از منطقۀ حراست شده گمرکی تا منطقه آزاد انزلی
در گفت و گو با محمد کاظم شکوهی راد مطرح شد:
محمد کاظم شکوهی راد مدیر مسوول روزنامه گیلان امروز و فعال سیاسی اجتماعی گیلان است. او پیش ازاین کارمند استانداری گیلان و مشاور مهندس طاهایی استاندار وقت استان در گیلان بود. وی همچنین مدیر گروه اقتصادی استانداری با سابقه مسئولیت بسیج اقتصادی استانداری در سالهای جنگ تحمیلی و دبیری شورای آرد ونان استان، مدیر اجرایی طرح تعزیرات حکومتی و مدیریت تعدادی از نمایشگاه‌های بازرگانی داخلی و خارجی را در کارنامه خود دارد.
شکوهی راد تحت مدیریت استانداری مهندس طاهایی و معاونت استانداری دکتر نجفی نقش مهمی در راه اندازی و تاسیس منطقه آزاد انزلی در دهه هفتاد و هشتاد ایفا کرد. با وی در خصوص منطقه آزاد انزلی از گذشته تا به امروز به گفت و گو نشستیم.
س/ در روزهای تاسیس این سازمان، قرار بود منطقه آزاد انزلی چه گشایشی در اقتصاد استان ایجاد کند؟
ج/ ابتدا اجازه بدهید کمی به گذشته برگردیم و به تاریخچه شکل گیری و فکر راه اندازی این منطقه در استان اشاره کنم. فکر ایجاد منطقه آزاد تجاری صنعتی گیلان که با نام انزلی آغاز شد به سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ برمی‌گردد. فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و شکل گیری جمهوری‌های جدید در حاشیه خزر و در جوار قسمت شمالی کشور ما، ارتباط با این کشورها را به عنوان یک پتانسیل مهم ارتباط تجاری فرهنگی فراهم کرد. این کار با ابتکار استانداری گیلان و در مرحلۀ بعد استانداری‌های مازندران و آذربایجان شرقی مشخصاً پیگیری شد. از آنجا که در کشورهای تازه تاسیس بعد از سال ۱۹۹۲ و شکل‌گیری جمهوری‌های گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، تاجیکستان و قزاقستان در کنار فدراتیو روسیه عملاً تا مدت‌ها این جمهوری‌ها برنامه و ساختار معینی برای ارتباطات تجاری با کشورهایی مثل ایران نداشتند و از یک مرحلۀ گذر چند ساله گذشتند تا توانستند موقعیت خود را بازیابی و ضمن تغییر و تحولاتی که در حکومت‌های این کشورها ایجاد شد مساله تامین کالا و نیازهای خود را از طریق ارتباط با ترکیه و ایران حل و فصل کنند.
به طور عمده شروع ارتباط با جمهوری آذربایجان، گرجستان و قزاقستان مشخصاً از گیلان شروع شد و گیلان به دلیل اینکه خود تجربۀ مشخص تجارت خارجی نداشت این ارتباط را از طریق تشکیل نمایشگاه‌های بازرگانی در این کشورها شروع و تجربه کرد.
چندین نمایشگاه بازرگانی در باکو، تفلیس، آستاراخان، آکتائو قزاقستان به وسیلۀ استانداری گیلان تدارک و شکل داده شد که عمدۀ مدیریت این مراکز با استانداری به نمایندگی این جانب بود. این نوع ارتباطات عملاً یک حرکتی در تجار و فعالان اقتصادی استان و کشور به وجود آورد که به طور انفرادی یا گروهی توانستند ارتباطات را پیگیری کنند. البته از طرف روسیه و کشورهایی مثل آذربایجان و گرجستان نیز نمایشگاه‌هایی در ایران برگزار شد و به ایجاد ارتباط بین تجار ایران و این کشورها کمک کرد.
از نظر نماینده های وقت تصور این بود که ایجاد منطقۀ آزاد در یک منطقۀ جزیره یا کاملاً مجزا امکان‌پذیر است در حالی که چنین نبود. چون ایجاد منطقه آزاد احتیاج به سرمایه‌گذاری دولتی و تصویب شورای عالی مناطق آزاد و تصویب مجلس داشت و یک پروسه طولانی را طی می‌کرد در استان.
این اقدامات و پیگیری‌ها این ایده را در استان مطرح کرد که منطقۀ گیلان به عنوان مهمترین بندر جنوبی دریای خزر می‌تواند به عنوان یک پتانسیل ارزشمند در این ارتباطات تبدیل شود. همانطور که اطلاع دارید بندر انزلی حتی با امکانات سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ پس از بندر باکو و آستاراخان مهمترین بندر دریای خزر از نظر جمعیت، امکانات بندری، امکانات انباری، تخلیه و بارگیری شناخته می‌شد. در سال ۱۳۷۴ این فکر در استانداری استان گیلان در بین ما کارشناسان استانداری به وجود آمد، در آن زمان من بودم و آقای ضیابری که فوت کردند. الگوی ایجاد منطقه آزاد در جنوب دریای خزر مطرح شد. این فکر که در ابتدا مطرح شد من به درستی به خاطر دارم که حتی توسط برخی نماینده‌های استان فکر غیر عملی و نامتعارفی ارزیابی می‌شد.
س/ از نظر چه کسانی؟ کدام نمایندگان؟
ج/ از نظر نماینده های وقت استان. تصور این بود که ایجاد منطقۀ آزاد در یک منطقۀ جزیره یا کاملاً مجزا امکان‌پذیر است در حالی که چنین نبود. چون ایجاد منطقه آزاد احتیاج به سرمایه‌گذاری دولتی و تصویب شورای عالی مناطق آزاد و تصویب مجلس داشت و یک پروسه طولانی را طی می‌کرد. مشخصاً زمان آقای مهندس طاهایی و پیگیری آقای نجفی به عنوان معاون برنامه ریزی پیشنهاد ایجاد منطقۀ حراست شده گمرکی که بعداً به عنوان منطقۀ ویژۀ اقتصادی تغییر نام داد برای ارزیابی شکل گیری کار، اینجانب و مرحوم علی پورمحمدی فلاح مدیرکل بازرگانی سفر سه روزهای به منطقه حراست شده گمرکی سیرجان داشتیم و با دیدن امکانات آنجا الگویی به دست آوردیم که برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و حراست گمرکی با توجه به اینکه دولت امکانات نمی‌دهد و در آن مقطع هم شورای عالی مناطق آزاد زیر بار تصویب چنین طرحی نرفته بود، ما شرکت توسعه عمران گیلان را با ابتکار استانی راه اندازی کردیم و بنده به اتفاق تعدادی از کارشناسان شروع به تبلیغ و معرفی پتانسیل‌های گیلان و به خصوص بندر انزلی برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی کردیم.
س/ چقدر طول کشید؟
ج/ دو سال و گزارشات متعددی به دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ارسال کردیم. تا اینکه اسفند سال ۱۳۷۵ شورای عالی مناطق آزاد ایجاد منطقه حراست شده گمرکی بندر انزلی را تصویب کرد. در سفر اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۶ آقای هاشمی رفسنجانی این مسئله در انزلی اعلام شد.
س/ تصویب شد یا اعلام شد؟
ج/ اسفند تصویب شد ولی گفتند مخفی بماند و اطلاع رسانی نشود، بعد اردیبهشت آقای هاشمی اعلام کرد. اما مهندس مدد مدیریت بندر انزلی از پذیرش آن منطقه به طور کامل که به عنوان منطقه آزاد شناخته شود، به دلیل مشکلات ساختاری و فنی و شاید مسائل سیاسی از واگذاری و پیوستن به این پروسه خودداری کرد. بنابراین تلاش شد که در محدوده بندر انزلی با ذهنیتی که داشتیم از سنگاچین گرفته تا زیباکنار در این منطقه یک عرضه حداقل ۱۰۰ هکتاری که به طور عمده بلامعارض هم باشد شناسایی و نقشه برداری و برای تصویب به شورای عالی منعکس شود.
منطقه آزاد به عنوان منطقه آزاد انزلی پروسۀ تصویب اش از شورای عالی مناطق آزاد شروع شد و در سال ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی آن را همراه دو منطقه دیگر اروند و جلفا تصویب کرد، این سه منطقه آزادی بود که به عنوان منطقه جدید تصویب شد و طبعاً در دوره بعد شورای عالی منطقه آزاد باید محدوده‌اش را تصویب می‌کرد و این کار انجام شد.
این کار عملاً یک سال و نیم تا دو سال به طول کشید چون هیچ منطقه بلامعارض مناسب دیگری نبود. در همین مدت در جوار بندر انزلی یک محوطۀ کوچک چند صد متری را به عنوان منطقه حراست شده گمرکی تعریف کردند و فعالیت مختصری انجام شد. منطقۀ گلشن بعنوان منطقۀ مناسب شناسایی و معرفی شد که در نهایت از سوی هیات دولت تصویب شد علیرغم اینکه معارض هم داشت.
س/ معارض ها محلی بودند؟
ج/ پاسگاه ژاندارمری، بنیاد شهید و بخش خصوصی بود، تعدادی بودند ولی بالاخره آنجا تصویب شد و چون اعتباری وجود نداشت، حتی برای حصارکشی آن منطقه از راه درآمد‌هایی که با همان شرکت توسعه گیلان از راه برگزاری نمایشگاه به دست آورده بودیم مختصر سرمایه گذاری اولیه انجام شد.
س/ پروسه کار بخصوص شروع تجارت در منطقه آزاد چگونه اجرایی شد؟ آیا منطقه به اهداف تشکیل خودش نزدیک شده؟
ج/ منطقه آزاد به عنوان منطقه آزاد انزلی پروسۀ تصویبش از شورای عالی مناطق آزاد شروع شد و در سال ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی آن را همراه دو منطقه دیگر اروند و جلفا تصویب کرد، این سه منطقه آزاد به عنوان منطقه جدید تصویب شد و طبعاً در دوره بعد شورای عالی منطقه آزاد باید محدوده‌اش را تصویب می‌کرد و این کار انجام شد. محدوده‌ای که برایش معین کرده بودند ۹ هزار هکتار هم پیش‌بینی شد ولی آن چیزی که الان در اختیار منطقه آزاد است و به عنوان منطقه آزاد تجاری صنعتی گیلان شناخته می‌شود ۲۵۰۰ هکتار عرصه دارد. از جهت فعالیت مناطق آزاد در دنیا سکوی صادرات تلقی می‌شود و ما مناطق آزادی که داشتیم مثل کیش، قشم و چابهار از همان دوره چیزی که شکل گرفت بیشتر به عنوان مسیر و مقری برای ورود کالا خارج از تشریفات و گرفتاری‌های گمرکی بود و پایداری مناطق آزاد مثل کیش، قشم و چابهار به خصوص کیش و قشم متکی به همین ورود کالاهای مسافری بوده که موجب ایجاد بازارچه‌ها، پاساژ‌ها و مراکز کالا شده که تجارت عمده وارد می‌شده و به صورت تجارت خرد در سطح مملکت یا به وسیله سیستم مسافری و اصطلاحاً چمدانی ادامه پیدا کرد. برای همین بود که سال‌ها بعد از سال ۱۳۸۳ که منطقه آزاد انزلی شکل گرفت تا چندین سال علیرغم اینکه آنجا بنا ایجاد کرده بودند و سرمایه‌گذاری کرده بودند چون فقط صرفا در جهت انبار تخلیه کالا و برخورداری از عدم متروکه شدن کالا استفاده می‌کرد عملاً مراکزی که سرمایه گذاری کرده بودند معطل مانده بودند و حتی از نظر قیمت رشدی نداشتند. آن مناطق کارخانه نبود و عمدتاً مراکز فروش مثل ستاره شمال و پاساژ‌هایی که ساخته شده بود بودند. چون عملاً امکان فروش مسافری و چمدانی نداشت و معطل مانده بودند و بیشتر بر محور چند کارخانه تولید صنعتی برای اینکه برایشان امکان باشد که ماشین آلاتشان را راحت وارد و تولیداتشان را صادر کنند ایجاد شده بود ولی بیشتر بر محور واردات کالاهایی که از اوکراین، روسیه، قزاقستان و کشورهای حاشیه دریای خزر بود که کارهای انباری انجام می‌شد و رونق چندانی متصور نبود.
س/ چرا منطقه از اهداف صادراتی خودش دور شده؟
ج/ دو واقعه اتفاق افتاد یعنی به ناچار شورای عالی مناطق آزاد این دو امکان را به مناطق آزاد کشور به غیر از کیش، قشم و چابهار که از قبل داشتند به بقیه هم این امکان را داد و موجب شد که رونق جدی بگیرد. اول امکان ورود اتومبیل به این مناطق بود تا بتوانند در محدودۀ منطقه که در گیلان به استثنای آستارا و رودبار به مناطق دیگر میتوانند تردد کنند این اتومبیل‌ها که وارد شد که از گمرکی معاف است. نقطۀ جهش و حرکت جدی برای منطقۀ آزاد بود. مساله دوم که چند سال پیش اتفاق افتاد امکان خرید مسافرین از منطقه آزاد بود. حضور انبوه مسافر و افرادی که به منطقۀ آزاد وارد می‌شوند به اعتبار همین مصوبه است. یعنی قبلاً اگر افرادی که وارد منطقه آزاد می‌شدند دور می‌زدند، تعدادی انبار کالا می‌دیدند نه قدرت خرید چیزی بود چون کسی هم علاقه‌ای به دیدن این مناطق نداشت ایجاد مراکز نمایشگاهی و تفریحی هم به گونه ای نبود که برایشان انگیزه ایجاد کند. ممکن است ما برگردیم به این حرفی که عده‌ای از کارشناسان اقتصادی مطرح می‌کنند این شکل خدمات و این شکل فعالیت منطقه را از فلسفه وجودی آن که پردازش صادرات است دور می‌کند. البته تا حد زیادی درست است اما در شرایطی که ما برای صادرات کالاهایمان و تولیداتمان و سطح استاندارد بسیاری از کالاهایمان دچار مشکل هستیم نقل و انتقال پول و استفاده از سیستم سویفت در شرایط کشور ما غیرممکن یا مشکل است عملاً دست این مناطق تا حد زیادی برای توسعه صادرات به آن معنایی که مورد انتظار است بسته است. طبعاً منطقۀ آزاد انزلی از امکان ویژه‌ای به دلیل ارتباط با چهار کشور حاشیه دریای خزر مستقیم و غیر مستقیم با جمهوری‌های سابق شوروی امکان ویژه‌ای در اختیار دارند. میتوانند از این امکان ویژه هم از طریق تهاتر کالا و خدمات و هم از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک در مراکز تجاری در این کشورها بهره گیری کنند. ایجاد مناطق آزاد در باکو و آستاراخان نیز امکان جدیدی در اختیار منطقه آزاد انزلی می‌تواند باشد. طبعاً همۀ این مسائل موکول به مدیریت کارآمد قوی و ارائه برنامه و ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.
س/ همکاری استانداری وقت چگونه بود؟
ج/ صددرصد بود.
س/ آن زمان استاندار چه کسی بود؟
ج/ هنوز آقای طاهایی بودند. منطقه حراست شده گمرکی ابتدا با مدیریت آقای نجفی و بعد با مدیریت اکبر رحمانی و بعد از مدتی آقای دنیامالی شروع به فعالیت کرد. طبعاً بیشترین منبع درآمد از راه واگذاری زمین‌هایی که در اختیار داشت امکان پذیر بود.
س/ منابع طبیعی زمین نداد؟
ج/ همین منطقه گلشن برای منابع طبیعی بود، منتهی معارض هم داشت که حل شد.
س/ از محلی‌ها زمین خریداری نشد؟
ج/ خیر.
س/ بهترین مدیر این مجموعه به نظر شما چه کسی بوده است؟
ج/ نزلی از سال ۱۳۸۳ که به عنوان منطقه آزاد شناخته شد مدیریت‌های متعددی داشت، ولی از آنجا که همۀ آن مدیر‌ها دچار محدودیت فعالیت بودند مثلاً نمی‌توانستند اتومبیل وارد کنند، عملاً هیچ کدام از آنها توفیق زیادی به دست نیاوردند. اما پس از تصویب امکان خرید کالای مسافری و ورود اتومبیل به این منطقه امکان خوبی در اختیار مدیریت منطقه گذاشت که آقای مسرور در این موقع به عنوان مدیر بود و قطعاً از این فرصت استفاده کرد که عملاً ایشان را باید موفق ترین مدیر این دوره بدانیم.
تمام تحولاتی که در منطقه ایجاد شد به خاطر این بود حتی برای بندر کاسپین موانع زیست محیطی و مدعیان زیادی داشت، از جمله خود کشتیرانی و ادارۀ کل بنادر و دریانوردی غیرضروری می‌دانست و به انواع مختلفی از طریق نمایندگان و دیگران سعی می‌کردند مانع‌تراشی کنند.
بعد از ایشان هم مدیرانی که آمدند چون جنبه موقت داشتند و با گرایش‌های مشخص سیاسی پیوند خورده بودند توفیقی به دست نیاوردند.
س/ همراهی استاندار و نمایندگان استان چطور بود؟
ج/ استاندار بله، اما نمایندگان استان فقط می‌خواستند کسی را آنجا استخدام کنند.
س/ اعضای هیات مدیره چطور انتخاب شدند؟
ج/ اعضای هیات مدیره را دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد بررسی و به شورای عالی مناطق آزاد که به ریاست رئیس جمهور است انتخاب می‌شود. دو عنوان موظف و غیر موظف. مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره نیز با پیشنهاد دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ابلاغ رئیس جمهور انتخاب می‌شود.
س/ تصمیمات چقدر با معیارها و ملاحظات استانی اتخاذ می شد؟
ج/ من اصلا معتقد به معیار استانی نیستم، این برای دوره ارتجاع است. یعنی کسی غیر بومی باشد بد است و بومی خوب است؟ خیر. این نوع تفکر را باید از ذهنمان خارج کنیم. در بین استاندارهایمان کسی مثل صوفی بود که بومی بود، و تاثیری در توسعه استان نداشت و کسی هم مثل تابش بود که ستودنی بود. این تنگ نظری است که ما اینگونه فکر کنیم، مگر قرار است باغبان باشد که بگوییم بومی باشد که شب آنجا بماند؟ مدیر باید مدیر باشد و انگیزه داشته باشد.
س/ شما فکر می‌کنید دوره آقای مسرور فعالیت منطقه آزاد بهتر بود؟
ج/ بله، به دلیل امکان قانونی که پیش آمد. تمام تحولاتی که ایجاد شد به خاطر این بود حتی برای بندر کاسپین موانع زیست محیطی و مدعیان زیادی داشت، از جمله خود کشتیرانی و ادارۀ کل بنادر غیرضروری می‌دانست و به انواع مختلفی از طریق نمایندگان و دیگران سعی می‌کردند مانع‌تراشی کنند، اما این کار در زمان ایشان شروع شد و الان تا یک حدی پیش رفت. اما بهره گیری از پتانسیل واقعی منطقۀ آزاد انزلی زمانی امکان دارد که زیرساخت‌هایی مثل راه آهن، امکانات انباری وسیع، امکانات ارتباطی، امکان پهلوگیری کشتی فراهم شود. اگر فراهم شود می‌تواند به عنوان یک نقطۀ اتکای اقتصادی برای استان و کشور تعیین شود.
س/ الان فکر می‌کنید فعالیت بندری چندان رونقی ندارد به خاطر این است که زیرساخت وجود ندارد؟
ج/ بله، در همه جای دنیا راه آهن به منطقه وصل است، تا آن وصل نشود و تا زمانی که امکانات پهلوگیری کشتی رورو فراهم نشود عملاً کاری از پیش نخواهد رفت. ماده واحدۀ منطقه آزاد شهرستان آبادان، خرمشهر، جلفا و بندر انزلی که به عنوان مناطق آزاد تجاری و صنعتی شناخته ۱۲ شهریور ۱۳۸۲ تصویب شد. این را مجلس شورای اسلامی تصویب کرد به همراه منطقه آزاد آبادان، خرمشهر، اروند و جلفا.
س/ آن زمانی که تصویب شد به عنوان یک منطقه و بندر دریایی بوده ولی الان بیشتر به خشکی و برگزاری جشنواره تبدیل شده است.
ج/ بله تا زیرساخت نباشد نمی‌توان کاری کرد، همان مشکلی که ما در نفت داریم. اینها درست است که هدف نیست اما نمی‌توان بیکار ماند. هدف به راحتی به دست نمی‌آید تا زمانی که شرایط مادی آن به دست نیاید.
س/ چرا از سرمایه‌گذاران بندری استفاده نمی‌کنند؟
ج/ میلیاردها پول می‌خواهد. چرا برای نفت سرمایه گذار پیدا نمی‌شود؟ خارجی نمی‌آید و داخلی هم نمی‌تواند برای راه آهن کار انجام بدهد چون باید بخش دولتی باشد و مشکلات جدی وجود دارد.
س/ پس شما زیرساخت‌هایی که تا الان انجام شده را سودمند نمی‌دانید؟
ج/ کامل نمی‌دانم. نه این که سودمند ندانم، در حد متعارف خودش سودمند است. در حدی که سرمایه‌گذاری کردیم می‌توانیم بهره‌گیری کنیم اما ایجاد زیرساخت‌ها طبعاً باید انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذار هم از راه جلوگیری از فساد و رانت خواری باید شکل بگیرد. حرف و حدیث‌های زیادی در مورد چگونگی واگذاری این عرصه‌ها به سرمایه گذاران وجود دارد و احتمال سوء استفاده و فساد هم در این موارد از مدیریت‌های گذشته تا کنون هست.
س/ برای همین آمار و اطلاعات شفاف ارائه نمی‌کنند؟
/ بله، این کار دستگاه‌های نظارتی مثل سازمان بازرسی و مراکز دیگر مثل شورای عالی مناطق آزاد و دبیرخانه شورای عالی است که بررسی کنند و جلوی منفذهای فساد را بگیرند.
س/گمان می کنید تا الان هم فساد داشته؟
ج/ حتما داشته، همانطور که گفتم در واگذاری این عرصه‌ها معلوم نیست به چه صورت واگذار شده، چرا به یک مجموعه خاص واگذار شده و به فلان فرد واگذار نشده؟ روی واگذاری بسیار سخن‌ها و حرف‌های زیادی وجود دارد که رد و تایید آن مستلزم بررسی دقیق دستگاه‌های نظارتی قوه قضاییه، سازمان بازرسی و حتی دیوان عدالت اداری و این مراکز است.
س/ الان اینکه آمار دقیق و شفاف نداریم به خاطر همین موارد هست؟ آیا به افراد خاصی وصل می‌شود؟
ج/ هرجا شفافیت نباشد و هر جا کسی از محاسبه باک داشته باشد حتما مشکل است. آن را که پاک است از محاسبه چه باک است؟ آن کسی که حرکت و فعالیتش درست است از روشنی و شفافیت هراسی نخواهد داشت.
س/ حرف‌هایی که در ابتدای مصاحبه گفتید، اهداف و انگیزه‌هایی که در منطقۀ حراست شدۀ گمرکی داشتید آیا در منطقه آزاد انزلی به آن رسیده اید؟
ج/ رسیدن به اهداف نسبی است. همانطور که گفتم هیچ کدام از مناطق آزاد تجاری و صنعتی ما به اهداف اولیه و تعریف شدۀ مشخص خودش دست پیدا نکرده، یک بخشی از آن در حد ۵ تا ۲۰ درصد ممکن است پیدا کرده باشد.
س/ الان برای منطقۀ آزاد چند درصد بوده؟
ج/ نمی‌توانم ارزیابی کنم چون به عوامل متعددی بستگی دارد. تجارت با کشورهای حاشیۀ خزر با چه وسیله‌ای انجام شود؟ اینها همه متصل به هم هستند. با همین شرایط یک تعدادی اشتغال ایجاد کرده است.
س/ به نظر شما این اشتغال دائمی خواهد بود؟
ج/ بله می‌تواند توسعه پیدا کند، شما همان نمایشگاه را هم ببینید بودنش اشکالی ندارد.
س/ گفته می‌شود الان تمام هم و غمش را گذاشته بر روی درآمدی که از راه ورودی پارکینگ دریافت می‌کند.
ج/ اصلا. مگر ورودی پارکینگ در روز و ماهانه چقدر است؟ اصلا جوابگوی یک روز هزینه های منطقه نیست. شما می‌دانید بودجه سالیانه‌شان چقدر است؟ هزار برابر این مقدار است.
س/ همین هم شفافیت ندارد.
ج/ ورودی که دریافت می‌کنند پول ۵ نفری هم که آنجا کار می‌کنند نمی‌شود. هر نیروی کاری که آنجا کار کند ماهی ۱۰ میلیون هزینه‌اش است. اگر حداقل ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر رسمی کار کنند فقط ماهیانه ۵ میلیارد تومان حقوق است. اگر ظرفیت پارکینگ ۱۰۰۰ خودرو باشد نفری ۱۵۰۰۰ هزار تومان روزی یک میلیون و نیم می‌شود. این اصلا رقمی نیست، اینها حتی پول جمع کردن آشغال در آن منطقه نمی‌شود. آنها از راه فروش زمین پول به دست می‌آورند. ۲۵۰۰ هکتار در اختیار دارند، یعنی ۲۵ میلیون مترمکعب زمین در اختیار دارند. الان حداقل هر متری دو میلیون تومان است، ببینید چقدر رقم زیاد است. اینها دست گرمی است برای اینکه بگویند آنجا یک فعالیتی هست، اصلاً پول در بین اینها نیست. ممکن است برای کسی که آنجا کار می‌کند پول قابل توجهی باشد ولی برای سازمان پولی نیست. وقتی پارکینگ را ساختند که ماشین‌ها جمع شود، آسفالت و گلکاری و نگهداری از آن می‌دانید چه هزینه‌ای دارد؟
س/ الان از لحاظ زیرساختی کمبودی که وجود دارد تا آنجا را به اقتصاد دریا محور نزدیک کند چیست؟
ج/ باید امکانات بندری را به طور جدی درست کند. امکانات ارتباطی و دیجیتالی را باید سامان بدهد و به روز کند که از راه تجارت الکترونیک با دنیا ارتباط برقرار کند. طبعاً امکانات سردخانه‌ای و انباری و در نهایت پس کرانه که راه آهن و راه است را باید سامان بدهد.
س/ خاطره ای از تشکیل منطقه و موانعی که بوده هم دارید؟
ج/ روزی که آقای هاشمی رفسنجانی روی عرشه کشتی میرزا کوچک خان قرار شد آقای مهندس الویری نقشۀ مصوبه را به آقای هاشمی رفسنجانی ارائه بدهد و ایشان در ورزشگاه انزلی اعلام کند. آقای مهندس الویری دبیر شورای عالی مناطق آزاد بود نقشه را به آقای هاشمی رفسنجانی نشان داد. من و آقای مهندس طاهایی هم بودیم. آقای هاشمی رفسنجانی رو کرد به آقای الویری و گفت حالا چه اشکالی دارد همۀ انزلی را آزاد کنیم؟ آقای الویری گفت:«عملاً این کار غیرممکن است برای اینکه مردم دچار مشکل می‌شوند، ما می‌خواهیم یک عرصه‌ای باشد که مردم خارج از تشریفات گمرکی کالا وارد کنند و متروکه نشود و به این تعبیر است که گفتیم اینجا تصویب شده.» آقای هاشمی هم همین را پذیرفت و به ورزشگاه و پشت تریبون رفت. یک عده هم شعار می دادند هاشمی هاشمی بندر آزاد کن و ایشان گفتند:« از همین لحظه همه آزادند، بندر انزلی آزاد شد هر کسی هر کالایی می‌خواهد بیاورد و هر کالایی که می‌خواهد ببرد و با شکل عوام پسندانه‌ای مساله را برگزار کرد».
س/ برای همین مردم انزلی می‌گفتند منطقه آزاد تا به حال سودی برای آنها نداشته؟
ج/ بله، من اعتقاد دارم ایجاد منطقه آزاد انزلی نه تنها به توسعۀ انزلی کمک نکرد، بلکه عملاً باعث متروکه شدن بخش‌هایی از بخش توسعه در انزلی هم شده و مدیریت‌های فعلی باید برای جبران این موضوع طوری منافع منطقه آزاد را با منافع خود انزلی همسو کنند. حتی در مجموعه کارمندان و یا کارکنان منطقه آزاد انزلی کمترین سهم را مردم انزلی دارند و مناطق دیگر شرق و جنوب گیلان و خارج از استان بخش عمده‌ای را توانستند نصیب برند. این مسئلۀ مهمی است و به هر حال ما منطقۀ آزاد را به عنوان منطقه آزاد انزلی می‌شناسیم و نباید لطمه بزند بلکه باید به توسعه انزلی کمک کند که تا کنون نکرده است.
متاسفانه باند مسرور و سقایی تابع ان نماینده سابق رشت در مجلس بودن که متاسفانه بعد معاون روحانی شد …