نام موسا علیجانی هنرمند گیلانی در کنار عرصه‌های گوناگونی از کارهای فرهنگی وهنری از موسیقی گرفته تا ادبیات و هنرهای تجسمی و سینما دیده می‌شود.

او که متولد ١٣٤٤ گيلان است، ليسانس ادبيات دراماتيك از دانشکده هنرهای زيبای تهران دارد و در طول دوران پربار زندگی‌اش بعنوان نویسنده، شاعر، کارگردان سینما، عکاس، نقاش، آهنگساز، خواننده، نوازنده ویولن و سرپرست ارکستر فعالیت داشته است.

 

ساخت فیلم بلند حیاط، روایتی تصویری از زیست امروز مردم ایران و دغدغه‌های‌شان در یک قاب مینی‌مالی یکی از جدیدترین کارهای موسا علیجانی است که پایگاه تحلیلی خبری مرور را بر آن داشت که مصاحبه ای با این هنرمند گیلانی ترتیب دهد که در ادامه می‌خوانید.

نام موسا علیجانی هنرمند گیلانی در کنار عرصه‌های گوناگونی از کارهای فرهنگی وهنری از موسیقی گرفته تا ادبیات و هنرهای تجسمی و سینما دیده می‌شود.

موضوع فیلم حیاط چیست و ساخت آن چه مدت به طول انجامید؟

ساخت فیلم را سال 98 شروع کردم ولی پروسه تولیدش تا چند ماه پیش طول کشید. کار که به کرونا خورد، فکر کردم حالا که قرار است بمیرم دیگر ساخت فیلم معنی ندارد اما بعد که دوره گذشت فعالیتمان را از سر گرفتیم، تا امسال که کار را به پایان رساندم.

 

فیلم، زندگی یک موسیقی‌دان شاعر را روایت می‌کند. حیاط خانه‌ی او میان آپارتمان‌ها محصور شده است. راویان داستان، چهار همسایه مشرف به این حیاط و نظاره‌گر زندگی این هنرمند هستند. هر کدام از این چهار خانواده روایتی دارند که با گشوده شدن پنجره آغاز می‌شود و بیننده با زندگی آنان نیز از خلال گفت و گوها آشنا می‌گردد.

مرد در فصل بهار خانه ویلایی را اجاره و در آن زندگی می کند و به تدریس موسیقی می پردازد. عاشق دختری می‌شود که رقصنده و هنرمند است. عشق این دو یک عشق ممنوعه است. در تابستان با حیاط خالی مواجهیم. در پاییز مرد باز می‌گردد اما همچون درختان خزان زده موهایش کوتاه شده گویی مشکلی داشته و دچار افسردگی و معتاد به الکل شده ولی دوباره دختر پیدایش می‌شود و مرد انگار جان به تنش بازگشته، تدریس موسیقی و نقاشی را از سر می‌گیرد. در فصل زمستان نمایشگاهی برگزار می‌شود و همه آن آدمها به تماشای نمایشگاه می‌آیند. اما دختر دیگر حضور فیزیکی ندارد.

نماها همه از دور است. دوربین داخل حیاط نیست و از طبقات بالا حیاط را نشان می‌دهد. زندگی اینها را می‌شنویم و حیاط را می‌بینیم. راویان ما چهار نفر هستند یکی نوازنده‌ی تار است و از زاویه عمودی حیاط را  می‌بیند.

 

زاویه دیگری یک بانوی سالخورده است که با خدمتکارش زندگی می‌کند، دخترش به خارج از کشور مهاجرت کرده . او عاشق زبان گیلکی است و فقط به این زبان سخن می‌گوید. زاویه دیگر مربوط به خانه‌ی یک زوج فرانسه خوانده است که درصدد مهاجرت هستند. یکی دیگر مرد مجردی است که روابط آزاد با زنان دارد، عاشق یکی از آنها است و در پایان همه تنهایشان می‌گذارند.

بحث مهاجرت بعنوان یکی از دغدغه‌های مهم جامعه امروز ایران مطرح است. چهار داستان را می‌شنویم و زندگی آنها را تخیل می‌کنیم. کارگردان توضیح نمی‌دهد.

 ساخت فیلم بلند حیاط، روایتی تصویری از زیست امروز مردم ایران و دغدغه‌های‌شان در یک قاب مینی‌مالی به نمایش درآمده

آیا در فیلم بازیگران بومی نقش آفرینی کرده اند؟

در این فیلم از نابازیگران استفاده شده است . هنرپیشه‌ها دوستان من هستند. نقش اصلی را خودم دارم، بازیگر مقابل من دنسر و رقصنده حرفه ای راتا رخشاد است و علی گودرزی، پرویز فکر آزاد، روژان فرجی، مریم اسحاقی، مهدی فرجی و سبحان اسدالهی نیز در آن به ایفای نقش پرداخته اند.

 

حیاط را در ادامه فیلم پنجره ساختم که سال 84 در کشورهای اروپایی به نمایش در آمد و مورد استقبال جشنواره ها قرار گرفت و جوایز بسیاری را کسب کرد. آنجا یک زاویه داشتم. مادر فلجی که برای زندگی نزد دختر پیانیست خود می‌رود و دوربین 25 دقیقه از یک زاویه تلاشهای دختر برای مراقبت از مادر را نشان می دهد.

 

فیلم حیاط به نوعی در ادامه آن روایت است. روایت قبلی را گسترش داده ام که علاوه بر داستانی که در حیاط اتفاق می افتد گوشه ای از زندگی امروز ماست و سعی کردم مسائل امروز جامعه همچون مهاجرت، تنهایی، ناهنجاری های اجتماعی را به نوعی مطرح کنم.

 

در واقع حیاط از آن دسته فیلمهایی است که تماشاگر یا مخاطب باید داستان را خودش بسازد. کارگردان فقط سعی می کند داستان را از زوایایی نشان دهد توضیح زیادی نمی دهد.

یک فیلم چند صدایی و روایت چند صدایی است. تا اندازه ای سعی شده دید کارگردان حذف شود . هنگامی که پنجره ای گشوده می شود تماشاگر پس از 10 ، 15 دقیقه متوجه می شود که زاویه مربوط به کدام خانواده است. توضیحی داده نمی شود که پنجره ی کدام خانه است ولی نشانه هایی گذاشتیم که با تغییر طراحی صحنه تماشاگر می‌فهمد کدام هستند و داستان را کشف می‌کند .

من فیلمساز حرفه ای نیستم. هر وقت ایده و بودجه داشته باشم فیلم‌های مورد علاقه‌ام را می‌سازم. در فیلم‌های قبلی ام نیز خودم سرمایه گذار بودم.سینمای من یک سینمای شخصی است نمی‌توانم برایش تهیه کننده پیدا کنم.

آیا فیلم سرمایه گذار داشت یا با سرمایه شخصی ساخته شد؟

من فیلمساز حرفه ای نیستم. هر وقت ایده و بودجه داشته باشم فیلم‌های مورد علاقه‌ام را می‌سازم. در فیلم‌های قبلی ام نیز خودم سرمایه گذار بودم.

سینمای من یک سینمای شخصی است نمی‌توانم برایش تهیه کننده پیدا کنم. نوع کاری که من انجام می‌دهم مستقل است نمی‌شود برایش برنامه ریزی کرد این که فیلمنامه را بدهیم تصویب بشود و بعد بخواهیم بسازیم زمان می‌برد و موضوع از دست ما می‌رود.

 

قدری از زندگی و تجربه های دیگرتان در عرصه فیلمسازی بگویید؟

تا 30 سالگی والیبالیست بودم . در زمینه ی شعر، نقاشی، داستان نویسی نیز فعالیت داشتم.اولین کتاب داستانم سال 71 چاپ شد سال 73 به دانشگاه هنرهای زیبا رفتم تئاتر خواندم . موسیقی هم قبول شده بودم چون ویولون می زدم . سال 77 با آاقای مهرانفر وارد سینما شدم به عنوان فیلمنامه نویس و بعد کارگردان ، سالها در سینمای جوانان رشت تدریس می‌کردم .

 

فیلمی داشتم به نام «ویلن زن روی برف» که روایت مستندی از برف معروف سال 83 گیلان است. یک ویولونیست با راهنما از رشت به دیلمان می‌رود و آنجا ویلن می‌زند. فیلم های «پنجره» و «دیگ» را هم با هزینه شخصی خودم ساختم. بعد از سال ، 89 حیاط اولین فیلم سینمایی من است. قبلا فیلمنامه برای برخی از سینماگران نوشته‌ام . فیلمنامه «قطعه ی زمستانی » به کارگردانی فرهاد مهرانفر را نوشته و در آن بازی کرده ام. فیلمنامه ی «ماهی ها عاشق می شوند» آقای رفیعی تا 60 درصد در نوشتن فیلمنامه همکاری داشتم . فیلمنامه های دیگری نیز نوشته ام، اما این اولین فیلم بلند من است.

 

با توجه به شباهت زندگی تان با شخصیت اول فیلم آیا فیلم اتوبیوگرافی است؟

شاید قدری اتوبیوگرافی باشد، اما تخیل هم در آن نقش دارد.

 

شناسنامه ی فیلم:

زمان فیلم حیاط 76 دقیقه است.

نویسنده، کارگردان، طراح صحنه، آهنگساز و تهیه کننده :موسا علیجانی/

مشاور کارگردان :فرهاد مهرانفر/ منشی صحنه :حورا زربافی/  مدیر تولید: محمد حقیقت/ مدیر فیلمبرداری: نادر معصومی/ دستیار فیلم بردار: مسیح نیک قلب/ فیلم بردار نماهای کروماکی: محمود اریب/ عکاس: دریا رحیمیان .

صدا بردار: علیرضا دریادل/ دستیارصدابردار: عرفان اره چی،

تدوین :محمد زارعی و موسا علیجانی / ترجمه انگلیسی: رضا صیانتی و مرتضی فقیه محمدی/ پوستر: کمیل فتاحی.

 

بخشی از کارنامه ی هنری موسا علیجانی:

فيلم سازي :

ويولن زن روي برف، سال 84/  پنجره ، سال1385/ ديگ ، سال   88/ حیاط، سال 1403

كتابهای منتشر شده :

هفت كوه و هفت دريا  آنطرف‌تر، اين گوشه جهان (مجموعه داستان)، سيب (نمايشنامه ) ،آموزش موسيقی به كودكان، چشام قشنگه ؟ (داستان)، دگر باره زاده می‌شوم (شعر ) ، شعرهایی برای سنجاقک  (شعر ) ،این درد هم تمام می‌شود  (شعر ) ، این روزها در هوای تو بال می زنم  (شعر )

فيلمنامه :

*   قطعه زمستانی با همكاری فرهاد مهرانفر . سال  81 /  چشم انداز مه آلود . سال 82 /   ويولن زن روي برف . 84 /  پنجره  . سال 85 /  ديگ . سال 88/حیاط : سال 98

برخی از جوایز :

* لوح تقدير و جایزه اول آهنگسازی برای موسیقی فیلم ” باران مهر ” از نهمين جشنواره  توليدات راديويي و تلويزيوني صدا و سيما ايران. سال 79.

*  جایزه بهترین فیلم از نظر موضوع برای فیلم  پنجره در جشنواره لوکانیا . ایتالیا سال ۱۳۸۵.

*  ديپلم افتخار، تنديس وجایزه بهترین فیلم و فیلمنامه برای فیلم  پنجره از جشنواره فیلم کوتاه تهران  سال ۱۳٨۵.

* ديپلم افتخار، تنديس و جایزه اول براي فيلمنامه چشم انداز مه آلود از جشنواره فرهنگي و هنري سياه و سفيد در تهران . سال 1388

* لوح تقدير و  جایزه کتاب  برگزيده از چهاردهمين  دوره هفته کتاب  برای کتاب ” آموزش موسیقی به کودکان  ”  از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي گيلان . سال ۱۳۸۵ .

حضور در جشنواره‌های متعدد از جمله :

جشنواره فيلم اينفينيتي ، ايتاليا . سال  83  ( به عنوان فيلمنامه نويس ،بازيگر و آهنگساز )

جشنواره  فيلم  انيميشن در اشتودگارد . آلمان . سال 85 ( به عنوان مشاور كارگردان )

جشنواره  فيلم كوتاه در شهر تهران . سال 85 ( به عنوان فيلمساز )

جشنواره  فيلم   اوباين فرانسه .سال 86 ( به عنوان فيلمساز  )

جشنواره جهاني فيلم ميلان .ايتاليا. سال 1388  ( به عنوان كارگران )

جشنواره  فيلم لوكانيا  ايتاليا. سال 90  ( به عنوان فيلمساز . داور

جشنواره  هنر معاصر فوسانو. ايتاليا. سال 92  ( به عنوان فيلمساز و عکاس

عكاسي :

نمايشگاه عكس گروهی( زیبایی های ظروف نشسته و سوخته) پيستيچی . ايتاليا. سال 90

نمايشگاه عكس گروهی( یخ )  جشنواره هنر معاصر  در شهرفوسانو. ايتاليا. سال92

نمايشگاه عكس( یخ  و برگ)  در شهر بن. آلمان. سال 92

نمايشگاه عكس( یخ و برگ) در گالری آوای سرو / رشت . 93

نمایشگاه عکس و نقاشی  در گالری مارلیک 98 رشت

 

موسيقي فيلم از جمله :

گيلان سرزمين سبز . سال 78 . کارگردان فرهاد مهرانفر

قطعه زمستانی. سال 81. کارگردان فرهاد مهرانفر

مجموعه آواي سرزمين مهر سال 79 . 80 81 . 82(  4 قسمت ) : کارگردان خانم گل محمدی

پنجره . سال  1385.   کارگردان موسی علیجانی

مجموعه مستند آب .سال 86 (13قسمت )

فلاسوت . سال86.  کارگردان تقوی

ديگ . سال   88 . کارگردان موسی علیجانی

مستند رشت : سال 90کارگردان فرهاد مهرانفر

سریال تلویزیونی گنج راه شیری ( 28 قسمت ) سال97   کارگردان فرهاد مهرانفر

 

آهنگسازي براي اجراي زنده :

چهار قطعه برای پيانو و آواز روی اشعار شاعر معاصر مهرداد فلاح :

( * آشتي .  *  حالا كه ديوار . *  گريه چرا .  *  هنگام روشني . ) سال 79 .

*   قطعه‌ی باز باران . روي شعر گلچين گيلاني. سال 79  .

*  آوازهای محلی برای گروه کر سال ٨٣ .

* اَدرا واکون باد بایه ( شامل 5 ترانه )

 

كنسرت ها – به عنوان خواننده ، نوازنده ويلن و سرپرست گروه كر  از جمله :

 

*  كنسرت به ياد استاد بنان.  رشت ، لاهيجان ، تهران سال78 و سال 79  به عنوان  خواننده )

*  كنسرت  آوازهای محلی گيلان.  رشت. سال 79 به عنوان  خواننده )

*  كنسرت گروه كر جشنواره ايران زمين. بندر عباس . شيراز .سال 83 به عنوان   رهبر گروه كر  و خواننده )

*  كنسرت كاخ نياوران.تهران۸4 به عنوان  رهبر گروه كر  و خواننده )

* كنسرت جشنواره بانوان  رشت   ٨٤ . به عنوان   رهبر گروه كر  )

*  كنسرت بزرگداشت گل آقا. رشت. سال 84 به‌عنوان رهبر گروه كر )

*  كنسرت بزرگداشت دكتر معين . سال 85 به عنوان   رهبر گروه كر  و خواننده )

*  كنسرت بزرگداشت  دكتر محمود بهزاد.  رشت . 86 به عنوان   رهبر گروه كر  و خواننده )

*  كنسرت بزرگداشت  دكتر فضل الله رضا.  رشت . 89 به عنوان   خواننده

كنسرت بزرگداشت  گلچین گیلانی.  رشت . 90 به عنوان   خواننده

کنسرت با ارکستر گیلان 1393  به عنوان خواننده

کنسرت ترانه های گیلکی 98 رشت  به عنوان آهنگساز. خواننده و سرپرست گروه با ارکستر آوای سرو .  رشت

آلبوم موسیقی: ( اَ درا واکون باد بایه )    به عنوان خواننده و آهنگساز . تولید حوزه هنری گیلان 1395