بی تردید بعد از دوران حاکمیت کرونا بر مناسبات داخلی و خارجی کشورمان، برگزاری نمایشگاه ایران اکسپو، به مهمترین رویداد نمایشگاهی و تجاری ایران تبدیل شده؛ موضوعی که در صدق مدعای آن می‌توان به مولفه‌هایی چون افتتاح آن که با حضور عالی‌ترین مقام اجرایی جمهوری اسلامی ایران انجام شد و مشارکت فعال وزارتخانه‌های صمت، امور خارجه، اقتصاد، راه و شهرسازی، جهاد و کشاورزی و نهادهای تابعه آنها به همراه سازمان‌هایی چون مناطق آزاد و اتاق‌های بازرگانی و هلدینگ‌های بزرگ خصولتی و خصوصی کشور اشاره کرد و در همین راستا نیم نگاهی نیز به حضور و بازدید تعداد قابل توجه هیأت‌های خارجی نیز داشت.
براساس شاخص‌های فوق می‌توان به این مقوله پرداخت که گیلان در بهره‌گیری از چنین وضعیتی باتوجه به موقعیت‌های خود چه دستاورد یا دستاوردهایی را می‌تواند احصاء کند.
گیلان در ششمین دوره نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۴ که از هشتم تا دوازدهم اردیبهشت ماه در مرکز نمایشگاهی بین المللی تهران در حال برگزاری است، در قالب‌های اشتراکی وزارت کشور، اتاق‌های بازرگانی، مناطق آزاد و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران حضور پیدا کرده و بر این اساس استانداری و اتاق بازرگانی در سالن a41 سازمان منطقه آزاد انزلی در سالن ۴۰a، و شرکت کشتیرانی دریای خزر نیز در سال ۴۴(خلیج فارس) حضور دارند. در این میان اگر اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه را به دلیل ریاست و نائب رییسی دو گیلانی نیز به این مجموعه اضافه کنیم؛ گیلان با ظرفیت قابل توجهی از جهت تنوع و تکثر دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی و با توان خوبی حضور پیدا کرده است.
در ارزیابی نخستین، می‌توان عدم تمرکز گروه‌های حاضر را نقطه ضعف تلقی کرد اما در عمل واقعیت حضور در چنین نمایشگاه‌هایی و الزامات ناشی از راهبردهای نهادهای بالادستی است که باعث شده منطقه آزاد انزلی در قالب پاویون مناطق آزاد و استانداری گیلان نیز در مجموعه وزارت کشور در رویداد بین المللی مورد بحث، مشارکت پیدا کنند.
اما گیلان دارای چه ظرفیت‌ها و مزیت‌هایی جهت بهره برداری حداکثری از چنین رویدادهایی است؛
ابتدا از عامل انسانی باید شروع کرد که وجه تمایز اصلی گیلانیان است. همان‌هایی که ظرف حدود چهار قرن گذشته به جز منازعات سرزمینی، تجارتی حدود ۲۵۰ ساله را با روسیه و غرب برای ایرانیان، در پس نا امنی مسیر شرق به غرب توسط عثمانیان؛ ترسیم و عملا از دوره صفویان تا پایان حکومت ایل قاجار بر ایران زمین و اوایل دوران پهلوی ها، به عنوان مسیر اصلی ارتباطی-تجاری ایرانیان با غرب، و آشنایی با خروجی‌های ناشی از مفهوم مدرنیته غرب ایفای نقش می‌کردند.
نماد این مهم را می‌توان تجارتخانه گیلانیان در آستراخان روسیه، ارجاع داد که تا زمان حکومت بلوشویکی در دهه دوم قرن بیستم فعال بود. نکته‌ای که به این شاخص اهمیت صدچندان اضافه می‌کند، آشنایی فعالین اقتصادی و تولیدکنندگان(صنعتی و کشاورزی) این سامان با فرهنگ تجاری، مناسبات اجتماعی و منازعات قدرت نواحی شمالی دریای کاسپین بود.
با توجه به شاخص فوق، می‌توان تصریح کرد مهمترین مزیت‌های رقابتی گیلان در توسعه امر تجاری، ناظر بر موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک، و ژئواکونومی است، که بعد از فروپاشی شوروی در قالب کریدورهای بین المللی شمال جنوب و تراسیکا بازتولید و تقویت شده است.
به عبارت دقیق گیلان دارای تمام مرزهای ارتباطی هوایی، دریایی و زمینی و همچنین حلقه‌های تجارت بین المللی بوده که شامل بنادر و مسیرهای تجارت دریایی، زمینی و‌جاده ای، هوایی که مبتنی بر موقعیت خاص فرودگاه بین المللی سردار جنگل است و در نهایت خط ریلی که تا منطقه آزاد تکمیل شده(هنوز بهره‌برداری رسمی نشده) و امتداد آن تا آستارا جهت اتصال ریلی به خطوط راه آهن قفقاز و…..ادامه خواهد داشت. مضاعف براینکه منطقه آزاد انزلی در همجواری با نقاط پرجمعیت و قطب‌های تولیدی صنعتی کشور مانند تهران قرار دارد که به تقویت جایگاه جغرافیایی آن در ارزیابی‌های اقتصادی داخلی می‌افزاید.
به مولفه‌های فوق باید قابلیت‌های تولیدی محصولات متنوع کشاورزی، شیلاتی، دامپروری و خشکبار را افزود که در این زمینه ها، گیلانیان رتبه‌های نخست تولید را در سطح کشور به خود اختصاص داده‌اند.
در زمینه نهادسازی به منظور بهره‌برداری و مدیریت مولفه‌های پیش گفته؛ گیلان نیز دارای قابلیت‌های کلیدی مانند دو مجتمع بندری بزرگ انزلی، کاسپین و بندر آستارا است که حوزه نظارت گمرکات آن از قدمت خدمات رسانی چهارصد ساله برخودار بوده و در عین حال به دلیل مزایای صدرالاشاره، از سال ۱۳۷۵ در قالب منطقه ویژه اقتصادی و از سال ۱۳۸۴ نیز به مدل اقتصادی، منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی مجهز شده است.
نکته جالب توجه اینکه در ارزیابی‌های بین المللی از سوی موسسات جهانی، استانی که از سوی دولت آن کشور دارای منطقه آزاد شده، از ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی بهره مند بوده که مزیت ارتباطی و همکاری اقتصادی بین المللی منطقه آزاد به عنوان فرصت برخوردار شده است.
همه این مزایا زمانی گیلان را در مسیر تحقق ظرفیت‌های بالقوه به بالفعل و ترسیم افق‌های جدید موفق می‌کند که راهبرد مشخصی مبتنی بر تقسیم کار براساس ظرفیت‌های موجود و قابل احصاء در هر یک از نهادهای فوق تعریف شود.
براین اساس و باعنایت به تغییر و تحولات ژئوپلیتیک حوزه اوراسیا و روابط کشورکه منجر به تحکیم جایگاه ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای شده (در تناظر با تحریم‌های بین المللی شده امریکا) زمانی که با کریدور جدید چین-قزاقستان-ایران در تحلیل خود لحاظ و طرح ملی اتصال ریل به منطقه آزاد انزلی را به ابعاد تحلیلی خود اضافه کنیم، اهمیت هم افزایی و تشکیل کارگروه پیشنهادی فوق برای بهره‌برداری از مزیت‌های و ظرفیت‌های متنوع گیلان در عرصه‌های صادراتی و رویدادهای بین المللی را بیش از پیش می‌کند.
در نتیجه تشکیل “کارگروه تجارت خارجی و مدیریت صادرات استان گیلان” با مشارکت استانداری، سازمان منطقه آزاد انزلی، اداره کل بنادر و دریانوردی، فرودگاه بین المللی سردار جنگل، اداران کل راه آهن، صمت، جهاد کشاورزی، شیلات، اقتصاد و دارایی، حوزه نظارت گمرک، استاندارد، و اتاق بازرگانی؛ می‌تواند در مسیر هم افزایی و بهره‌برداری از فرصت‌های پیش گفته عمل کند. کارگروهی که علاوه بر برگزاری جلسات کاری منظم در خصوص مسائل و موضوعات مرتبط با حوزه صادرات و رویدادهای تجاری- نمایشگاهی و تنظیم و تصویب راهبردهای کاری منسجم (کوتاه، میان و بلند مدت) و هم افزایی میان نهادی؛ می‌تواند نسبت به امکان سنجی، پایش بازارهای هدف، برگزاری دوره‌های آموزشی، رفع موانع صادرات و ترانزیت کالا و….نیز اقدام کند.
در پایان باید تصریح کرد: فرصت‌های موجود در اقتصاد داخلی و به ویژه بین الملل دائمی نبوده و نیست و در دوران جهانی شدن روابط اقتصادی؛ جریان‌های تجاری و ترانزیت بین المللی منتظر ما نمانده و چه بسیار فرصت‌هایی که ظرف سال‌های اخیر به محدودیت و تحدید وضعیت و موقعیت استان گیلان ختم شده‌اند. در نتیجه هم افزایی میان نهادی با تکیه بر تجربه و تخصص بخش خصوصی پیش فرض خلق و استمرار هر گونه تغییر پارادایم اندیشه‌ای و مدیریت استراتژیک اقتصادی استان است که باید مورد توجه مدیران دولتی و بخش خصوصی، صاحب نظران اقتصادی و اصحاب رسانه قرار گیرد تا شرمنده نسل‌های آینده نباشیم.
