پس از بروز بلایا و حوادث غیرمترقبه از جمله آبگرفتگی معابر یکی از مهمترین مسائلی که در زمینه حفظ سلامت عمومی مورد توجه قرار می گیرد بعد از تامین آب آشامیدنی سالم، دفع بهداشتی فاضلاب است. با اینحال این مهم دارای اولویت کمتری نسبت به مراقبت های بهداشتی و تامین آب و غذای سالم در شرایط اضطرار قرار می گیرد.
همگان می دانیم که بسیاری از بیماری های شایع در این شرایط ناشی از بهسازی ضعیف محیط و دفع غیر بهداشتی فاضلاب است. آب گرفتگی معابر و خانه ها در هنگام وقوع سیل و بارندگی همیشه خطرات سلامتی جدی را از منظر بیماری های واگیر با خود به دنبال دارد که کمتر به آن توجه ویژه می کنیم. این بیماری ها می تواند شامل بیماری های اسهالی، سل، عفونت های تنفسی و مالاریا (در مناطقی که این بیماری شایع است. باید خاطر نشان کرد که جنوب و جنوب غرب کشور از مناطق مالاریا خیز کشور محسوب می شوند هرچند که امروز به طور اثربخشی از میزان آن کاهش یافته و پیشگیری صورت گرفته است) را به دنبال داشته باشد. همچنین آب گرفتگی و سیل می تواند با آلوده کردن منابع آبی، بستر بسیار مناسبی برای بیماری های واگیر منتقله از آب آلوده نظیر: هپاتیتA، لپتوسپیروز، وبا و … باشد و یا انتقال بیماری های واگیر ناشی از تماس مستقیم با آب آلوده شامل: عفونت زخم، عفونت گوش، حلق و بینی و … و رشد و تکثیر حشرات ناقل بیماری از جمله مگس و پشه را به همراه داشته باشد.
قطع شدن جریان برق و نبود تمهیدات پیشگیرانه در این خصوص می تواند باعث اختلال در کار تصفیه خانه آب و تامین آب شرب بهداشتی و همینطور اختلال در حفظ زنجیره سرما در مراکز بهداشتی و درمانی و سبب بروز خطرات انسانی و مالی فراوان شود کماینکه در آب گرفتگی اخیر خوزستان این موضوع باعث از دست رفتن جان چندین بیمار بستری شده در بیمارستان ها شد.
بالاآمدن فاضلاب در پی آبگرفتگی معابر اما یکی از مهمترین خسارات ناشی از سیل و معضلی است که این روزها گریبان گیر مردم خوزستان شده است. هرچند که همیشه وجود داشته و این بار در پی بارندگی شدید منطقه به معضلی بزرگ تبدیل شده است. فاضلاب صرف نظر از بوی نامطبوعی که در معابر و خانه ها ایجاد می کند از نظر بیماری زایی و انتقال آلودگی بسیار حائز اهمیت است. با بررسی اجمالی سیستم جمع آوری فاضلاب در این منطقه بنظر می رسد در طراحی شبکه فاضلابرو اشکالات فنی وجود دارد که شرایط حرکت ثقلی فاضلاب در لوله را دچار اختلال می کند. همچنین به نظر می رسد لازم است جداسازی سیستم جمع آوری فاضلاب خانگی از رواناب سطحی و انتقال فاضلاب خانگی به تصفیه خانه و انتقال رواناب به سمت رودخانه در اولویت امور قرار گرفته که می تواند تا حد زیادی مشکل ناشی از آبگرفتگی معابر و بالاآمدن فاضلاب از منهول ها را در این منطقه حل کند .
در طراحی تصفیه خانه و سیستم جمع آوری، یکی از اصول مهم و اساسی و جزء ابتدایی ترین اطلاعاتی که نیاز داریم، همیشه محاسبه دقیق جمعیت ابتدا و انتهای دوره طرح است که متاسفانه در کشور ما برای تعیین این پارامتر اساسی، کمترین زمان ممکن و با بی دقتی و بدون توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، نرخ باروری و تحلیل هرم سنی منطقه، وضعیت مهاجرت و پیش بینی آن و همچنین تحلیل وضعیت گردشگری و … انجام می گیرد . نتیجه ای که صرف هزینه سرمایه گذاری بالایی را می طلبد و پس از مدت کوتاهی ما را با چالش بزرگی چون کیفیت نامطلوب خروجی تصفیه خانه و عدم انتقال صحیح فاضلاب در شبکه، گرفتگی، رسوب گذاری و یا شکستگی خطوط انتقال مواجهه می کند.
با وجودی که ما در کشوری پر از منابع اولیه و فراوانی نعمت زندگی می کنیم اما گرفتار تعجیل و بی صبری هستیم؛ که از بالاترین مقام تا پایین ترین سطوح کاری از فکر کردن، تحلیل و صرف زمان اولیه برای پروژه هایمان هراسان و گریزانیم. از این رو به دنبال نتیجه نهایی هستیم و به طرز باورنکردنی حتی در پیاده سازی و بومی سازی پروژه ها از هنر کپی کردن استفاده می کنیم.
چالش اصلی ما در عدم جانمایی صحیح پروژه هایمان و بومی سازی سیستم ها بالاخص تصفیه آب و فاضلاب از همین موضوع ناشی می شود. موضوعی که اعتقاد دارم یکی از ریشه ای ترین دلایل مشکل امروز مردم خوزستان در آبگرفتگی معابر نیز هست.
شاید صحبت پیش روی من، به نظر بسیار پیش پا افتاده و بی اهمیت قلمداد شود اما بی اعتنایی و تعجیل در تحلیل وضعیت و پیش بینی آینده یک طرف و ریشه ای بزرگ تر در ایجاد مشکلات مشاهده شده بر سر بهره برداری سیستم های تصفیه و جمع آوری که منتج به داده های اشتباه و طراحی سیستم براساس داده های غلط می شود وجود دارد؛ و آن هم ضعف سازمان ها در همکاری، تعامل و صداقت در تحویل اطلاعات صحیح به یکدیگر است.
ضعف ما در هنر یکپارچگی، اتحاد و همبستگی برای رسیدن به مقصود که همانا یک چیز است: آبادانی و به معنای واقعی تر کمبود سرمایه اجتماعی در نهادهای دولتی و خصوصی اثر گذار بر توسعه ی شهری است که پله به پله، جلو می آید و امروز مردم خوزستان را با معضل حضور و ماندگاری فاضلاب خانگی در معابر عمومی و خانه ها مواجه می کند. شاید به راحتی عادت کنیم ولی چگونه می توانیم به حضور آلودگی که سرمنشاء انتقال بیماری های واگیر متنوع در چرخه ی انسانی خواهد بود و ما را متحمل خسارات انسانی کوتاه مدت و دراز مدت خواهد کرد به راحتی کنار بیاییم و چاره ای اساسی نیندیشیم و پیشگیری را مقدم بر درمان نکنیم؟
آنچه در وهله ی اول ضروری و بایسته است پذیرش است. اینکه در هر سطوح و جایگاهی که مشغول به خدمتیم بپذیریم که بخشی از مشکلات ایجاد شده ضعف مدیریتی و عملیاتی و نظارتی خود ماست. سپس لازم است با پذیرش اینکه هرکدام سهمی داشته ایم و با نگاه به آینده که هدفی مشترک را ایجاد می کند، دور هم و در کنار یکدیگر بنشینیم و با رفتاری مبتنی بر صداقت، اطلاعاتی واقعی روی میز بگذاریم و با هم سهیم کنیم و برای تصمیم گیری دید وسیع و جامعه نگر و تحلیل درستی از وضعیت موجود برای پیش بینی آینده داشته باشیم و سپس با علم بر اینکه چه می خواهیم از جامعه ی فنی درخواست راهکار کنیم. اگرچه سرمایه گذاری اولیه برای ریشه ای مشکلات می تواند چه از نظر مالی و چه از نظر زمانی بالا باشد اما همیشه و در ۱۰۰درصد مواقع در طولانی مدت با اثربخشی و نقش پیشگیری کننده ای که مقابل ایجاد خسارات در شرایط اضطرار می تواند از خود به جای بگذارد خواهیم دید که ارزشمند و دارای سودهی بالایی خواهد بود. در کنار طی طریق برای ریشه یابی و حل معضل، اطمینان از تامین آب شرب بهداشتی و آموزش بهداشت و گندزدایی مرتبط سطوح و لوازم و در دسترس قرار دادن تجهیزات لازم برای این منظور ضروری به نظر می رسد.
مطلب بسیار جالبی بود ، دیدگاه نویسنده غیر از بحث کارشناسی فنی شامل یک راه حل اساسی نیز بوده که ریشه بسیاری از مصائب گریبانگیر کشور ماست .سپاس از درج چنین مطالب ارزشمند .