبع عرضه و تقاضا بالا رفته و قیمتها رابالا بوده است. البته مساله مهمی که وجود دارد بحث تایم بنادر ماست که از معضلات افزایش قیمت کالا برای ماست. در بنادرشرکتهای اوپراتوری داریم که شناورها روزها و ساعات زیادی را صرف بارگیری و تخلیه می کنند. شناورهای ما در بنادر معطلی زیادی دارند و عاقلانه نیست مالک کشتی برای میزان بار فلان قیمت را بگیرد و از اینرو قیمت را افزایش می‌دهد.

حسینی یکی دیگر ازعوامل مهم افزایش قیمت حمل را عملکرد ضعیف و زیر ساخت نامناسب بنادر شمال کشور که خارج از نرم هستند می‎داند که موجب معطلی کشتیها شده است. همچنین درافت آبخور بنادر معضل دیگری است که کشتی ها نتوانند با حداکثر ظرفیت بار گیری کنند از بنادر ترکمنستان گرفته تا اکتاو، بنادر شمال و روسیه. این معضلات موجب افزایش قیمت شده است.

وی با بیان اینکه با پایان جنگ روسیه و اوکراین ، مسیردریای سیاه امن می‌شود و شناورهای به دریای سیاه باز می‌گردند معتقد است: احتمال کاهش قیمت وجود دارد.

کاهش قیمتها صد درصد نیست

روح الله لیوانی آریا ترابر نوشهر درمورد کاهش قیمت حمل و نقل خزر در سال آینده بیان می‌کند: کاهش قیمتها صد درصد نیست. چراکه روابط ایران با کشورهای حوزه خزر از جمله روسیه ثابت است اما آذربایجان و ترکمنستان تحریم ها را قبول کردند و با ایران کار نمی‌کنند. علاوه بر اینها شرایط جوی و یخبندانها باعث شده که کرایه حملها افزایش پیدا کند. جنگ اوکراین هم شاید در داخل روسیه ربط داشته باشد و برخی از ناوگانهای خزر وارد دریای سیاه شدند و برخی در حوزه خزر ماندند. در این میان یکسری از ناوگانها به دلیل تحریم ها ی ایران به سمت ترکیه رفتند و ازاین کریدور خارج شدند. با توجه به عرضه و تقاضا در ایران کمبود کشتی ها کرایه ها بالا رفته. شرایط جوی ویخبندان باعث شده کرایه باز بالاتر برود اما برای سال آینده نمی توان پیش بینی کرد و کرایه های کشتی های هفته به هفته در حال تغییر است.

وی در خصوص عوامل افزایش کرایه ها معتقد است: کرایه ها کلا روند ثابتی ندارند. بحث تحریم ها و کمبود کشتیها موجب شده مالکان کشتی طمعی نداشته باشند و شرایط پایدار نباشد و موجب شده مالکانی که باقی ماندن قیمتها را برای واردات غلات افزایش دهند. البته تحریم ها و جنگ اوکراین هم بی تاثیر نبوده است.البته این کاهش از چه زمانی اتفاق می‌افتد مشخص نیست؛ ممکن است تا قبل از سال پایین بیاید یا بعد از سال . در کل کاهش قیمتها به میزان تقاضا بستگی دارد.

لیوانی قیمت حمل و نقل دریا خزر را بازیچه تحریم ها و وجود تقاضا در بنادر دریای خزر می‌داند و می‌گوید: افزایش قیمتها ربطی به افزایش دلار ندارد.

در بخش ریلی افزایش قیمت نداشتیم

«هومن جنگی» مدیرعامل واگن بار فعال حوزه ریلی نیز در مورد افزایش قیمت حمل ونقل دریای خزر بیان می‌کند: مسلما با کاهش قیمتهای حمل، قیمت بار ریلی هم کاهش بیابد خوب است.

وی افزایش تعداد کشتی ها در دریای خزر را عاملی موثر در کاهش قیمتهای حمل بیان کرده و می افزاید: کمبود کشتی در دریای خزر موجب افزایش قیمت حمل شده است. بطوریکه کمبود کشتی ها موجب شده بخشی از محمولات ترانزیتی بروی حمل و نقل ریلی شیفت شود.

جنگی در خصوص عوامل کاهش نرخ حمل دریای خزر اضافه می‌کند: در درجه اول باید عرضه و تقاضا و تعداد کشتیها زیاد باشد تا قیمت کاهش داشته باشد. با افزایش تعداد کشتی ها سرعت بارگیری و تخلیه نیز زیاد می شود.

وی تاکید می‌کند: در حال حاضر با افزایش قیمتهای حمل دریایی دربخش قیمت حمل و ریلی افزایش نداشتیم .البته هر چه بار از سمت دریا به سمت ریلی بیاید به نفع ما خواهد بود.